Marjolein van Eig

Begraafplaats en Crematorium Westerveld

Marjolein van Eig

Begraafplaats en Crematorium Westerveld

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021, 9:10

Er zijn een hoop uitvaartcentra in Nederland waar je liever niet dood gevonden wilt worden. Dat is, in meerdere opzichten, een treurige zaak. En het lijken er steeds meer te worden. We brengen onze geliefden na een lang of kort, mooi of minder mooi leven weg in middelmatige gebouwen die het niveau van een standaard snelwegkantoor niet overstijgen. We parkeren de auto op een terrein met grind en betonstenen dat, als je mazzel hebt, omzoomd wordt met een strookje buxus. En dan begint de ellende.

We komen samen in een muffige voorruimte. Daar worden we bediend door mannen en vrouwen in goedkope bedrijfskleding. We mompelen wat naar elkaar, niet te hard natuurlijk, zien familieleden die je alleen op dit soort gelegenheden treft en wachten op de rouwende nabestaanden. Als het moment daar is gaan er deuren open die leiden naar de ruimte voor de toespraakjes, de tranen en de muziek. Met en beetje geluk kijkt deze ruimte uit op natuur. Na een half uur of een uur, afhankelijk van de populariteit van de overleden persoon, gaan andere deuren open die toegang geven tot de koffieruimte met de cake. Voor we het weten staan we allemaal weer buiten.

Dit alles vindt plaats in een gebouw dat niet veel meer is dan een kale doos van baksteen, of een paar geschakelde kale dozen van baksteen, onder een luifel met een verouderde vormgeving. Wat volgt zijn systeemplafonds met te zwierige koven, wanden met onduidelijke afwerking, banken voorzien van anti-incontinentiestof en vloerbedekking die te snel vlekt. Voor mij, genetisch belast met het huilsyndroom, zijn deze afwerkingen een redding. Een verkeerd hangende plafondplaat of een pui die niet goed aansluit op de wand, leiden mij af van de grootste huilbuien. Maar liever laat ik mijn ogen haken op mooie materialen, een fijn raam, mooie lichtval. Hoe verzin je het om iemand in zo’n ruimte de laatste eer te bewijzen?

Helaas is er voor veel mensen weinig keus. Zeker als je een uitvaartverzekering hebt, dan is het kiezen uit die paar centra die bij de verzekeraar horen. Daar heb je het dan mee te doen. Steeds meer uitvaartcentra vallen onder de grote verzekeraars als Dela, Monuta of Yarden. Ondertussen is Dela ook Yarden, dus zijn er nog maar twee over. Zij kopen voortdurend uitvaartcentra op, waardoor er steeds minder particuliere ondernemingen – lees: eigenheid – over blijven. Overal dezelfde derrie is het gevolg.

Hoe anders het ook kan. Van mijn vader namen we jaren geleden veel te vroeg afscheid in het crematorium van Westerveld in Driehuis. De begraafplaats met crematorium en columbariums ligt prachtig in de bosrijke duinen ten noorden van Haarlem. Het landschap is onderdeel van het afscheidsritueel. De auto wordt geparkeerd in het groen. Na de ontvangstkamer loopt de stoet enige tijd over de begraafplaats om vervolgens via een slingerpad de hoger gelegen karakteristieke, monumentale aula van Marius Poel te bereiken. Het is een prachtig gezicht, die slinger van verdrietige, in zichzelf gekeerde mensen omhoog. Het smalle pad vormt een welkome overgang tussen de gezamenlijke ontvangst en het gezamenlijke afscheid.

Eenmaal binnen geen treurige afwerkingen maar dikke stenen kolommen, lambriseringen en vloerafwerking. Deze ruimte kan wat tranen opvangen. Een groot raam links kijkt uit op natuur. Vanachter het spreekgestoelte komt indirect daglicht naar binnen. De ruimte is hoog, hier geen systeemplafonds met inbouwspots maar een eenvoudig vlak met indirecte verlichting. Na het afscheid volgt de stoet hetzelfde slingerpad naar beneden en weer is er een moment van individuele bezinning, vergezeld van de wolkenlucht en troostrijke bomen, voordat we met zijn allen herinneringen ophalen bij de borrel. Een enkeling kan hierna nog dwalen over de begraafplaats en de columbariums met de bakstenen trappen van Dudok. Mooi ingebed in het landschap.

De routing, de natuur, de monumentaliteit en de zorgvuldige materialisatie van de gebouwen; het zijn essentiële elementen in het goed afscheid kunnen nemen van het leven van een geliefde. Wij nabestaanden verdienen de beste gebouwen in de mooiste omgeving met de fijnste materialen.

Het wordt tijd dat de er verandering komt in de bestaande uitvaartarchitectuur en de verdienmodellen die eronder hangen. Afscheid nemen van een geliefde hoort niet in een verdienmodel. Want die modellen leiden tot de veredelde loodsen die er nu gebouwd zijn en die in rap tempo bijgebouwd worden. Dat is niet alleen treurig, het is ook helemaal niet duurzaam. Waar Driehuis Westerveld al meer dan 100 jaar een solide basis vormt voor elk afscheid, en voor de herinnering die achterblijft, zullen veel uitvaartcentra hun 30-jarige bestaan niet vieren. Ze zullen snel vergeten worden en alweer vervangen zijn door een nieuwe kale doos, met een nieuwe luifel, die al verouderd is zodra deze is opgehangen.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

crematorium marjolein van eig westerveld begraafplaats column

1	Studentencampus (Y)ours Leiden volledig opgeleverd maandag, 08 augustus
2	Hoogwaardige ouderenwoningen rond een monumentale kapel dinsdag, 09 augustus
3	Heembouw Architecten ontwerpt kilometer lang natuurscherm rond distributiecentrum woensdag, 10 augustus
4	De binnenruimte gezonder maken; vier tips vrijdag, 05 augustus
5	Woningbouwproject Het Eiland in Meerstad opgeleverd woensdag, 10 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

De glasparadox

Ode aan onze oude straat

Gebouwde telmodellen

De reikwijdte van iemand

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

Waarde en weerloos

Dijkenhoge ambities

Wooncrisis én ambtenarencrisis

De factor tijd

Architecten, verenigt u

Het raam mag niet open

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

Materiaal als drager van herinnering

Het leven in het trappenhuis

Andere nieuwsberichten

Campus TU Delft uitgebreid met ‘acceleratorgebouw’ NEXT

4 uur geleden

Het gebouw, dat is ontworpen door Ector Hoogstad Architecten, biedt plaats aan doorgroeiende jonge bedrijven. De gevel van het gebouw kan los worden gehaald, zodat het pand in de toekomst kan worden uitgebreid.

Heembouw Architecten ontwerpt kilometer lang natuurscherm rond distributiecentrum

Gisteren, 14:02

Aan de entree van XL Businesspark Twente in Almelo verrijst een multi-tenant distributiecentrum dat voorzien wordt van een kilometer lang natuurscherm met een grote variatie aan klimplanten.

Woningbouwproject Het Eiland in Meerstad opgeleverd

Gisteren, 11:37

Het door Zecc Architecten ontworpen plan op een kunstmatig eiland in het Woldmeer bestaat uit 27 grondgebonden woningen in een aaneengeschakelde bebouwing. De woningen zijn als een samenhangend geheel ontworpen in een lichte roomwitte baksteen.

Hoogwaardige ouderenwoningen rond een monumentale kapel

9 augustus, 4:59

In de Plantagebuurt in Amsterdam is De Nieuwe Sint Jacob gerealiseerd: een wooncomplex voor zelfstandig wonende ouderen met zorgvoorzieningen in de buurt. Het complex is ontworpen door de Architekten Cie.