Marjolein van Eig

Sloopverbod

13 september 2022, 9:00

In de zomervakantie zat ik, in Kopenhagen, op een bank in een park te kijken naar opvallend veel huisvaders met kinderen. Mooi hoor, dat geëmancipeerde Deense ouder-kindbeleid. Ik keek naar de vrolijke mannen, gekleed volgens de laatste mode, een afhaallatte in de hand, de bakfiets tegen de parkrand en ik miste wat. Ik miste kleur. Niet in de kleren maar in de mensen. Dit blijkt het gevolg van een ander Deens beleid; de bijzonder strenge immigratieregels van het land. Ik realiseerde pas echt wat ik miste toen we terug waren in Rotterdam en ik weer vrolijk werd van de kleurrijke straten waar meer dan 150 nationaliteiten te vinden zijn. Wat een verrijking.

Op de parkbank luisterde ik naar de podcast Polderblik, van Maakstad Almere. De centrale vraag van de podcast is; hoe gaat het met Almere? Vijftig jaar geleden startte het ontwerp van deze stad, inmiddels wonen er 200.000 mensen en de groei zet door. Ik beluisterde aflevering 4, met de titel ‘Het erfgoed van de jongste stad van Nederland’. Een aanrader. Aan het woord komen Jean Paul Hitipeuw, zelfstandig adviseur en conceptontwikkelaar bij Ymere, Lidwine Spoormans, onderzoeker erfgoed en architectuur aan de TU Delft en gespecialiseerd in post ’65 erfgoed en Martijn Blom, conceptontwikkelaar bij Hollands Licht, bekend van de Bijlmerflat. Centraal staat het post ’65-erfgoed, dat zo’n beetje heel Almere beslaat.

Maar eerst nog even dit. In Nederland hebben we het zo geregeld dat we sommige gebouwen belangrijker vinden dan andere en die zetten we dan op een lijst. Dan krijgen ze de bijzondere status van monument en dat betekent dat je je als eigenaar moet verantwoorden als je iets aan het gebouw wil aanpassen. Het duurt wel even, voordat een gebouw op een lijst komt. Vaak gaat het om oude gebouwen, zoals we ze tegenwoordig niet meer maken. De gebouwen hebben de tand des tijds doorstaan en dat waarderen we. Echter, zolang een gebouw niet op zo’n lijst staat, kan de eigenaar er min of meer doen wat deze wil. Gebouwen in Nederland zijn vogelvrij. En dat geldt zeker voor post ’65-erfgoed.

Het post ’65-erfgoed staat nu voor een grote verduurzamings- en renovatieopgave. Dit zijn ingrijpende en dure trajecten. In de haalbaarheidsfase van dergelijke ingrepen wordt renovatie en verduurzaming altijd afgezet tegen sloop. Sloop is een aantrekkelijke optie; weg met die oude meuk, met die slecht geïsoleerde en matig geventileerde ruimtes. Weg met die onhandige structuur en die lelijke architectuur.

De drie sprekers in de podcast zetten grote vraagtekens bij sloop. “Op dit moment wordt er gesloopt en gerenoveerd door allerlei partijen omdat er geen beleid is. We zijn afhankelijk van de mening van een ieder over gebouwen. We laten het maar gebeuren.” Het belang van een sterke sociale structuur en gebouwidentiteit worden genoemd. De waarde van het materiaal en de energie die in de gebouwen is opgeslagen. Blom dropt het woord sloopverbod: “Je kunt je afvragen of je überhaupt moet slopen. Voor je het weet heb je wat weggegooid waar je spijt van krijgt. Van heel veel gebouwen weten we nog niet wat de waarde is, in hoeverre we eraan hechten”.

Ziedaar het tekort van ons monumentenbeleid; we zijn afhankelijk van clubjes mensen die gebouwen aanwijzen als waardevol. Die waardering is ook nog eens afhankelijk van tijd; wat we vandaag lelijk vinden, vinden we morgen mooi. We kunnen het ons echter in deze tijd van materiaalschaarste, de problematische CO2-uitstoot in de bouw en het belang van sterke wijken met goede sociale structuren gewoon niet meer veroorloven om zomaar gebouwen te slopen omdat ze niet meer voldoen aan onze smaak of omdat renovatie en herstructurering niet ‘haalbaar’ zou zijn.

Want Spoormans stelt in het gesprek terecht: “niet haalbaar; voor wie dan niet en wat dan niet?” Ze maakt de vergelijking met vrouwen op (top)posities. “Misschien is het moeilijker om ze te vinden maar dat is natuurlijk vooral een kwestie van willen en beter je best doen. Want als je er eenmaal in slaagt dan zie je ook wat het oplevert, aan diversiteit en kwaliteit”.

Laten we daarom ons monumentenbeleid omdraaien; laten we alle gebouwen in Nederland behandelen als een monument. Dat betekent dat je ze niet zomaar mag slopen. Het betekent dat er eerst een waardering moet plaatsvinden. Een waardering die zich niet enkel richt op schoonheid, bouwkundige kwaliteit of economische haalbaarheid. De waardering moet alle facetten meenemen en dat zijn ook: de sociale verbanden; de dagelijkse habitat van alle bewoners van de stad; het cultureel geheugen; een bron van materialen en energie; een constructie waarop je kunt verder bouwen. Het brengt de werkelijke gevolgen en kosten in beeld van sloop. En als de conclusie dan zal zijn dat het gesloopt moet worden, dan moeten alle materialen hergebruikt worden. Opdat er niks verloren gaat en er een super gelaagde en kleurrijke stad ontstaat die verder bouwt met wat er is. Wat een verrijking.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

duurzaamheid circulair bouwen marjolein van eig monumenten materiaalschaarste column

1	The Pulse of Amsterdam op de Zuidas officieel opgeleverd vrijdag, 15 november
2	Rijnboutt presenteert masterplan derde fase vernieuwing Centrum Schalkwijk donderdag, 14 november
3	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	48 grondgebonden woningen op bosrijke locatie Almere Duin vrijdag, 15 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Independent School for the City organiseert symposium over sloopverbod

8 februari

Huurders Oss bereiken akkoord na bezetting kantoor corporatie

30 oktober 2023

Acht lessen rond de renovatie van sociale woningbouw

12 april

Ouwe starchitects

8 december 2022

2023 in tien columns door Marjolein van Eig

26 december 2023

Toegankelijk

11 oktober 2022

Open Monumentendag trekt recordaantal van 1,3 miljoen bezoekers

11 september 2023

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Boek plaatst sloop en bescherming in Amsterdam in historisch perspectief

17 oktober

Laatste keer, echt

12 december 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari

Ode aan Joost

13 februari

Lelijkste woonwijk

12 maart

De architect is op zoek naar liefde

10 april

Modern

14 mei

Plaatsen waar u slaapt

9 juli

De uitstoot is nu

11 april 2023

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september

Column

Voorstellingsvermogen

12 november

Stad aan het water

8 oktober

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober

De factor tijd

14 juni 2022

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

De glasparadox

14 september 2021

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

SER: klimaatdoelen in geding door trage grondstoffentransitie

16 september 2022

Bezorgde Rotterdammers: stop met sloop betaalbare woningen

10 oktober 2022

What Design Can Do organiseert Make it Circular Challenge

13 oktober 2022

Duurzaam of mooi

8 november 2022

‘Ontwerper heeft sleutel tot circulaire samenleving in handen’

11 januari 2023

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

De andere kant

24 januari 2023

Staatssecretaris na rapport PBL: strengere regels voor kringloopeconomie

27 januari 2023

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Toon alles

Gerelateerde video's

Renovatie van sociale woningbouw

Symposium

Andere nieuwsberichten

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

1 uur geleden

Het ontwerp door David Gianotten en Andreas Karavanas van OMA, in samenwerking met Andrea Tabocchini Architecture (ATA), plaatst de sculpturen in een heldere eigentijdse interpretatie van hun oorspronkelijke architectonische context.

Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte

Gisteren, 14:23

i29 ontwierp het interieur voor een appartement op de negentiende verdieping van een gebouw op de Amsterdamse Zuidas.

Vijf architectenteams kanshebber bij Huis voor Autisme in Elsene

Gisteren, 12:55

In de voormalige kazerne van de Koninklijke Rijkswachtschool van Elsene moet een centrum voor mensen met Autismespectrumstoornis (ASS) en hun naasten een plek krijgen.

Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij

Gisteren, 12:01

Havenbedrijf Rotterdam heeft de bouwvergunning aangevraagd voor een nieuwe, omvangrijke bedrijfsfaciliteit op de locatie Eemhavenweg. Nudus is verantwoordelijk voor de architectuur en het interieurontwerp.

Woonbond stapt uit overleg over huren in sociale sector

Gisteren, 16:08

Volgens de belangenorganisatie voor huurders blijft het kabinet koersen op een torenhoge huurstijging. Dat is voor de bond onacceptabel.

Ruim 3.000 huurwoningen minder op de markt

Gisteren, 09:35

Sinds de introductie van de Wet betaalbare huur deze zomer zijn per saldo meer dan 3.000 huurwoningen van de markt verdwenen. Met name het aanbod van duurdere huurwoningen is afgenomen.