Marjolein van Eig

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023, 8:45

De dochter vliegt naar Griekenland; schoolreis langs de oudheid. Het is mogelijk de laatste keer dat school vliegt, vanwege de uitstoot. Volgend jaar wordt het Rome of Parijs. Ook leuk.

Bij Griekenland, ik ben er nooit geweest, denk ik aan twee dingen; vergankelijkheid en kolommen. Die vergankelijkheid krijgt in het kader van de uitstoot-thematiek een grotere betekenis. Hoe meer uitstoot, hoe sneller we vergaan. Vroeger keek ik met interesse en bewondering naar restanten van de oudheid. Interesse in de manier waarop er toen geleefd werd en bewondering voor de imposante bouwwerken die met intelligente maar primitieve middelen gemaakt waren. Het was een interesse die voortkwam uit vertrouwen en opluchting. Opluchting te leven in het moderne Nederland, waarin het leven, zeker voor vrouwen, een stuk prettiger lijkt te zijn. En vertrouwen in de toekomst die alleen maar beter zou worden.

Tegenwoordig kijk ik met grote onzekerheid via de resten terug naar onszelf. Waar gaat het heen met de wereld en wat blijft er over van onze maatschappij? Hoe kijkt men straks terug naar onze tijd? Naar de betonnen casco’s van onze gebouwen? Naar de berg van auto’s, deelscooters, stoplichten, vliegtuigen, olieplatforms, tankwagens, vrachtschepen, datacenters, koelkasten, strijkijzers, broodmachines, koffiezetapparaten, fitnesstoestellen, etalagepoppen, plastic gympen, stofzuigers, CV-ketels, zonnebanken, roltrappen, installatiekasten, haarföhnen, printers, beeldschermen, computers? En wat blijft er over van al onze bits en bites? Van al die YouTube-filmpjes, vakantiefoto’s, columns, artikelen, proefschriften, Netflix-series, documentaires, games, pornofilms, archieven, Excel-sheets, financiële transacties, het internet? En hoe ver ligt die toekomst eigenlijk?

En ik denk dus aan kolommen. Aan grote, dikke, beige, geribbelde, stenen kolommen. Gevallen kolommen, gebroken kolommen, halve kolommen, herstelde kolommen. Met Dorische kronen, Ionische kronen, Korinthische kronen. En bij kolommen denk ik aan Vitruvius. Geen Griek weliswaar, maar een Romein, die de oudheid middels zijn schrijven heel goed overleefd heeft. Nu heb ik zijn Handboek bouwkunde in 10 delen in de kast staan, in de vertaling van Ton Peters. Zelden gelezen. Dat blijkt een gemis. Direct in hoofdstuk 1 van het eerste deel staat er het volgende over de architect:

“Van de architect verwacht men kennis die is verrijkt met velerlei vormen van scholing in een groot aantal takken van de wetenschap. Alle werken die in de overige kunsten tot stand komen worden aan zijn oordeel onderworpen. Deze kennis ontstaat door ambachtelijk handwerk en verstandelijke redenering. Ambachtelijk handwerk is het zich voortdurend en steeds opnieuw bekwamen in een bezigheid waarbij met de handen vorm wordt gegeven aan het soort materiaal dat vereist is, tot het beantwoordt aan de voorgenomen vormgeving. Verstandelijke beredenering is wat de ambachtelijk gemaakte voorwerpen kan toelichten en verklaren, uitgaande van de verhouding tussen de technische vaardigheid en het concept.”

Als we voor het woord kunsten in de tweede zin vakgebieden lezen dan is deze tekst ook in de huidige tijd een hele rake beschrijving van de competenties van de architect. Een beschrijving die de complexiteit van ons vak recht doet.

Vervolgens heb ik me rot gezocht naar de drie beroemde woorden utilitas-firmitas-venustas. Deze vond ik ergens onder het kopje ‘deelgebieden binnen de architectuur’. Hoofdstuk 2 echter behandelt de grondbeginselen van de bouwkunde: “Bouwkunde bestaat uit ordening en schikking, uit harmonie, evenwichtige verhouding, decorum en economie”.

Ja! Ordening en schikking; van programma, van ruimtes, van wensen, van mensen, van m2’s, van bouwcomponenten, constructie en leidingen. Dagelijks werken we hard aan harmonie, decorum en evenwichtige verhouding; van volumes, van open en gesloten gevels, tactiliteit, materialiteit, accenten, wat willen we uitstralen, waar komt dat raam, hoe groot zullen we het maken, welke verhoudingen, wat wordt de stijlverdeling, hoe dik is de kozijnlijst, de waterslag, komt het diep in de gevel of vlak, is alles met elkaar in balans en is er ook ergens een kleine disbalans?

Wat Vitruvius tenslotte over economie schrijft is interessant: “Economie tenslotte betreft een passende verdeling van bouwmaterialen en bouwgrond, tevens een zuinige en rationele beheersing van de bouwkosten. Deze neemt men in acht door om te beginnen als architect geen materialen te verlangen die niet kunnen worden gevonden of aangeschaft zonder hoge kosten. Natuurlijk is niet op alle plaatsen in voldoende mate zuiver zand te vinden of breuksteen, of sparren of dennen of marmer, aangezien het een hier ontstaat en het ander daar, en het transport is moeilijk en kostbaar. Waar geen zand kan worden gedolven, moet men dus rivierzand of uitgewassen zeezand verwerken. Gebrek aan dennen- of vurenhout omzeilt men door gebruik te maken van cipres, populier, iep of grenen. Andere problemen zullen op vergelijkbare wijze moeten worden geklaard.” Vervang kosten door CO2-uitstoot en de tekst is actueel.

Was er sinds Vitruvius maar massaal gehoor gegeven aan deze wijze woorden. Dan had ik tenminste met een gerust hart lekker op mijn sandalen naar die gehavende kolommen kunnen kijken.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

co2-uitstoot carbon based design column marjolein van eig oudheid vitruvius

1	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
2	Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend vrijdag, 19 april
3	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
4	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april

Kolommen en vergankelijkheid

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde evenementen

Gerelateerde podcasts

Andere nieuwsberichten

Octavia Hill biedt 124 sociale huurwoningen in het hart van Hyde Park Hoofddorp

Papieren koffiecupje gepresenteerd in 'krantenkiosk' door Studio Ossidiana

Orange en Felixx presenteren ontwerp voor woonbuurt op oud kloosterterrein

Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98

ASML wil grote vestiging op Brainport Industries Campus

Organisaties werken aan praktijktoets aangescherpte MPG-eisen

IMF-bestuurder dringt aan op verdere afbouw hypotheekrenteaftrek

DNB: verduurzaming woningen blijft achter, maar geld geen probleem

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft