Daan Roggeveen

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020, 13:28

Door een verlaten straat wandel ik van kantoor naar huis. Plotseling hoor ik gepiep in mijn broekzak. Het is elf uur ’s avonds, dat betekent dat het in Californië net ochtend is. Ik pak m’n Nokia 6310 en kijk naar het scherm. Inderdaad, een sms met een reactie op de ontwerpvoorstellen die ik net daarvoor heb verstuurd.

Het is najaar 2008 en ik werk sinds een aantal maanden als projectleider bij het bureau MADA s.p.a.m. van de Chinese architect Ma Qingyun in Shanghai. Ma is een vooraanstaande architect in de opkomende Chinese avant-garde. In het hart van de voormalige Franse wijk heeft hij een architectenbureau van veertig medewerkers in een elegant gerenoveerde school. In zijn tomeloze ambitie is hij eveneens decaan geworden van een architectuurfaculteit.

Probleem: die staat in Los Angeles.

Het resultaat is een ingenieus systeem van wereldwijde communicatie – met beperkte middelen.

Aan het begin van de dag tref ik op mijn bureau vaak een uitgeprinte foto van een tekening die Ma heeft gemaakt. De eerste klus van de dag is dan het ontcijferen van het gekrabbel van de – opmerkelijk vaak in een vliegtuig op een kotszak gemaakte – schets.

Wat dan volgt is een lawine aan sms’jes. Jaren voor WhatsApp bestond bij MADA al de traditie van het groepsbericht. De techniek: schrijf een sms, bedenk wie je allemaal in de boodschap wil CC-en, zet hun initialen achter je bericht en stuur het vervolgens één voor één naar de geadresseerden. Dan krijg je dus berichten als:

Daan: This project should really improve quickly. In this office you should either give orders or obey orders. Cc: HR WJF ZP BM

Inderdaad, communicatie die niet voor tere zielen is bedoeld. Voor mij, vers uit de Nederlandse overlegcultuur, was deze manier van met elkaar omgaan op z’n zachtst gezegd even wennen.

Een half jaar later begon ik voor mezelf. Sinds die tijd heb ik tientallen projecten op afstand gemaakt: tentoonstellingen, tijdschriften, boeken, competities voor musea en torens, met partners van over de hele wereld. Ook ons team in Shanghai heb ik de afgelopen drie jaar veelvuldig van afstand aangestuurd. De communicatiemiddelen zijn intussen uiteraard een stuk verbeterd. Nu geen krakende concall, of vage schetsen, maar haarscherpe gratis verbindingen. Dropbox en Trello maken het mogelijk om op meerdere plekken aan hetzelfde te werken.

En nu is op afstand werken dus voorlopig de nieuwe standaard. Vooralsnog gaat dat opmerkelijk soepel. Ons team in Amsterdam heeft zich online werken in no time eigen gemaakt en de Nederlandse overlegcultuur gaat via Zoom en Teams probleemloos verder – met zowel partners, opdrachtgevers als overheden.

Op afstand werken kan dus goed gaan en is vooral een kwestie van grenzeloos vertrouwen. Wat wel mist zijn de uit misverstand geboren plannen, de onverwachte ontwikkeling van een idee, maar vooral: de lol van met elkaar in een hok zitten en mooie dingen maken.

In Europa kijkt iedereen inmiddels reikhalzend uit naar het moment dat de lockdown weer stukje bij beetje wordt opgeheven en we straks op 1,5 meter afstand van elkaar op kantoor mogen zitten.

In China is dat al het geval. Het leven begint er weer enigszins op gang te komen. Maar aangezien China – in een poging ‘buitenlandse import’ van het virus te voorkomen – haar grenzen heeft gesloten voor vrijwel alle niet-Chinezen, lijkt het erop dat het op afstand werken meer dan tijdelijk is.

En dat geldt niet alleen voor mij. De beperkte mogelijkheid van internationaal reizen zorgt ervoor dat niemand in het buitenland presentaties kan geven, opdrachtgevers kan zien of bouwplaatsen kan bezoeken. Internationale bijeenkomsten – de Salone, de Biënnales, Design Festivals – zijn al helemaal uit den boze.

Wat zal er gebeuren als de coronacrisis wereldwijd beter onder controle is? Hoe zal deze crisis onze manier van werken op de middellange termijn veranderen? Als het betekent dat we voor overleggen minder reizen en eerder voor Zoom kiezen, dan lijkt me dat winst. Als het ervoor gaat zorgen dat we nog meer met lokale partners werken, en lokale materialen gebruiken, dan lijkt me dat uiteraard ook heel verstandig. Maar als het betekent dat de architectuur zich terugtrekt binnen de eigen landsgrenzen, dan zou daar naar mijn idee veel verloren gaan.

We kunnen nog zoveel van elkaar leren. Bovendien heb ik ervaren dat culturele projecten, en vooral architectuur, het platform kunnen zijn voor wederzijds begrip, inspiratie en engagement. Samenwerken aan architectonische projecten dwingt alle deelnemers zich in elkaar te verdiepen. Daarmee zijn dat soort projecten een cruciaal onderdeel van ‘soft power’ en diplomatie. In het huidige geopolitieke klimaat is een uitwisseling van standpunten, en het willen begrijpen van elkaars denkbeelden noodzakelijker dan ooit.

Laten we er daarom voor zorgen dat architectuur een internationaal platform blijft voor inspiratie en het uitwisselen van ideeën.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

daan roggeveen column architectuur globalisering

1	Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus maandag, 18 augustus
2	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
4	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: skater Mike van Staten werkt aan skatemasterplan voor Rotterdam maandag, 18 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

26 mei 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Tijdsverschil

24 maart 2020

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020

Net als Aldo

28 januari 2020

De Grootste Stad Ter Wereld

19 december 2019

Nederland als laboratorium

26 november 2019

Rol aan tafel

22 oktober 2019

Culturele Impact

24 september 2019

Haven-Stad als eilandenrijk

25 juni 2019

MORE Architecture opent kantoor in Amsterdam

5 juni 2019

Habraken in China

28 mei 2019

Vroeger waren we veel moderner

23 april 2019

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

26 maart 2019

Een zesje voor architectuur?

26 februari 2019

Ma Yansong op Katendrecht

29 januari 2019

Het Politieke Platteland

20 december 2018

Suburban Athletic Club

27 november 2018

Hoogbouw gaat niet om hoogte

23 oktober 2018

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018

Rurbanism

22 mei 2018

Hotel My Home

24 april 2018

The Art Mall

27 maart 2018

Verdichting van IJplein

27 februari 2018

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

30 januari 2018

Stedelijke diversiteit

23 juni 2020

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020

De boel bij elkaar houden

24 november 2020

Geland

22 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Multifunctioneel gebouwenensemble door JA joubert Architecture in Tirana klaar

Vandaag, 14:28

In Tirana is het door JA Joubert Architecture ontworpen gebouwenensemble Lakeviews opgeleverd. Het project behelst zes torens, verdeeld over twee kavels, met 1.150 woningen, commercieel programma en een ondergrondse parkeergarage.

Kantoorpand als visitekaartje voor duurzame bouwambities gebruiker

Gisteren, 14:45

In het Zuid-Hollandse Stolwijk heeft bouwbedrijf De Vries en Verburg een nieuw kantoor in gebruik genomen. Op de kelder na is het door Kolpa Architecten ontworpen gebouw volledig opgebouwd uit hout.

Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus

Gisteren, 11:48

De gemeente Delft en ontwikkelaar BPD willen een honderd hectare omvattend gebied rond het station ontwikkelen met verschillende functies, waaronder 1.300 woningen.

Architectenweb Sportzomer: skater Mike van Staten werkt aan skatemasterplan voor Rotterdam

Gisteren, 09:14

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de elfde aflevering spreken we met stedenbouwkundige en skater Mike van Staten.

Aanbod van studentenkamers wordt krapper, ziet Kamernet

Vandaag, 09:44

Studenten die een kamer zoeken, hebben minder woonruimtes om uit te kiezen, ziet Kamernet.

Geen akkoord over internationaal plasticverdrag

Gisteren, 13:32

Woensdag was al duidelijk dat de standpunten van de landen op de VN-top nog altijd ver uit elkaar lagen.

Noord-Hollands waterschap steekt miljoenen in zoetwaterprogramma

Gisteren, 10:56

Het plan voorziet onder meer in zuiniger watergebruik, een grotere zoetwaterbuffer, duurzaam grondwaterbeheer en het tegengaan van verzilting en bodemdaling.