Marjolein van Eig

Waarde en weerloos

8 maart 2022, 9:50

‘Wat is het doel van Anton?’ De dochter schrijft een boekverslag aan de hand van enkele vragen die in het verslag beantwoord moeten worden. Anton is de hoofdpersoon in De Aanslag van Harry Mulisch. Die lezen ze kennelijk nog steeds, op de middelbare school. Tijdens het spelen van een potje ‘mens erger je niet’ wordt bij het huis van Antons buren een NSB-er doodgeschoten. De buren verslepen het lichaam waardoor het voor het huis van Anton terecht komt. Wanneer de Duitsers arriveren steken ze het huis van Anton in brand en fusilleren zijn ouders. Het trauma is de rest van zijn leven bij hem. Daar gaat het boek over.

De dochter is, net als ik als kind, gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Dat zoiets ongelofelijk wreeds heeft plaatsgevonden. Mensen zoals zij en ik. Het heldendom, het verraad, de ondraaglijke lichtheid van het bestaan, de banaliteit van het kwaad. Je speelt een spelletje en een uur later is niets meer wat het was. Gelukkig was dat vroeger. Dat heb ik heel lang gedacht.

Aan het Weena in Rotterdam staat, als je het station uitloopt een beetje rechts na het stationsplein, een gebouw met in de rechterbenedenhoek een kunstwerk. Het is het Wall Relief #01 van de Britse kunstenaar Henry Moore. Na de oorlog werd het bouwcentrum opgericht; er was kennis en kunde nodig voor de wederopbouw van het land. Deze kennis werd verzameld en verspreid via het bouwcentrum. De architect van het gebouw was ingenieur W.J.C. Boks. De Vereniging van Nederlandse Baksteenindustrie wilde het nieuwe bouwcentrum graag een cadeau aanbieden. De heer Boks bedacht dat een reliëf op de gevel wel een mooi cadeau zou zijn.

Moore had nooit eerder met baksteen gewerkt en daarom werden voor de uitvoering ervaren Nederlandse metselaars van voor de oorlog gevraagd. Het reliëf bestaat uit abstracte lijnen, bolle vormen en scherpe rondingen. Het zijn vormen die in baksteen eigenlijk niet te maken zijn. Het is een razendknap en fascinerend mooi kunstwerk. Aan het eind van de dag valt de zon erop en dat verschijnt het werk in volle glorie. De oplettende lezer van mijn columns kent het werk; ik heb er twee keer geposeerd voor de onvolprezen Maarten van Haaff.

Het kunstwerk valt me dezer dagen nog meer op dan anders. Dat heeft te maken met de achterliggende betekenis van de bolle vormen. Wouter van Stiphout vertelt in een YouTube-filmpje dat de vormen mogelijk afgeleid zijn van de lichamen onder dekens in de Londense metro. Moore maakte er tekeningen van tijdens het schuilen voor de bombardementen in WOII. Ik schreef erover in Detail #09, jaren geleden voor de Architect. De tekeningen tonen inderdaad een treffende gelijkenis met de vormen van het kunstwerk. Ze maken het werk nog magischer dan het al is, de sculptuur nog levendiger. Het moet wat geweest zijn. Gelukkig was dat vroeger.

L’histoire se repète. Dezelfde vormen, onder dekens, op televisie. Het is niet van vroeger, het is nu. Het metrostation in Kyiv als een veilige haven. Ondertussen maken de bommen alles kapot. Alles van waarde is weerloos, dichtte Lucebert.

Alles? Nee, niet alles. Het bouwcentrum is jaren geleden afgebroken. Maar het kunstwerk van Moore is behouden. Prijs de commissies die hiervoor gestreden hebben. Niet enkel als een herinnering aan het verleden. Het staat er, als waarschuwing, voor wat nog steeds gebeurt en kan gebeuren, tijdens het spelen van een spelletje.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

kunst oekraine henry moore kyiv marjolein van eig kiev tweede wereldoorlog column

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Hebben jullie werk voor gevluchte Oekraïense architecten, ontwerpers en tekenaars? Deel jullie vacature dan nu gratis op Architectenweb.nl!

6 april 2022

Waarde en weerloos

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

De Jonge: invoering Omgevingswet tot nu toe ‘rustig en stabiel’

Amsterdam verbiedt bouw nieuwe hotels