Daan Roggeveen

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020, 9:49

De afgelopen maanden hebben de meeste mensen ervaren hoe het is om veel thuis te zijn. Sommige huizen lenen zich daar beter voor dan andere. Thuiswerken aan de keukentafel of provisorisch tussen je bed en de kast is niet bevorderlijk voor je productiviteit – laat staan je gemoedsrust.

De laatste jaren hebben we in steden wereldwijd drie grote trends gezien. De verstedelijking zet door. Steden worden over de hele wereld worden in hoge snelheid veel duurder. En de gemiddelde gezinsgrootte neemt mondiaal (bijna) overal af.

Het gevolg is dat ‘tiny living’ en het delen van voorzieningen en ruimte een wereldwijd fenomeen is geworden. Vol enthousiasme wordt het concept van ‘city lofts’ en ‘micro apartments’ aangeprezen in glossy folders vol flat white drinkende hippe figuren. ‘Een kenmerk van deze generatie is het verkiezen van ervaringen boven bezit’, ronkt de tekst.

Maar: millenials wíllen niet klein of gedeeld wonen, ze kunnen niet anders – vraag dat maar aan de middenklasse in Hong Kong, New York of Amsterdam. Woonvormen als het uitgekauwde ‘Friends’-concept (sic) is voor hen de enige optie. De commune is hun last resort. Het is uitermate cynisch dat de cocktail van de shared economy en de opruimwoede van Marie Kondo de vergoelijking lijken te worden achter de onbereikbaarheid van koopwoningen voor de middenklasse.

Bij een aantal van de woningprojecten waar ik de laatste maanden in Nederland aan werkte, viel me hetzelfde op. De oorspronkelijk ruim opgezette woningen moesten steeds krappere plattegronden krijgen. Waarom? ‘Omdat ze anders onbetaalbaar worden’, was het antwoord. Klein wonen als oplossing voor een ontoegankelijke woningmarkt.

Hoe kunnen we stadswoningen blijven maken die meer te bieden hebben dan een Ibis-hotelkamer? Ofwel: hoe kunnen we de stad bereikbaar houden voor de middenklasse? Betaalbare hoogbouw voor de middenklasse is het antwoord op deze vraag. Een paar ingrediënten:

1. Andere vormen van ontwikkelen en financieren
Allereerst moeten we toe naar andere manieren van ontwikkelen, waarbij de waarde die met de ontwikkeling wordt gecreëerd niet aan de stad wordt onttrokken, maar in het project blijft zitten. Bijvoorbeeld door het inzetten van coöperatieve woningen, waar de bewoners de huurder worden van hun eigendom – en ze de waardestijging wanneer ze verhuizen niet uit hun woning kunnen onttrekken, maar in ruil daarvoor betaalbaar wonen.

2. Andere typen tussen appartement en eengezinswoning
Om aan de toenemende woningvraag te blijven voldoen, zal er moeten worden verdicht. Hoogbouw zal dus aantrekkelijk gemaakt moeten worden voor verschillende doelgroepen – inclusief gezinnen. Als een groot huis met tuin geen optie meer is, moeten we op zoek naar andere typologieën die op een slimme manier kwaliteit bieden. Waarin kleiner wonen misschien niet gaat om het delen van de woonkamer, maar juist om alle andere functies – de wasmachine, de schuur met gereedschap, de logeerkamer, de fietsenberging, de auto. En niet te vergeten het machinepark om woningen energieneutraal te maken.

3. Publieke voorzieningen
Die gedeelde voorzieningen kunnen deels ook publiek toegankelijk zijn, zoals een kleine bibliotheek, een dakpark of een zelfs een school. Ik heb zelf jarenlang met mijn gezin in een woontoren in Shanghai gewoond – met veel gedeelde voorzieningen als een zwembad, een tennisbaan en een squashruimte – ook toegankelijk voor niet-bewoners. Hierdoor ‘landt’ het gebouw in de stad, en biedt het de stad financieel toegankelijke voorzieningen.

4. Flexibiliteit
Een vierde ingrediënt is het veel flexibeler opzetten van de plattegronden van woontorens, waarin het eenvoudig is om woningen aan elkaar te koppelen, en waardoor je dus delen van woningen kunt kopen en verkopen. Zodat je als starter een kleine woning koopt, maar als je meer budget hebt, daarna het huis van de (boven)buren erbij kunt betrekken. Of, als je als senior het huis te groot vindt worden, je gewoon een deel van je woning op de markt kunt zetten. Slimmere plattegronden, en meer voordeuren dus!

Het is tijd dat de ontwerpprofessie dit vraagstuk integraal gaat benaderen, door niet alleen het gebouw te ontwerpen, maar ook de financieringsstructuur erachter. Gezinnen verlaten de stad in een hoger tempo. Ervoor in de plaats komen wijken waar alleen piepkleine, of razend dure woningen te vinden zijn. Als we dit probleem niet oplossen, hebben we binnenkort binnensteden zonder kinderen.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

daan roggeveen hoogbouw woningbouw column betaalbaarheid tiny appartementen verdichting tiny living

1	Start verbouwing van monumentale toren aan Coolsingel Rotterdam woensdag, 26 maart
2	Buiksloterham – stedenbouw volgens Cityplot concept krijgt vorm woensdag, 26 maart
3	Verbouw die woningfabriek dinsdag, 25 maart
4	Strategische visie van MVRDV voor ‘kwaliteitssprong’ Roosendaal donderdag, 27 maart
5	De waarde van tijd donderdag, 27 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Terwijl Van der Heijden en Roggeveen stoppen, starten Van Eig en Schönberger met column

24 december 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020

Stedelijke diversiteit

23 juni 2020

Post-corona toerisme

26 mei 2020

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020

Tijdsverschil

24 maart 2020

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020

Net als Aldo

28 januari 2020

De Grootste Stad Ter Wereld

19 december 2019

Nederland als laboratorium

26 november 2019

Rol aan tafel

22 oktober 2019

Culturele Impact

24 september 2019

Haven-Stad als eilandenrijk

25 juni 2019

Habraken in China

28 mei 2019

Vroeger waren we veel moderner

23 april 2019

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

26 maart 2019

Een zesje voor architectuur?

26 februari 2019

Ma Yansong op Katendrecht

29 januari 2019

Het Politieke Platteland

20 december 2018

Suburban Athletic Club

27 november 2018

Hoogbouw gaat niet om hoogte

23 oktober 2018

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018

Rurbanism

22 mei 2018

Hotel My Home

24 april 2018

The Art Mall

27 maart 2018

Verdichting van IJplein

27 februari 2018

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

30 januari 2018

Amsterdam wil opdelen woningen door beleggers voorkomen

28 oktober 2020

'Duizenden leegstaande winkels kunnen woningen worden'

30 oktober 2020

Woonakkoord kabinet en oppositie, 450 miljoen voor leefbaarheid

6 november 2020

Kabinet overweegt stichting die nieuwbouwwoningen opkoopt

9 november 2020

'Huizenprijzen stijgen het hardst in Groningen'

17 november 2020

De boel bij elkaar houden

24 november 2020

Geland

22 december 2020

ING: nieuwbouw woningen loopt dit jaar verder terug

4 januari 2021

ABN AMRO: huizenprijzen stijgen dit jaar met vijf procent

12 januari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Schreuder College door Atelier PRO: een gewone school voor speciaal onderwijs

3 uur geleden

Het schoolgebouw van het Schreuder College Taborstraat in Rotterdam was sterk verouderd en niet bijzonder geschikt voor het speciaal onderwijs, dat de school verzorgt. Atelier PRO architekten ontwierp een kleinschalig nieuw gebouw.

Omgevingsvergunning nieuwbouwproject Groei! onherroepelijk

Vandaag, 12:00

Nieuwbouwproject Groei! wordt in de Weespertrekvaartbuurt in Amsterdam een groene schakel voor een vitale stad, aldus ontwikkelaar VORM. De omgevingsvergunning voor het realiseren van een programma met wonen, werken en zorg is onherroepelijk.

Zeven nominaties BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025

Vandaag, 09:40

De vakjury onder leiding van voorzitter Ingrid van Engelshoven maakt vandaag de zeven geselecteerde projecten bekend en roept op 5 juni de winnaar uit.

Beschut wonen in een coulissenlandschap

28 maart, 9:30

Net buiten een dorp in De Peel wordt een nieuw landgoed ontwikkeld, waarin besloten landschapskamers ontstaan. In een van deze landschapskamers ligt een familiehuis, ontworpen door HilberinkBosch architecten in opdracht van de familie.

4,5 miljoen euro subsidie voor isoleren Amsterdamse monumenten

Vandaag, 14:50

Amsterdam ontvangt een Europese subsidie voor het isoleren met natuurlijke materialen van twee historische locaties: 556 sociale huurwoningen in de Spaarndammerbuurt en de Centrale Markthal in Amsterdam West.

Prijzen nieuwbouwkavels opnieuw gestegen

Vandaag, 14:24

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) was de bouwgrond 13,7% duurder dan een jaar eerder.

Wateroverlast en bodemdaling kunnen woningbouw bedreigen

27 maart, 10:36

Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) deed onderzoek naar de gevolgen van bodemdaling en wateroverlast in gebieden waar gebouwd kan worden.

Organisaties willen sneller actie van politiek in stikstofcrisis

27 maart, 10:02

Verschillende organisaties vinden dat het kabinet nu echt vaart moet maken met het aanpakken van de stikstofcrisis.

Kampen begint kort geding tegen Enexis om aansluiting schoolgebouw

26 maart, 10:56

De gemeente Kampen spant een kort geding aan tegen netbeheerder Enexis omdat die een nieuw duurzaam Kindcentrum niet zou kunnen aansluiten op het stroomnet.