Marjolein van Eig

Het leven in het trappenhuis

12 januari, 9:32

Als jeune fille aupair leefde ik een jaar in een tuinhuis in een gegoede buitenwijk van Parijs. Mijn beste vriendin woonde in het centrum in een karakteristiek Parijs ‘immeuble’ op de 7^e verdieping in een kamer van 2x3 meter met enkel een dakraam. Daar rookten we ons suf en luisterden naar The Cure. Het gebouw had geen lift, in ieder geval niet eentje die zij mocht gebruiken. Dat gaf niet, het trappenhuis was prachtig en goed voor onze conditie.

Het ruim opgezette trappenhuis had de vorm van een halve ovaal en had smalle ramen aan de hoge gevel. Vier treden, een bordes, dan tien treden, nog een bordes en dan de vier laatste stappen. De treden en overloop waren bedekt met bordeauxrode vloerbedekking, vastgeklemd in messing roedes. De leuning van hout lag goed in de hand en krulde mee. In cadans vlogen we de trap af, via de marmeren entreehal naar buiten waarna de stalen deur met een zware klank dichtviel.

We denken niet genoeg aan trappenhuizen. De Franse schrijver Georges Perec noteerde in het onvolprezen werk Espèces d'espaces, de ruimte rondom: “On ne pense pas assez aux escaliers. Rien n’était plus beau dans les maisons anciennes que les escaliers. Rien n’est plus laid, plus froid, plus hostile, plus mesquin, dans les immeubles d’aujourd’hui. On devrait apprendre à vivre advantage dans les escaliers. Mais comment?” Kort gezegd; waar de trappen vroeger het warme middelpunt van het huis vormden, zijn ze nu lelijk, koud, gemeen en vijandig. We moeten weer beter leren leven in het trappenhuis. Het boekje is uit 1974.

Het was Jeroen Geurst die me prikkelde om het te herlezen. Het is niet meer te koop, maar ik heb eigenhandig een exemplaar gekopieerd en genaaid. In onze samenwerking bij een sociaal woningbouwproject stelde Jeroen voor om de trappenhuizen in de hoven te zetten in plaats van weggestopt tussen de appartementen. Ik vreesde de kosten en zag beren op de weg, maar natuurlijk is dat een goed idee. Want waarom hebben we de trappen jarenlang in efficiënte wokkels tussen betonnen muren zonder daglicht weggestopt? Hoe akelig is het om in deze koude, gemene en vijandige ruimtes de trap te nemen? Hoe vervelend is het om hier stil te blijven staan en een praatje te maken met de buurvrouw, terwijl je ogen wanhopig van de functionele leuning naar de betonnen schrobranden naar het liefdeloze spuitplafond schieten?

Ik wil hier niet mopperen over efficiënte woningplattegronden, bruto netto-verhoudingen en de kosten van zogenaamd overbodige raamopeningen. Maar het is wel een feit dat het trappenhuis de sluitpost van de woningbouw is geworden. En dat is niet alleen jammer, dat is armoedig.

Er gloort echter hoop. Dankzij de hernieuwde aandacht voor maatschappelijke problemen als eenzaamheid, te weinig lichaamsbeweging en gebrekkige sociale verbanden, staat het trappenhuis weer volop in de belangstelling. Andy van den Dobbelsteen schreef erover in zijn column ‘Portiekliefde’. Het jaren ’50 portiektrappenhuis! Mijn kleine oma woonde er aan. De galm van dichtslaande deuren, de klank van hakken op de granieten traptreden en de typische geur… het zijn de madeleines van mijn temps perdu.

Ninke Happel toont in haar ‘On Air’-lezing op YouTube voorbeelden van de leefbare trappenhuizen in Zwitserse woongenootschappen. Daglicht, fietsen, bankjes, kletspraatjes, alles past erin. Met Joris Molenaar werkt ze momenteel aan een project in België waar juist de minimale maten van het trappenhuis opvallen. Door de positie aan de gevel, de elegante vorm van de trappen en de patronen van het tegelwerk is het echter wel een feest om hier de trap te nemen.

Na bijna 50 jaar lijkt Perec gehoord te worden. In ons sociale woningbouwproject zal het erop aankomen. De trappenhuizen staan in de hoven. Gaat het ons lukken om er een fijne plek van te maken? Met ramen, mooie afwerkingen en lekkere leuningen? Zullen we beter leren leven in het trappenhuis? Laten we beginnen met er veel aan te denken. Dat lijkt me een goed voornemen voor het nieuwe jaar; laten we oneindig veel denken aan het leven in trappenhuizen.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

trappenhuis column marjolein van eig parijs

1	Woonbuurtje op plek voormalig zwembad in Capelle donderdag, 21 januari
2	Utrecht wordt 'tienminutenstad' met vier nieuwe centra vrijdag, 22 januari
3	Nieuwe gezichten: Unknown Architects donderdag, 21 januari
4	Intentieovereenkomst voor nieuw gebouw naast hoofdkantoor ING vrijdag, 22 januari
5	TNO: bouwen in hout veel gunstiger voor klimaat dan aangenomen donderdag, 21 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Een moderne portiersloge voor de historische Westergasfabriek

Gevels van winkelblok aan de Lijnbaan vernieuwd

Fietsenstalling en ontmoetingsplaats voor campus TU Delft

Blok met 178 sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Fort bij Krommeniedijk uitgebreid met 'kijkkoepel'

Eindgemaal reageert op architectuur binnen plan-Berlage

't Melkhuisje in Haarlem officieel geopend

'Jonge' Abe Bonnema Prijs voor Marjolein van Eig

Haarlems publiek kiest voor 't Melkhuisje

Andere nieuwsberichten

Onderzoeksvoorstel BURA en Civic wint Highrise Innovation Award

1 uur geleden

Het onderzoeksvoorstel ‘Thuis op hoogte’ van BURA urbanism en Civic Architects heeft de Highrise Innovation Award gewonnen, zo maakte Stichting Hoogbouw gisteren bekend.

Mecanoo presenteert ontwikkelvisie voor Dordtse Spoorzone

3 uur geleden

Het bureau schetst een toekomstbeeld waarin een parkachtig platform woonwijken over het spoor verbindt, de Stadsbrug een park is en langs de rivier woonwijken uit hout zijn opgetrokken.

New Norfolk in Scheveningen van KAW 'intensief en betaalbaar'

4 uur geleden

Het architectenbureau noemt de wijk een voorbeeld van inbreiden in combinatie met klimaatbestendig bouwen op een relatief betaalbare manier.

Team GROUP A bekijkt mogelijkheden nooit gebruikte metrostations Antwerpen

Gisteren, 17:12

Een multidisciplinair team met onder meer GROUP A gaat onderzoeken hoe enkele metrotunnels in Antwerpen die nooit in gebruik zijn genomen, alsnog leven kan worden ingeblazen.