Daan Roggeveen

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020, 9:49

De afgelopen maanden hebben de meeste mensen ervaren hoe het is om veel thuis te zijn. Sommige huizen lenen zich daar beter voor dan andere. Thuiswerken aan de keukentafel of provisorisch tussen je bed en de kast is niet bevorderlijk voor je productiviteit – laat staan je gemoedsrust.

De laatste jaren hebben we in steden wereldwijd drie grote trends gezien. De verstedelijking zet door. Steden worden over de hele wereld worden in hoge snelheid veel duurder. En de gemiddelde gezinsgrootte neemt mondiaal (bijna) overal af.

Het gevolg is dat ‘tiny living’ en het delen van voorzieningen en ruimte een wereldwijd fenomeen is geworden. Vol enthousiasme wordt het concept van ‘city lofts’ en ‘micro apartments’ aangeprezen in glossy folders vol flat white drinkende hippe figuren. ‘Een kenmerk van deze generatie is het verkiezen van ervaringen boven bezit’, ronkt de tekst.

Maar: millenials wíllen niet klein of gedeeld wonen, ze kunnen niet anders – vraag dat maar aan de middenklasse in Hong Kong, New York of Amsterdam. Woonvormen als het uitgekauwde ‘Friends’-concept (sic) is voor hen de enige optie. De commune is hun last resort. Het is uitermate cynisch dat de cocktail van de shared economy en de opruimwoede van Marie Kondo de vergoelijking lijken te worden achter de onbereikbaarheid van koopwoningen voor de middenklasse.

Bij een aantal van de woningprojecten waar ik de laatste maanden in Nederland aan werkte, viel me hetzelfde op. De oorspronkelijk ruim opgezette woningen moesten steeds krappere plattegronden krijgen. Waarom? ‘Omdat ze anders onbetaalbaar worden’, was het antwoord. Klein wonen als oplossing voor een ontoegankelijke woningmarkt.

Hoe kunnen we stadswoningen blijven maken die meer te bieden hebben dan een Ibis-hotelkamer? Ofwel: hoe kunnen we de stad bereikbaar houden voor de middenklasse? Betaalbare hoogbouw voor de middenklasse is het antwoord op deze vraag. Een paar ingrediënten:

1. Andere vormen van ontwikkelen en financieren
Allereerst moeten we toe naar andere manieren van ontwikkelen, waarbij de waarde die met de ontwikkeling wordt gecreëerd niet aan de stad wordt onttrokken, maar in het project blijft zitten. Bijvoorbeeld door het inzetten van coöperatieve woningen, waar de bewoners de huurder worden van hun eigendom – en ze de waardestijging wanneer ze verhuizen niet uit hun woning kunnen onttrekken, maar in ruil daarvoor betaalbaar wonen.

2. Andere typen tussen appartement en eengezinswoning
Om aan de toenemende woningvraag te blijven voldoen, zal er moeten worden verdicht. Hoogbouw zal dus aantrekkelijk gemaakt moeten worden voor verschillende doelgroepen – inclusief gezinnen. Als een groot huis met tuin geen optie meer is, moeten we op zoek naar andere typologieën die op een slimme manier kwaliteit bieden. Waarin kleiner wonen misschien niet gaat om het delen van de woonkamer, maar juist om alle andere functies – de wasmachine, de schuur met gereedschap, de logeerkamer, de fietsenberging, de auto. En niet te vergeten het machinepark om woningen energieneutraal te maken.

3. Publieke voorzieningen
Die gedeelde voorzieningen kunnen deels ook publiek toegankelijk zijn, zoals een kleine bibliotheek, een dakpark of een zelfs een school. Ik heb zelf jarenlang met mijn gezin in een woontoren in Shanghai gewoond – met veel gedeelde voorzieningen als een zwembad, een tennisbaan en een squashruimte – ook toegankelijk voor niet-bewoners. Hierdoor ‘landt’ het gebouw in de stad, en biedt het de stad financieel toegankelijke voorzieningen.

4. Flexibiliteit
Een vierde ingrediënt is het veel flexibeler opzetten van de plattegronden van woontorens, waarin het eenvoudig is om woningen aan elkaar te koppelen, en waardoor je dus delen van woningen kunt kopen en verkopen. Zodat je als starter een kleine woning koopt, maar als je meer budget hebt, daarna het huis van de (boven)buren erbij kunt betrekken. Of, als je als senior het huis te groot vindt worden, je gewoon een deel van je woning op de markt kunt zetten. Slimmere plattegronden, en meer voordeuren dus!

Het is tijd dat de ontwerpprofessie dit vraagstuk integraal gaat benaderen, door niet alleen het gebouw te ontwerpen, maar ook de financieringsstructuur erachter. Gezinnen verlaten de stad in een hoger tempo. Ervoor in de plaats komen wijken waar alleen piepkleine, of razend dure woningen te vinden zijn. Als we dit probleem niet oplossen, hebben we binnenkort binnensteden zonder kinderen.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

daan roggeveen hoogbouw woningbouw column betaalbaarheid tiny appartementen verdichting tiny living

1	Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk woensdag, 6 december
2	Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards maandag, 4 december
3	MIX architectuur ontwerpt blok met woningen en supermarkten in Crooswijk woensdag, 6 december
4	AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen maandag, 4 december
5	Winnaars prijsvraag Europan 17 bekend woensdag, 6 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Terwijl Van der Heijden en Roggeveen stoppen, starten Van Eig en Schönberger met column

24 december 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Een recept voor minder klein wonen

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Anterieure overeenkomst BuitenStad Hoorn ondertekend

3XN ontwerpt luxe woongebouw aan Derde Haven in Scheveningen

Sjoekie de Bijll Nachenius neemt afscheid van BiermanHenket

Gevel boetiek P.C. Hooftstraat vernieuwd met 3D-geprinte elementen

Rotterdam onderzoekt mogelijke fraude bij renovatie Boijmans en De Doelen

Overijssel dreigt te stoppen met PPLG als Rijk niet betaalt

World Food Center Experience in Ede verdeelt de Gelderse politiek

Amsterdam bereidt zich voor op maximumsnelheid van 30 kilometer

Provincie Utrecht saneert grond vliegbasis Soesterberg voor woningbouw

Resultaten ontwerpmanifestatie Bouw Anders gebundeld in boek