Marjolein van Eig

Begraafplaats en Crematorium Westerveld

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021, 9:10

Er zijn een hoop uitvaartcentra in Nederland waar je liever niet dood gevonden wilt worden. Dat is, in meerdere opzichten, een treurige zaak. En het lijken er steeds meer te worden. We brengen onze geliefden na een lang of kort, mooi of minder mooi leven weg in middelmatige gebouwen die het niveau van een standaard snelwegkantoor niet overstijgen. We parkeren de auto op een terrein met grind en betonstenen dat, als je mazzel hebt, omzoomd wordt met een strookje buxus. En dan begint de ellende.

We komen samen in een muffige voorruimte. Daar worden we bediend door mannen en vrouwen in goedkope bedrijfskleding. We mompelen wat naar elkaar, niet te hard natuurlijk, zien familieleden die je alleen op dit soort gelegenheden treft en wachten op de rouwende nabestaanden. Als het moment daar is gaan er deuren open die leiden naar de ruimte voor de toespraakjes, de tranen en de muziek. Met en beetje geluk kijkt deze ruimte uit op natuur. Na een half uur of een uur, afhankelijk van de populariteit van de overleden persoon, gaan andere deuren open die toegang geven tot de koffieruimte met de cake. Voor we het weten staan we allemaal weer buiten.

Dit alles vindt plaats in een gebouw dat niet veel meer is dan een kale doos van baksteen, of een paar geschakelde kale dozen van baksteen, onder een luifel met een verouderde vormgeving. Wat volgt zijn systeemplafonds met te zwierige koven, wanden met onduidelijke afwerking, banken voorzien van anti-incontinentiestof en vloerbedekking die te snel vlekt. Voor mij, genetisch belast met het huilsyndroom, zijn deze afwerkingen een redding. Een verkeerd hangende plafondplaat of een pui die niet goed aansluit op de wand, leiden mij af van de grootste huilbuien. Maar liever laat ik mijn ogen haken op mooie materialen, een fijn raam, mooie lichtval. Hoe verzin je het om iemand in zo’n ruimte de laatste eer te bewijzen?

Helaas is er voor veel mensen weinig keus. Zeker als je een uitvaartverzekering hebt, dan is het kiezen uit die paar centra die bij de verzekeraar horen. Daar heb je het dan mee te doen. Steeds meer uitvaartcentra vallen onder de grote verzekeraars als Dela, Monuta of Yarden. Ondertussen is Dela ook Yarden, dus zijn er nog maar twee over. Zij kopen voortdurend uitvaartcentra op, waardoor er steeds minder particuliere ondernemingen – lees: eigenheid – over blijven. Overal dezelfde derrie is het gevolg.

Hoe anders het ook kan. Van mijn vader namen we jaren geleden veel te vroeg afscheid in het crematorium van Westerveld in Driehuis. De begraafplaats met crematorium en columbariums ligt prachtig in de bosrijke duinen ten noorden van Haarlem. Het landschap is onderdeel van het afscheidsritueel. De auto wordt geparkeerd in het groen. Na de ontvangstkamer loopt de stoet enige tijd over de begraafplaats om vervolgens via een slingerpad de hoger gelegen karakteristieke, monumentale aula van Marius Poel te bereiken. Het is een prachtig gezicht, die slinger van verdrietige, in zichzelf gekeerde mensen omhoog. Het smalle pad vormt een welkome overgang tussen de gezamenlijke ontvangst en het gezamenlijke afscheid.

Eenmaal binnen geen treurige afwerkingen maar dikke stenen kolommen, lambriseringen en vloerafwerking. Deze ruimte kan wat tranen opvangen. Een groot raam links kijkt uit op natuur. Vanachter het spreekgestoelte komt indirect daglicht naar binnen. De ruimte is hoog, hier geen systeemplafonds met inbouwspots maar een eenvoudig vlak met indirecte verlichting. Na het afscheid volgt de stoet hetzelfde slingerpad naar beneden en weer is er een moment van individuele bezinning, vergezeld van de wolkenlucht en troostrijke bomen, voordat we met zijn allen herinneringen ophalen bij de borrel. Een enkeling kan hierna nog dwalen over de begraafplaats en de columbariums met de bakstenen trappen van Dudok. Mooi ingebed in het landschap.

De routing, de natuur, de monumentaliteit en de zorgvuldige materialisatie van de gebouwen; het zijn essentiële elementen in het goed afscheid kunnen nemen van het leven van een geliefde. Wij nabestaanden verdienen de beste gebouwen in de mooiste omgeving met de fijnste materialen.

Het wordt tijd dat de er verandering komt in de bestaande uitvaartarchitectuur en de verdienmodellen die eronder hangen. Afscheid nemen van een geliefde hoort niet in een verdienmodel. Want die modellen leiden tot de veredelde loodsen die er nu gebouwd zijn en die in rap tempo bijgebouwd worden. Dat is niet alleen treurig, het is ook helemaal niet duurzaam. Waar Driehuis Westerveld al meer dan 100 jaar een solide basis vormt voor elk afscheid, en voor de herinnering die achterblijft, zullen veel uitvaartcentra hun 30-jarige bestaan niet vieren. Ze zullen snel vergeten worden en alweer vervangen zijn door een nieuwe kale doos, met een nieuwe luifel, die al verouderd is zodra deze is opgehangen.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

crematorium marjolein van eig westerveld begraafplaats column

1	Vernieuwde entree westelijke reizigerstunnel Amsterdam Centraal geopend maandag, 30 juni
2	Is er een alternatief voor altijd dezelfde torenplattegrond? dinsdag, 1 juli
3	Eindhoven presenteert masterplan voor Stadhuisplein en omgeving maandag, 30 juni
4	KAAN Architecten transformeert historische fabriek in Brazilië tot cultureel centrum vrijdag, 27 juni
5	Belgisch-Nederlands team geselecteerd voor ambitieus infrastructuurproject Brussels Airport donderdag, 26 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Ouwe starchitects

8 december 2022

Toegankelijk

11 oktober 2022

De uitstoot is nu

11 april 2023

2023 in tien columns door Marjolein van Eig

26 december 2023

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Laatste keer, echt

12 december 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari 2024

Ode aan Joost

13 februari 2024

Lelijkste woonwijk

12 maart 2024

De architect is op zoek naar liefde

10 april 2024

Modern

14 mei 2024

Plaatsen waar u slaapt

9 juli 2024

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september 2024

Voorstellingsvermogen

12 november 2024

Stad aan het water

8 oktober 2024

Column

Garanties, garanties

14 januari

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober 2024

Column

Achterblijvers op de bank

10 december 2024

11 maart

11 februari

13 mei

10 juni

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

De glasparadox

14 september 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

De factor tijd

14 juni 2022

Sloopverbod

13 september 2022

Duurzaam of mooi

8 november 2022

2022 in tien columns door Marjolein van Eig

28 december 2022

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

De andere kant

24 januari 2023

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Dijkmagazijn duurzaam herbestemd tot gastenverblijf

Gisteren, 15:38

Bij de renovatie en herbestemming van het cultuurhistorisch erfgoed heeft architectenbureau Common Practice ingezet op behoud van bestaande elementen en sferen, in combinatie met biobased en circulair materiaalgebruik.

Boodschap van de brugpijler

Gisteren, 13:16

Aan een oude brugpijler, in de uiterwaarden bij Hattem, is een verrassend object geklemd. Een futuristische zender? Een constructivistisch baken? Het is in elk geval een kunstwerk van Frank Havermans, gerealiseerd in het kader van de IJsselbiënnale.

Boek belicht ruimtelijke geschiedenis van Den Haag door de eeuwen heen

Gisteren, 10:17

Van het onbeduidende dorp Die Haghe tot de welbekende wereldhoofdstad van vrede en recht. In het boek het Haagse stadsbeeld wordt de ruimtelijke en cultuurhistorische geschiedenis van Den Haag verteld.

BNA wordt Koninklijke Bond van Nederlandse Architectenbureaus en heeft nieuwe huisstijl

1 juli, 3:29

De BNA gaat vanaf vandaag officieel verder onder de naam Koninklijke Bond Nederlandse Architectenbureaus. Tegelijk met deze aanpassing introduceert de vereniging een nieuwe huisstijl en website.

Gelderland roept op tot snellere procedures voor vol stroomnet

Gisteren, 09:42

Onlangs werd duidelijk dat de uitbreiding van het net in grote delen van het land, waaronder Gelderland, forse vertraging oploopt.

Zuid-Holland kijkt langs A4 en N11 naar ruimte voor zonnepanelen

1 juli, 4:31

De provincie, Rijkswaterstaat, ProRail, het Hoogheemraadschap van Rijnland en betrokken gemeenten hebben afgesproken de mogelijkheden te onderzoeken.

MVRDV benoemt Floris Overheul tot nieuwe algemeen directeur

1 juli, 2:17

Met ingang van 1 juli 2025 volgt hij Sigrid Baas op; zij bekleedde de functie sinds november 2023 op interim-basis. Overheul werkte hiervoor bij Mecanoo.

Meer hypotheekaanvragen voor verbouwing en verduurzaming huis

1 juli, 12:09

De Hypotheker wijt de stijging aan een tekort aan geschikte seniorenwoningen, waardoor 55-plussers vaker kiezen voor het levensloopbestendig maken van de huidige woning in plaats van verhuizen.