Marjolein van Eig

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september, 9:00

Blok 1: Huis. TU Delft, 1^e jaar. Ik heb er nare herinneringen aan. Tot diep in de nacht in de weer met linialen, rotringpennen, scheermesjes, scheurend kalkpapier, brekende punten en uitlopende inkt. En dan daarna door, met tollend hoofd – geen tijd om te slapen – naar de maquette; het foamkarton – dat vijandige witte klo…spul – de botte stanleymesjes, bloedende vingers vol lijm, krassen in het tafelblad, verkeerd uitgemeten vlakken, hekjes van hout die maar niet recht bleven staan en aan de vingers bleven plakken. En, o god, het vivak; dat plastic spul voor de ramen, dat nooit wilde blijven zitten en zelden meer doorzichtig was, als het eindelijk vastzat.

De opdracht: ontwerp een huis. De locatie: een kustlandschap. Ik vond het eng. Alles met creativiteit vond ik eng, want ik dacht dat ik dat niet kon en thuis was er ook niemand creatief. Wij waren gewoon niet creatief. Tegelijkertijd had ik wel zin om een huis te ontwerpen. Een huis met zithoekjes, entresollen, splitlevels, doorkijkjes, dakkapellen, trappen, erkers, ramen op de juiste plekken, mooie uitzichten, afwisseling van hoge en lage ruimtes. Maar hoe?

De docent was een bejaarde man die in de goede oude tijd – heel lang geleden – bij BroekBakema had gewerkt. Modernisme was de taal die hij sprak. Alles met ronde kolommen, bandramen en vrije ruimtes kon op zijn goedkeuring rekenen.

Wij kwamen niet bij elkaar, de beste man en ik. Het huis in mijn hoofd kwam niet op het kalkpapier en over het foamgedrocht met de scheve hekjes en vivakramen vol vingervlekken van lijm zal ik verder zwijgen. Een jongen met een strakke maquette van een heel ongezellig huis en ontelbaar veel kolommen kreeg een 9. Zie je wel, dacht ik, ik kan er niks van.

Ik moest eraan denken toen ik deze zomer in Californië was. En ja, daar kun je enkel met het vliegtuig komen. En ja, dat heb ik goedgepraat aan mijzelf omdat de dochter geslaagd was. Wij deden haar een grote reis cadeau. En het was – afgezien van de vliegschaamte, veel pubergemopper en te veel geld te hebben uitgegeven (volgend jaar gaan we naar Friesland hoor!) – ge-wel-dig. De grote uitsmijter: Sea Ranch. Ik heb erover geleerd aan diezelfde TU Delft.

Sea Ranch is een utopische woongemeenschap aan de kust ten noorden van San Francisco. Het werd in de jaren ’60 ontwikkeld door Oceanic California Inc. Architect Al Boeke stelde zich een gemeenschap voor die de natuurlijke, ruige schoonheid van het kustgebied zou behouden. “To live lightly on land”, was het devies. De gebouwen werden zo geplaatst dat ze samenwerken met het landschap; sommige gegroepeerd rond heggen en beplanting om ze te beschermen tegen de wind, en anderen zo dat ze optimaal profiteren van het uitzicht over de zee. Het landschap vormde de huizen en niet andersom.

De woningen waren gemiddeld 100 m2 groot en werden gebouwd van het lokale redwood. De architectuur was eenvoudig en regionaal. Een lijstje met Sea Ranch Principles beschreef op treffend simpele wijze de ontwerpuitgangspunten, zoals bijvoorbeeld:

Do’s: landelijk, bescheiden m2’s, gemeenschap, niet elitair, samen, divers (mensen, inkomen, beroep, interesses), ontwerpcontrole, behoud van het karakter van de plek.
Don’ts: suburban, enorme bebouwde oppervlaktes, individueel, elitair, uniform, karakter van de plek verspillen (zoals elke 2nd home community).

Niet alles van het lijstje is uitgekomen. De bevolking is niet erg divers, een groot deel van de huizen is gekocht door de techmiljonairs uit de valley en bij de toegangswegen staan private property-borden. De nieuwe huizen die gebouwd worden zijn een stuk groter, minder speels en een stuk dominanter dan de oorspronkelijke bebouwing. De publieke voorzieningen, waaronder een paar prachtige zwembaden, zijn enkel toegankelijk voor de bewoners van het gebied. Kortom; ‘gemeenschap’ en ‘samen’ hebben plaats gemaakt voor ‘the happy few’.

Maar waar het de ontwerpprincipes betreft, is Sea Ranch heel erg geslaagd. Gebouwen en landschap gaan in elkaar op, op een manier die ik niet eerder gezien heb. Ook hebben de gebouwen een ruimtelijkheid, eenvoud en materialiteit die heel prettig is. We overnachtten in een loftkamer in de lodge (ja, voor de happy few) en de lodge is een feest van hoge en lage houten ruimtes met schuine kappen, mooie doorkijkjes, terrassen en hoekramen met zitjes met zicht op het ruige landschap. Ik kon er geen genoeg van krijgen. We gingen steeds weer naar buiten om door het spel van huizen, daken en vensters te zwerven naar de rotsen en de zee en weer terug te kijken naar de gebouwen die zich verschuilen in het landschap. Hier en daar piept een dak op, hangt een erker uit of maakt een raam een mooie hoek. Hier zag ik wat ik in Blok 1: Huis had willen maken.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is afstudeermentor aan de Academie van Bouwkunst, geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, en is architectlid van de Welstandcommissie in Rotterdam.

Trefwoorden

marjolein van eig californië huis maquette sea ranch blok huis woning tu delft column

1	LAP en Klunder winnen tender voor veertig seniorenwoningen in Krimpen aan den IJssel dinsdag, 8 oktober
2	Nominaties Publiek gebouw van het Jaar 2024 bekend woensdag, 9 oktober
3	Vier genomineerden voor Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2024 woensdag, 9 oktober
4	Amsterdam wil wooncomplex met ruimte voor 'nabuurschap' op Centrumeiland donderdag, 10 oktober
5	Een villa in de polder met mediterrane uitstraling dinsdag, 8 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Blog – The Sea Ranch ten noorden van San Francisco

7 december 2022

Plaatsen waar u slaapt

9 juli

Column

Stad aan het water

8 oktober

Modern

14 mei

De architect is op zoek naar liefde

10 april

Lelijkste woonwijk

12 maart

Ode aan Joost

13 februari

Laatste keer, echt

12 december 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Het Nieuwe NAi

12 september 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

De uitstoot is nu

11 april 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

De andere kant

24 januari 2023

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

8 december 2022

8 november 2022

11 oktober 2022

13 september 2022

14 juni 2022

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

De glasparadox

14 september 2021

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Eerste steen gelegd voor ziekenhuis Jan Portaels in Vilvoorde

Gisteren, 16:52

Het ontwerp van VK architects+engineers, part of Sweco en Wiegerinck voorziet in maximale flexibiliteit dankzij een modulair bouwconcept.

Bouw woningbouwproject Dialogue in Werkstad Overamstel gestart

Gisteren, 16:49

In Amsterdam is gestart met de transformatie van een voormalig onderwijspand tot woongebouw. Onder de naam Dialogue biedt het complex straks plaats 430 woningen in verschillende segmenten.

MORE Architecture biedt een alternatief voor Chinese verstedelijking

Gisteren, 12:42

Dongshan Island is gericht op het creëren van een gezonde gemeenschap. De wijk biedt een voor China ongewone gebouwtypologie en ruimte voor stadslandbouw, en daarbij toch een hoge dichtheid.

Winnaars Arie Keppler Prijs 2024 bekend

Gisteren, 11:18

Vier projecten wonnen in een categorie of ‘thema’ waarover de vakjury zijn oordeel velde, daarnaast werd een publieksprijs uitgereikt.

Bouwend Nederland wil harde afspraak over 100.000 vergunningen

Gisteren, 13:43

Volgens voorzitter Arno Visser is het gebrek aan betaalbare woningen in Nederland niet zozeer het gevolg van fouten in wetgeving, maar van een gebrek aan daadkracht.

Zorgen wetenschappers om natuurplan biodiversiteit

Gisteren, 10:11

Wetenschappers van Wageningen University & Research maken zich er zorgen over dat het kabinet een opgesteld natuurplan over biodiversiteit niet indient in de aanloop naar een top daarover.

Zuid-Holland geeft kleine kernen meer ruimte om huizen te bouwen

11 oktober, 3:58

De provincie Zuid-Holland geeft meer plattelandskernen de mogelijkheid om makkelijker uit te breiden.

Kabinet: geld regio's voor voorbereiding spoorlijnen lang niet genoeg

11 oktober, 1:39

Het bedrag dat noordelijke provincies bij elkaar hebben gebracht voor onderzoeken naar de Lelylijn en de Nedersaksenlijn is volgens het kabinet niet genoeg.