Marjolein van Eig

Het leven in het trappenhuis

12 januari, 9:32

Als jeune fille aupair leefde ik een jaar in een tuinhuis in een gegoede buitenwijk van Parijs. Mijn beste vriendin woonde in het centrum in een karakteristiek Parijs ‘immeuble’ op de 7^e verdieping in een kamer van 2x3 meter met enkel een dakraam. Daar rookten we ons suf en luisterden naar The Cure. Het gebouw had geen lift, in ieder geval niet eentje die zij mocht gebruiken. Dat gaf niet, het trappenhuis was prachtig en goed voor onze conditie.

Het ruim opgezette trappenhuis had de vorm van een halve ovaal en had smalle ramen aan de hoge gevel. Vier treden, een bordes, dan tien treden, nog een bordes en dan de vier laatste stappen. De treden en overloop waren bedekt met bordeauxrode vloerbedekking, vastgeklemd in messing roedes. De leuning van hout lag goed in de hand en krulde mee. In cadans vlogen we de trap af, via de marmeren entreehal naar buiten waarna de stalen deur met een zware klank dichtviel.

We denken niet genoeg aan trappenhuizen. De Franse schrijver Georges Perec noteerde in het onvolprezen werk Espèces d'espaces, de ruimte rondom: “On ne pense pas assez aux escaliers. Rien n’était plus beau dans les maisons anciennes que les escaliers. Rien n’est plus laid, plus froid, plus hostile, plus mesquin, dans les immeubles d’aujourd’hui. On devrait apprendre à vivre advantage dans les escaliers. Mais comment?” Kort gezegd; waar de trappen vroeger het warme middelpunt van het huis vormden, zijn ze nu lelijk, koud, gemeen en vijandig. We moeten weer beter leren leven in het trappenhuis. Het boekje is uit 1974.

Het was Jeroen Geurst die me prikkelde om het te herlezen. Het is niet meer te koop, maar ik heb eigenhandig een exemplaar gekopieerd en genaaid. In onze samenwerking bij een sociaal woningbouwproject stelde Jeroen voor om de trappenhuizen in de hoven te zetten in plaats van weggestopt tussen de appartementen. Ik vreesde de kosten en zag beren op de weg, maar natuurlijk is dat een goed idee. Want waarom hebben we de trappen jarenlang in efficiënte wokkels tussen betonnen muren zonder daglicht weggestopt? Hoe akelig is het om in deze koude, gemene en vijandige ruimtes de trap te nemen? Hoe vervelend is het om hier stil te blijven staan en een praatje te maken met de buurvrouw, terwijl je ogen wanhopig van de functionele leuning naar de betonnen schrobranden naar het liefdeloze spuitplafond schieten?

Ik wil hier niet mopperen over efficiënte woningplattegronden, bruto netto-verhoudingen en de kosten van zogenaamd overbodige raamopeningen. Maar het is wel een feit dat het trappenhuis de sluitpost van de woningbouw is geworden. En dat is niet alleen jammer, dat is armoedig.

Er gloort echter hoop. Dankzij de hernieuwde aandacht voor maatschappelijke problemen als eenzaamheid, te weinig lichaamsbeweging en gebrekkige sociale verbanden, staat het trappenhuis weer volop in de belangstelling. Andy van den Dobbelsteen schreef erover in zijn column ‘Portiekliefde’. Het jaren ’50 portiektrappenhuis! Mijn kleine oma woonde er aan. De galm van dichtslaande deuren, de klank van hakken op de granieten traptreden en de typische geur… het zijn de madeleines van mijn temps perdu.

Ninke Happel toont in haar ‘On Air’-lezing op YouTube voorbeelden van de leefbare trappenhuizen in Zwitserse woongenootschappen. Daglicht, fietsen, bankjes, kletspraatjes, alles past erin. Met Joris Molenaar werkt ze momenteel aan een project in België waar juist de minimale maten van het trappenhuis opvallen. Door de positie aan de gevel, de elegante vorm van de trappen en de patronen van het tegelwerk is het echter wel een feest om hier de trap te nemen.

Na bijna 50 jaar lijkt Perec gehoord te worden. In ons sociale woningbouwproject zal het erop aankomen. De trappenhuizen staan in de hoven. Gaat het ons lukken om er een fijne plek van te maken? Met ramen, mooie afwerkingen en lekkere leuningen? Zullen we beter leren leven in het trappenhuis? Laten we beginnen met er veel aan te denken. Dat lijkt me een goed voornemen voor het nieuwe jaar; laten we oneindig veel denken aan het leven in trappenhuizen.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

trappenhuis column marjolein van eig parijs

1	Licht en 'lucht' in onderdoorgang station Almere Buiten donderdag, 22 juli
2	Voormalig belastingkantoor Rijswijk getransformeerd tot woongebouw woensdag, 21 juli
3	Amsterdam start aanbesteding multifunctioneel gebouw Lelylaan woensdag, 21 juli
4	Ontwikkelovereenkomst voor project Diepeveen in Rotterdam getekend dinsdag, 27 juli
5	Een persoonlijke zoektocht naar een woning die én duurzaam is én ruimtelijke kwaliteit biedt én betaalbaar is donderdag, 22 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Materiaal als drager van herinnering

Een moderne portiersloge voor de historische Westergasfabriek

Gevels van winkelblok aan de Lijnbaan vernieuwd

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

Fietsenstalling en ontmoetingsplaats voor campus TU Delft

Blok met 178 sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Fort bij Krommeniedijk uitgebreid met 'kijkkoepel'

Eindgemaal reageert op architectuur binnen plan-Berlage

Architecten, verenigt u

't Melkhuisje in Haarlem officieel geopend

'Jonge' Abe Bonnema Prijs voor Marjolein van Eig

Haarlems publiek kiest voor 't Melkhuisje

Huilen onder systeemplafonds

Het raam mag niet open

Andere nieuwsberichten

Voormalige basisschool in Echt getransformeerd tot tandartspraktijk

Vandaag, 12:24

Buro/S Architects veranderde het pand in een modern en licht onderkomen voor de tandartsen, zonder dat de basis en constructie van het uit 1961 stammend gebouw ingrijpend werden gewijzigd.

MIX architectuur ontwerpt eerste woongebouwen zorglandgoed Middelharnis

Vandaag, 10:52

Naar verwachting wordt volgend jaar gestart met de bouw van de eerste 74 woningen op het zorglandgoed Hernesseroord in Middelharnis. De woningen worden ondergebracht in drie gebouwen die zijn ontworpen door MIX architectuur.

Ontwikkelovereenkomst voor project Diepeveen in Rotterdam getekend

Vandaag, 09:09

Het gelijknamige industriecomplex wordt gerestaureerd en deels herontwikkeld, op het braakliggend terrein ernaast verrijzen vijf woongebouwen met in totaal 167 woningen.

Saskia van Stein benoemd tot nieuwe directeur IABR

Gisteren, 14:15

Zij volgt per 1 oktober George Brugmans op, die na zeventien jaar afscheid neemt.

Paleis Het Loo pas medio 2022 weer open

Vandaag, 13:39

De vernieuwing en verbouwing van Paleis Het Loo in Apeldoorn duurt langer dan voorzien.

Nieuwe Hollandse Waterlinie en Drentse Kolonieën toegevoegd aan werelderfgoedlijst

Gisteren, 15:42

Deze linie vormt samen met de Stelling van Amsterdam, die sinds 1996 op de lijst staat, de Hollandse Waterlinies.

Minister: half miljard per jaar voor maatregelen extreem weer

Gisteren, 10:38

Demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Van Nieuwenhuizen zegt dat het geld nodig is om Nederland te wapenen tegen hitte, droogte en wateroverlast.