Marjolein van Eig

Het Nieuwe NAi

12 september 2023, 9:45

Het zoemt architectuur in de wandelgangen van de politiek als ik mijn sociale media-bubbel moet geloven. Er komen pleidooien langs voor de terugkeer van het NAi, ik zie aanbevelingen vanuit het College van Rijksadviseurs aan de politiek voor de 22^e eeuw en ik zie dat Hugo de Jonge de ene na de andere fabriek/bouwplaats/biobased innovator bezoekt. Dat ziet er hoopvol uit, in deze barre tijden.

Eén van de aanleidingen voor het zoemen is de prachtige motie van Sandra Beckerman van de SP (Huh, SP? Verrassend!) van afgelopen juni. Het gaat om motienummer 32847-1053 en de inhoud is als volgt: ‘De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat het ontbreekt aan waardering en erkenning voor het werk van onder andere architecten en zij in de gehele bouwketen een marginale positie krijgen; overwegende dat een nationaal instituut zou kunnen helpen bij hun stem hoorbaar maken; verzoekt de regering te onderzoeken of een Nederlands architectuurinstituut terug kan keren, en gaat over tot de orde van de dag. Beckerman’. De motie is aangenomen met handopsteken; 122 van de 149 handen zijn voor.

Wow, dacht ik direct. We worden gezien! Het is uitgesproken in de Tweede Kamer en heel Nederland kan het horen; er is een gebrek aan erkenning van ons vak en onze gemarginaliseerde positie verdient aandacht. De motie heeft een vervolg gekregen in een rondetafelgesprek met vier kamerleden, in twee delen met negen sprekers en negen position papers, dat afgelopen week plaatsvond. Een uitgebreid relaas van dit gesprek is te vinden op De Architect. Volgens dit verslag is er veel gesproken en gepleit voor meer kwaliteit van bouwen (wat is dat eigenlijk?) en nauwelijks over de terugkeer van het NAi. De vraag is dan ook; heeft het één wel met het ander te maken?

Aan het oude NAi heb ik wisselende herinneringen. Lange tijd vond ik het een raar gebouw, dat zich met haar archief van de stad afkeert. Typische jaren ’90 architectuur; veel gedoe met al die vormen, materialen en kleuren en een te groot kunstwerk in de vijver. Ook de tentoonstellingen trokken me zelden. Ze hadden raadselachtige titels en vaak maar weinig met architectuur te maken. De bijbehorende publicaties verdronken daarbij in hun eigen hysterische vormgeving en waren tamelijk onleesbaar.

Maar dat was vroeger. De terugkeer van het architectuurinstituut hoeft natuurlijk niet te betekenen dat het ook hetzelfde instituut moet zijn als vroeger. En het gebouw zelf is ondertussen goed geland in het Museumpark, dankzij de nieuwe landschappelijke inrichting en de komst van Depot Boijmans. Met het hebben van een Nationaal architectuurinstituut geef je als land aan dat je waarde hecht aan architectuur. En dat lijkt me een goed uitgangspunt. Dus hoe zou dat Nieuwe NAi er dan uit moeten zien?

Het Nieuwe Instituut, waarin het NAi is opgegaan, geeft aan dat dit architectuurinstituut er al is; dat zijn zij namelijk. En naast dat instituut staan allerlei lokale initiatieven die de diversiteit van het architectuurlandschap tonen. In Rotterdam alleen al is er: AIR, OMI, IABR, Zig Zag City, Stadsmakerscongres, RAM, Open Monumentendag, Rotterdamse Dakendagen, Rotterdam Late Night, Ministerie van Maak, Talks About Architecture, AFFR, Platform Woonopgave, Independent School for the City, Platform Ruimtelijk Ontwerp, Carbon Stories, RAP, Stadsgesprekken, CSI en dan vergeet ik vast nog het een en ander. Dat is inderdaad een heel uitgebreid landschap dat vanalles adresseert en inspirerend is. Maar een landschap kun je niet bellen met een vraag over het nationale architectuurbeleid en de vraag is of HNI zelf voldoende zichtbaar is als nationaal architectuurinstituut. Qua naamstelling in ieder geval niet.

De vraag is verder of een nieuw NAi leidt tot meer kwaliteit van bouwen, want dat is de onderliggende vraag, blijkt uit alle papers en columns. Dat is niet automatisch het geval denk ik. Want wat is dat eigenlijk? Kwaliteit van bouwen heeft te maken met goed opdrachtgeverschap, degelijke opdrachten voor architecten en een stevige beroepsvertegenwoordiging van architecten. Op al deze vlakken is het de afgelopen jaren flink misgegaan. De opdrachten aan architecten zijn veelal gekrompen van volledige opdrachten t/m de werktekeningenfase naar een VO+ met esthetische begeleiding, de DNR is uit de contracten verdwenen, de honoraria staan onder druk, tenderselecties worden gebaseerd op ervaring in plaats van talent en bovendien slecht betaald, Architectuur Lokaal is verdwenen, de Open Oproep afgeschaft voordat het was opgericht etcetera, etcetera. Tja, als er geen tijd en geld meer naar architecten gaat, dan verdwijnt de kwaliteit. Zo simpel is het.

Als de overheid de kwaliteit van bouwen wil bevorderen, dan moet er veel meer gebeuren dan het terugbrengen van een nationaal architectuurinstituut. Dan moet zij goed naar haar eigen opdrachtgeverschap kijken; van scholen tot zwembaden, musea, stations en andere overheidsgebouwen. En naar de middelen van de woningbouwcorporaties. En naar de manier waarop de architect geselecteerd wordt. En naar het mandaat en de slagkracht van haar eigen Rijksbouwmeester, stadsbouwmeesters en masterplannen. En naar het gebrek aan kennis en überhaupt ambtenaren bij de gemeenten om de overheidsplannen en -aanbestedingen te begeleiden. En naar de omslag van fossiel bouwen naar CO2-neutraal bouwen. Als het Nieuwe Architectuurinstituut hier een voortrekkersrol in kan nemen dan lijkt me dat een goed plan. Maar als het we weer teruggaan naar vage debatten en onbegrijpelijk tentoonstellingen dan drijven we nog verder af van de kern van het architectenvak; goede, fijne en mooie gebouwen en omgevingen voor de mens en de toekomst maken.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

column nai nationaal architectuurinstituut hni nederlands architectuurinstituut marjolein van eig het nieuwe instituut

1	Eigenwijs vakantiehuis in dorp op Terschelling woensdag, 4 december
2	Bouw wooncomplex Nelson View in Amsterdam Zuidoost van start woensdag, 4 december
3	Woningbouwcomplex Kop Dakpark geïnspireerd op winnend ontwerp Europan dinsdag, 3 december
4	Bouw 215 appartementen op oude kantoorlocatie in Amersfoort gestart dinsdag, 3 december
5	Heruitgave boek 'Nooit gebouwd Nederland' door Cees Nooteboom maandag, 2 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Open brief CoLA en IABR aan staatssecretaris Uslu

5 september 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Nieuwe Instituut en Stichting Archis (weer) samen

14 november 2023

Rijksbouwmeester: veranker positie architect in de wet

1 september 2023

Interview met Kamerlid Henk Nijboer: 'Architectuur heeft een duidelijke spreekbuis nodig'

5 oktober 2023

Regering start onderzoek mogelijke terugkeer Nederlands architectuurinstituut

3 juli 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Laatste keer, echt

12 december 2023

Luchtballon van Het Nieuwe Instituut loopt gesubsidieerd leeg (deel 3)

16 juli 2020

Honderdjarig jubileum Rijkscollectie Architectuur en Stedenbouw gevierd met expositie

23 november 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari

Luchtballon van Het Nieuwe Instituut loopt gesubsidieerd leeg (deel 2)

15 juli 2020

De Jonge onderzoekt versterking positie architect bij woningbouw

18 oktober 2023

Ode aan Joost

13 februari

Luchtballon van Het Nieuwe Instituut loopt gesubsidieerd leeg (deel 1)

14 juli 2020

Maquettedepot Nieuwe Instituut open tijdens Art Rotterdam

19 januari

Lelijkste woonwijk

12 maart

De architect is op zoek naar liefde

10 april

Modern

14 mei

Plaatsen waar u slaapt

9 juli

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september

Voorstellingsvermogen

12 november

Stad aan het water

8 oktober

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober

Nieuwe Instituut stelt Sofie De Caigny aan als Hoofd Collectie

14 november

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Schiphol zoekt architecten om luchthaven eenduidiger uitstraling te geven

Gisteren, 15:21

Er moet een leidende architect komen die de ontwerpvisie gaat vormgeven en daaronder vaste architecten die het beleid doorzetten op kleinere schaal.

Twee woongebouwen op plek oude Renault-garage in Zwolle

Gisteren, 14:26

Op de plek van een oude Renault-garage in de Zwolse wijk Diezerpoort verrijzen twee door MIX architectuur ontworpen woongebouwen. Het project Nieuwstad behelst 87 appartementen, waarvan het grootste deel koop.

Woontorens Bossa Nova vormen sluitstuk woningbouw in Haarlems Aziëpark

Gisteren, 13:29

In het Aziëpark in Haarlem is het door Geurst & Schulze architecten ontworpen project Bossa Nova opgeleverd. De twee ronde woontorens naast winkelcentrum Schalkwijk tellen tezamen 142 appartementen en een ondergrondse parkeergarage.

Woongebouwen met houten modules vervangen verouderde portiekflats Schalkwijk

Gisteren, 10:34

Aan de Louis Pasteurstraat in het Haarlemse stadsdeel Schalkwijk maakt een aantal verouderde portiekflats plaats voor drie nieuwe woongebouwen met in totaal 179 woningen.