Marjolein van Eig

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023, 10:00

Buiten is het 30 graden. Ik denk aan isolatie. En ik denk niet graag aan isolatie, laat staan bij 30 graden. Steenwol, glaswol, PIR, PUR, EPS, XPS, het zal wel. Rc-waardes, Rd-waardes, Rw-waardes, gáááp. Kan mij die isolatie schelen, je ziet het toch niet. Toch is het goed er af en toe wel aan te denken.

Denkt u bijvoorbeeld wel eens aan steenwol? Dagelijks stoppen we het overal in, het is zo lekker goedkoop en geluid- en brandwerend. En daarmee is alles er wel over gezegd. Steenwol wordt gemaakt door basalt te versmelten bij 1.500 °C. De gesmolten lavastroom komt terecht op snel draaiende wielen van een zogenaamde spinner en wordt weggeslingerd. De spetters die dan ontstaan worden door een grote ventilator weggeblazen waarna de lava stolt tot ragfijne draden. Vergelijkbaar met de manier hoe suikerspinnen worden gemaakt! Bindmiddel en impregneerolie worden toegevoegd om de producten stabiliteit en waterafstotende eigenschappen te geven. De draden steenwol komen in een volgende stap via een pendel op een lopende band terecht. De steenwoldeken die zo wordt gevormd, wordt vervolgens in de hardingsoven verwarmd tot ongeveer 200 °C om de bindmiddelen uit te harden en het materiaal te stabiliseren voor de afwerking. Tenslotte wordt de steenwol op maat gezaagd. Speciale installaties – filters, naverbranders met warmteterugwinningssystemen en andere reinigings- en opvangsystemen – zorgen ervoor dat de ‘artificiële vulkaan’ zo milieuvriendelijk mogelijk is.*

Klinkt supergaaf. Ik zou het graag eens zien, lijkt me fascinerend. Maar het laatste zinnetje is veelzeggend; ‘zo milieuvriendelijk mogelijk’ betekent natuurlijk; niet erg milieuvriendelijk. Volgens de verkopers is het spul wel goed her te gebruiken. Toch verwacht ik niet dat iemand die geelbruine dekens ooit van de spouwankers gaat lospeuteren om het opnieuw in een spouw te stoppen.

Denkt u wel eens aan PIR? PIR, oftewel Polyisocyanuraat, is een polymeer en een soort thermohardend plastic. Polyether-polyol wordt normaal gebruikt bij de productie van polyurethaan. Na reactie met een di-isocyanaat wordt een polyurethaan gevormd. Bij de productie van polyisocyanuraat is het polyether-polyol veelal vervangen door een polyester-polyol en wordt een overmaat methyleendifenyldi-isocyanaat (MDI) gebruikt. De overmaat MDI trimeriseert tot polyisocyanuraat (PIR). Het PIR-schuim heeft ten opzichte van purschuim een verbeterde dimensionele stabiliteit, verbeterde mechanische eigenschappen, zoals druksterkte en is veel sterker. De stof vergaat vrijwel niet. Dat maakt PIR een bron van microplastics in de omgeving, met name bij het zagen komen veel stofvormige plastic deeltjes vrij. Bij de productie werd eertijds gebruik gemaakt van schuimvormers op basis van CFK's. Dit maakt recycling moeilijk, omdat deze CFK's vrijkomen bij bewerking. Gedurende de levensduur van PIR-producten komt een deel van deze gassen door middel van diffusie vrij. Bij verbranding hebben PI- producten mede door deze gassen een zeer hoge energetische waarde en het product in zijn oorspronkelijke vorm heeft een zeer lange levensduur, waardoor het in bijvoorbeeld plaatvorm prima ingezet kan worden voor hergebruik. PIR is weliswaar slecht brandbaar, maar als het toch brandt worden giftige gassen gevormd. PIR is vochtbestendig, maar niet waterdicht.**

Ik heb scheikunde laten vallen op de middelbare dus ik snap er niks van, maar het klinkt razend knap en interessant allemaal. En PIR kan inderdaad redelijk goed worden gerecycled. Mogelijk is het maakproces wat milieuvriendelijker dan steenwol maar daarvoor begrijp ik er te weinig van. Toch zijn ook hier eindige grondstoffen nodig om het product te maken. En dat met die gassen klinkt niet prettig.

Denkt u wel eens aan schapenwol? Schapenwol groeit gratis uit schapen. Jaarlijks gooien we 1,5 miljoen kilo schapenwol weg, hup de verbrandingsoven in. Schapenwol als isolatiemateriaal heeft allerlei voordelen; het gaat lang mee, is vochtregulerend, is prettig om mee te werken, brandveilig, etc. Helaas stoten schapen zelf wel veel CO2 en methaan uit. Het woloverschot gebruiken is echter een stuk milieuvriendelijker dan verbranden lijkt mij.

Weet u waar ik vaak aan denk? Aan vlaswol. Dat wordt gemaakt van vlas en dat is een gewas dat groeit op het land. Tijdens het groeien neemt het CO2 op. Het spul heeft ontzettend veel voordelen (is toepasbaar zonder die plastic folies, is akoestisch prettig, vochtregulerend, brand-, geluidwerend, heeft een hoge isolatiewaarde, is een goed idee voor de boeren die wat nieuws willen/moeten) en het voelt en ruikt heerlijk. In al mijn projecten schrijf ik vlaswol voor waar ik kan en dat is bijna nooit. Het zit enkel in het Haarlemse brugwachtershuisje en in de portiersloge op het Westergasfabriekterrein en verder is het altijd te duur of ik heb er niks over te zeggen. Of men wil het niet / kent het niet / heeft geen preferred supplier die er mee werkt.

Wat een rare wereld leven we toch in. Een wereld waarin het goedkoper is om synthetische en milieuvervuilende isolatiematerialen uit eindige bronnen toe te passen dan natuurlijke en CO2-opnemende materialen uit oneindige bronnen. Gelukkig is het nog altijd beter om te isoleren dan niet te isoleren. En gelukkig komt er regelgeving aan en CO2-belasting waardoor die fijne natuurlijke materialen vanzelf goedkoper worden ten opzichte van die andere vervuilende materialen. En verder denk ik er gewoon niet zoveel aan. Kan mij het schelen. Tijd voor een ijsje.

* Bron: Hoe wordt steenwol gemaakt? (rockwool.com)
** Bron: Polyisocyanuraat - Wikipedia

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

column isolatie marjolein van eig

1	VORM en NS Stations tekenen overeenkomst voor deelgebied 3 Wisselspoor Utrecht maandag, 23 juni
2	Los het woningtekort op met compacte woningen! dinsdag, 24 juni
3	Bij Tripolis heeft Hollandse Nieuwe van binnen ‘Van Eyck’ met meanderende trap verbonden met ‘MVRDV’ woensdag, 25 juni
4	Woongebouw Prisma in Nieuw Delft toont verschillende gezichten dinsdag, 24 juni
5	Minister Keijzer neemt meeste aanbevelingen commissie STOER over en wil steilere trappen en lagere plafonds mogelijk maken dinsdag, 24 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

De uitstoot is nu

11 april 2023

Goed onderzoek naar vleermuizen verplicht voor spouwmuurisolatie

3 augustus 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Laatste keer, echt

12 december 2023

De andere kant

24 januari 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari 2024

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

13 februari 2024

8 december 2022

8 november 2022

12 maart 2024

11 oktober 2022

Blok met appartementen als inbreiding voor naoorlogse wijk Vijfhuizen

22 juni 2023

De architect is op zoek naar liefde

10 april 2024

Modern

14 mei 2024

Sloopverbod

13 september 2022

Plaatsen waar u slaapt

9 juli 2024

De factor tijd

14 juni 2022

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september 2024

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Voorstellingsvermogen

12 november 2024

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Stad aan het water

8 oktober 2024

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

Column

Garanties, garanties

14 januari

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober 2024

Column

Achterblijvers op de bank

10 december 2024

Column

Grote werken

11 maart

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

11 februari

14 september 2021

13 mei

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Column

Architectuurkritiek

10 juni

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Toren van Babel

Gesprek met Marjolein van Eig over hoogbouw en welstand

16 februari 2023

Andere nieuwsberichten

KAAN Architecten transformeert historische fabriek in Brazilië tot cultureel centrum

27 juni, 11:44

Centraal in het masterplan staan behoud van wat er is en alleen waar nodig toevoegingen realiseren, evenals ‘omarmen van verval’. Veertig procent van het complex is onaangeroerd gevleven.

Belgisch-Nederlands team geselecteerd voor ambitieus infrastructuurproject Brussels Airport

26 juni, 5:44

De komende jaren investeert Brussels Airport fors in haar luchthaveninfrastructuur. Na een Europese aanbestedingsprocedure is daarvoor het Belgisch-Nederlandse team ‘Witteveen+Bos, Benthem Crouwel Architects, OKRA, Stramien CV’ geselecteerd.

Team Hegeman, RRog en KOW maakte winnend plan voor Van Hetenlocatie in Deventer

26 juni, 4:11

Het plan ‘Het Blauwe Knooppunt’ voor de voormalige schoollocatie voorziet in 28 stadswoningen en 24 betaalbare appartementen in een parkachtig landschap.

Uitbreiding met bamboe gevel voor kantoorgebouw Deltares in Delft

26 juni, 1:05

In Delft is het Delta-lab van kennisinstituut Deltares officieel in gebruik genomen. Naar ontwerp van Wiegerinck is een bestaand kantoorgebouw op de campus van Deltares uitgebreid met een laboratorium waarvan de gevel is bekleed met bamboe.

Minder vergunningen voor nieuwbouwwoningen afgegeven in eerste vijf maanden

27 juni, 10:55

Het aantal afgegeven bouwvergunningen voor woningen is in de eerste vijf maanden van dit jaar gedaald tot 33.000.

Aantal windmolens met meer dan de helft gegroeid in tien jaar

27 juni, 9:28

Sinds 2020 kwamen er ook honderden enorme windturbines van boven de tweehonderd meter bij, heeft het Kadaster becijferd.

Minister wil gemeente voorrang geven bij koop in kwetsbare wijk

26 juni, 10:26

Gemeenten moeten voorrang krijgen bij de koop van een woning in wijken waar leefbaarheid en veiligheid onder druk staan, vindt woonminister Mona Keijzer.

Rekenkamer: Limburg moet regie pakken in woningbouw

25 juni, 5:12

De provincie Limburg moet meer de regie pakken om te garanderen dat er voldoende huizen worden gebouwd en de bouw van betaalbare woningen aan te jagen.