Marjolein van Eig

Duurzaam of mooi

8 november 2022, 9:49

In de verhalenlijn van mijn Instagram-account kwam een quizje langs waarbij je je voorkeur kon geven ten aanzien van de vraag: 'Architectuur, wat heb je liever; duurzaam of mooi?’ Het is een beetje zo’n kleutervraag in de trant van; wil je liever een gebroken arm of een gebroken been? Ben je liever blind of doof? Het antwoord op de kleutervraag is natuurlijk meestal: ‘Allebei niet en als het moet dan maar een gebroken arm of doof.’ En het antwoord op de architectuurvraag is wat mij betreft: ‘Allebei natuurlijk en als het moet liever mooi duurzaam.'

De vraag is, in al zijn simpelheid, interessant en relevant. Want hoewel we al een tijd in de 21^e eeuw leven, en al veel langer in staat zijn om qua technieken tot in de hemel te bouwen, staat de duurzame architectuur pas in de kinderschoenen. Vincent van der Meulen verwoordde het mooi in een artikel met de titel: ‘Maakt jouw gebouw de wereld beter? Hoogstwaarschijnlijk niet.’ Om vervolgens te stellen dat zo’n beetje elk gebouw dat op dit moment in Nederland wordt neergezet over de gehele wereld een spoor van vernieling achterlaat.

De combinatie van duurzaam en mooi vind je het makkelijkste bij monumenten. Monumenten bestaan vaak al een hele tijd, veel langer dan de gemiddelde levensduur van gebouwen. Monumenten bewijzen dat schoonheid het langste duurt en dat het stoppen van veel liefde en aandacht in een gebouw duurzaam is. Immers, het meest duurzame gebouw is het gebouw dat je niet wilt slopen omdat het zo mooi is. Wat kunnen we daarvan leren bij de verduurzaming van de woningbouw uit de jaren ’50, ’60, ’70 en ’80?

Lang niet alle mooie gebouwen zijn monumenten en ook minder mooie gebouwen zijn de moeite waard om te behouden. Veel van dit soort gebouwen moeten verduurzaamd worden vanwege het terugdringen van de energievraag. Momenteel speelt dat op grote schaal in de sociale woningbouwvoorraad. De verduurzaming van de sociale woningbouw verloopt in een rap tempo, dat is positief. Maar wat minder positief is aan deze ontwikkeling is dat het door een klein groepje architecten gebeurt en soms zelfs zonder dat er een architect aan te pas komt. En dat heeft een enorm effect op het uiterlijk van heel veel wijken.

Dat er weinig oog is voor de architectuur bij dit soort opgaves komt, voor een deel, doordat de verduurzaming vaak start vanuit de technische hoek. Een woonblok is toe aan een opknapbeurt en daar wordt een aannemer bij gevraagd. Deze aannemer zet wat opknapscenario’s naast elkaar en langzaamaan groeit het vervangen van hekwerken en het schilderen van de kozijnen uit tot het volledig isoleren van het complex, het vervangen van de installaties en ook maar meteen een nieuwe entree. Er wordt dan toch maar een architect bij gehaald die binnen een kleine opdracht het inpakken en de nieuwe entreehal vormgeeft. Het resultaat is vaak bijzonder middelmatig.

Woningcorporaties realiseren zich niet altijd welke gevolgen hun vraag kan hebben op de uitstraling van wijken. Zij benaderen de opgave te veel vanuit het budget en de techniek, en te weinig vanuit het belang van de architectuur voor de wijk. Het gaat vaak om grote aantallen woningen die het gezicht van jaren ’50, ’60, ’70 en ’80 zijn. Het zijn de verloederde buurten waar je achteloos door of langs rijdt. Terwijl er veel geschiedenis en schoonheid in deze wijken verscholen ligt. De verduurzamingsopgave is een uitgelezen kans om deze schoonheid weer naar voren te halen en te laten stralen.

Dat dit soort opgaves razend interessant zijn, lijkt ook aan veel architecten voorbij te gaan. Terwijl je als architect een enorm verschil kunt maken. Met inpakken van de blokken met isolatie, wat kleur, nieuwe verhoudingen, een mooie daklijst, een hekwerkje, knapt de hele buurt enorm op. De kwaliteit die er is, kun je weer naar voren halen en dat wat in de loop van de jaren niet goed bleek te werken of door eerdere renovaties verpest is, kun je weglaten. Met als resultaat dat het woonblok of de hele wijk een verbeterde versie is van wat het was. En dat is niet alleen heel mooi, dat is ook heel erg duurzaam.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

duurzaamheid wederopbouw verduurzaming woningen marjolein van eig duurzaam bouwen naoorlogse woningbouw column

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
3	Echte architecten dinsdag, 19 september
4	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september
5	Een terughoudende opbouw voor een jaren 60-bungalow maandag, 18 september

Duurzaam of mooi

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel wint prijsvraag voor herontwikkeling deel Praags plein

'Reis naar Nieuw Zeeland' beloond met tweede Eo Wijers-regioprijs

Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Nominaties Groninger Architectuurprijs 2023 bekend

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum

Amsterdam neemt extra maatregelen wegens achterblijven woningbouw

Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten

Doortrekken Noord-Zuidlijn onzeker na miljardenbezuiniging

RVO: subsidiepot verduurzaming publieke gebouwen binnen dag leeg