Daan Roggeveen

Het Politieke Platteland

20 december 2018, 10:16

De afgelopen weken legden de zogenaamde ‘gele hesjes’ het publieke leven op veel plekken in Frankrijk plat. Directe aanleiding voor het protest: de brandstoftaks. Voor veel actievoerders is de betaalbaarheid van benzine een eerste levensbehoefte: ze wonen in de dunbevolktere gebieden van Frankrijk zonder goed openbaar vervoer. Maar wie het protest van de gele hesjes echt wil begrijpen, moet niet focussen op de demonstraties op Place de l’Opera of de Champs Elysées, maar juist het platteland op gaan. Daar, op de non-descripte rotondes tussen dorpskern en hypermarché, zijn mensen bezorgd over het verdwijnen van banen, voorzieningen en jongeren.

Aan de andere kant van het Kanaal vindt tegelijkertijd een crisis van een formidabele omvang plaats: de politieke strijd om het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Waar lag de kiem van dit ‘Disunited Kingdom’? Bij de Leave-stemmers, die voornamelijk in het dunnerbevolkte deel van het Verenigd Koninkrijk wonen.

En wie de geweldige online kaart van de New York Times bekijkt, ziet hetzelfde beeld: Hillary in de succesvolle steden, Trump op de achterblijvende ‘rustbelt’ en het platteland.

Politiek, economie en ruimtelijke ordening vallen dus op een verbluffende manier samen. Het simpele beeld: een liberale, multiculturele, stedelijke groep die de winnaar is in het tijdperk van globalisering versus het ‘achtergebleven’ platteland. De realiteit zit altijd complexer in elkaar, maar de tegenstelling tussen urbaan en ruraal is de afgelopen periode toegenomen.

Onderzoeker Josse de Voogd, gespecialiseerd in het verband tussen woonplaats en stemgedrag, spreekt in het geval van Nederland van een driedeling, tussen ‘het land van dorpen en tradities’ (CDA-stemmers); het ‘kwetsbare land’ aan de randen (voorheen industrieel gebied, waar de PVV het goed doet) en het ‘succesvolle kennisland’¹. Dit laatste is stedelijk gebied, met een hoogopgeleide bevolking van D66- en Groen Links-stemmers. Naast inkomen en opleidingsniveau speelt locatie dus wel degelijk een cruciale rol in politieke opinie. Wie echter een kaart met gemiddelde woningprijzen erbij neemt, ziet een zorgwekkender beeld: een significant lagere vierkante meterprijs in het rurale gebied en het ‘kwetsbare land’, dan in stedelijke gebieden. Wanneer dergelijke scheidslijnen – opleidingsniveau, inkomen, woningprijs, politieke overtuiging – met elkaar samenvallen, ontstaat een ernstig gefragmenteerde maatschappij. Hoogleraar demografie Jan Latten sprak in dat verband twee jaar geleden al over ontwikkelingen die ‘het cement van de samenleving aantasten.’

Uiteraard is de situatie in China politiek en economisch op het eerste gezicht radicaal anders. Na veertig jaar ingrijpende stedelijke transformatie zet de Chinese overheid inmiddels vol in op een transformatie van het platteland. Het hogesnelheidsnetwerk wordt uitgebreid, en er zijn programma’s om boeren van hun kleine dorpjes te verplaatsen naar appartementencomplexen in nieuwe gemeentes. Hun akkers wordt in veel gevallen samengevoegd voor een (overigens noodzakelijke) schaalvergroting in de landbouw, of verkocht aan stedelijke investeerders. Daarnaast ontstaat een grootschalig binnenlands toerisme, dat veel dorpen omvormt tot toerbusbestemmingen.

Toch speelt hier – net als in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk – de angst voor een gebrek aan banen, vergrijzing en een beperkt voorzieningenniveau op het platteland. En ook hier is er het gevaar voor een te grote scheiding tussen platteland en stad. Angst voor instabiliteit zit diep, want de Chinese overheid weet ook: Mao’s revolutie begon niet in de stad.

Brexit, Trump, Gilets jaunes: de ‘omwentelingen’ van de laatste twee jaar hebben een complexe combinatie van oorzaken. Maar één ervan mogen we niet uit het oog verliezen: die van een groeiend contrast tussen het stagnerende platteland en de succesvolle steden in de westerse wereld.

¹ ‘De verkiezingsuitslag legt de kloven bloot tussen hoogopgeleide gemeenten en de rest’, Hanne Obbink in Trouw, 23 maart 2018

Daan Roggeveen is de oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’. Met Michiel Hulshof runt hij denktank Go West, en organiseerde hij dit voorjaar aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst ‘The Amsterdam Agenda’, een lezingenserie en onderzoek over de toekomst van de Randstad.

Trefwoorden

brexit gele hesjes column platteland donald trump daan roggeveen politiek

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
4	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
5	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Ma Yansong op Katendrecht

29 januari 2019

Eo Wijers-prijsvraag: Naar een aantrekkelijk en vitaal platteland

6 november 2019

Post-corona toerisme

26 mei 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Suburban Athletic Club

27 november 2018

Hoogbouw gaat niet om hoogte

23 oktober 2018

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018

Rurbanism

22 mei 2018

Hotel My Home

24 april 2018

The Art Mall

27 maart 2018

Verdichting van IJplein

27 februari 2018

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

30 januari 2018

Boekpresentatie Chinese stad als wereldwijd model

19 juni 2017

Boek Go West Project uitgegeven

28 juni 2011

Een zesje voor architectuur?

26 februari 2019

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

26 maart 2019

Vroeger waren we veel moderner

23 april 2019

Habraken in China

28 mei 2019

Minister maakt omslag naar kringlooplandbouw

17 juni 2019

Haven-Stad als eilandenrijk

25 juni 2019

Culturele Impact

24 september 2019

Rol aan tafel

22 oktober 2019

Nederland als laboratorium

26 november 2019

Tentoonstelling ‘Enter the Modern Landscape’ in BOZAR

2 december 2019

De Grootste Stad Ter Wereld

19 december 2019

Net als Aldo

28 januari 2020

Video: teaser tentoonstelling Countryside

14 februari 2020

Countryside-tentoonstelling in Guggenheim New York van start gegaan

20 februari 2020

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020

AMO en Volkswagen onderzoeken toekomst mobiliteit op platteland

2 maart 2020

'Rijk moet met deltaplan voor krimpregio's komen'

9 maart 2020

Boek Countryside: caleidoscopisch, interessant en vermakelijk

11 maart 2020

Tijdsverschil

24 maart 2020

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020

Stedelijke diversiteit

23 juni 2020

Advies: Meer doen om kwaliteit bodems te verbeteren

29 juni 2020

Floor Milikowski: stimuleer innovatie in de regio

25 augustus 2020

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020

De boel bij elkaar houden

24 november 2020

Geland

22 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

Gisteren, 14:00

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

15 mei, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

15 mei, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

15 mei, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

15 mei, 1:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

15 mei, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.