Violette Schönberger

Het mogelijke of het juiste

31 januari, 9:00

Om me aan te melden bij ChatGTP moet ik eerst aanvinken dat ik geen robot ben. Grappig, want daar ging het juist om. In de hoop mijn maandelijkse stress rond het schrijven van een column te kunnen verminderen, doe ik wat iedere middelbare scholier al lang heeft gedaan: m’n toevlucht nemen tot een schrijfrobot. Nee, ik ben geen whizkid en ik weet niet veel van kunstmatige intelligentie. Des te hoger en naïever zijn mijn verwachtingen. ‘Schrijf een column van 600 woorden over actuele Nederlandse architectuurkritiek’. Het resultaat: enkele voorspelbare zinnen over duurzaamheid en innovatie, de naam Rem Koolhaas en opvallend vaak het woord ‘opvallend’. Mijn chattende vriend verzamelt informatie en beschrijft wat hem ‘opvalt’. Daar heb ik niets aan. Logisch, ik heb hem een domme vraag gesteld. Want hoe intelligent ook, vooralsnog lijkt deze machine net zo slim als degene die hem bevraagt.

Net zoals de meeste architecten heb ik weinig ervaring met het gebruik van kunstmatige intelligentie. Ik klooi en speel een beetje met Dall-E en vermaak me met Spacemaker. Maar net zoals de meeste architecten voorzie ik wel dat deze technieken in ons vak een steeds grotere rol gaan spelen. Wat is dan de toekomst van menselijke creativiteit, zullen we overbodig worden? Deze vragen klinken regelmatig. En hoewel ik ze goed kan navoelen, betwijfel ik of ze relevant zijn. Natuurlijk blijft menselijke creativiteit noodzakelijk. De vraag is alleen hoe we ons tot deze technieken gaan verhouden. Digitale systemen zorgen immers niet vanzelfsprekend voor minder werk voor mensen. In plaats van kortere werkdagen vraagt het gebruik van BIM juist meer schermtijd om het systeem te kunnen beteugelen. Om exact de gewenste plaatjes uit Dall-E te halen zit ik net zo goed urenlang te klikken. Hoe beter onze computersystemen worden, hoe meer we verlangen dat menselijke werknemers de precisie van een machine evenaren. Homo ludens – de belofte dat techniek ons zou leiden tot korte werkweken met veel vrije speeltijd – was misschien nog nooit zo ver weg.

Het risico van intelligente, generatieve software is dan ook niet dat architecten overbodig worden, maar dat door onze systeemverslaving de definitie van architectuur vervaagt. Design Scout, Spacemaker en Delve zijn bijvoorbeeld gereedschappen waarmee je een massastudie kunt maken die in no-time woningoppervlaktes in BVO en GO creëert op een planlocatie, compleet met bezonningsstudie en windhinder erbij. ‘Make better design decisions!’ ‘Bereik de maximale leefkwaliteit!’ Leuk speelgoed. Handig, voor wie overzicht wil krijgen van de hoeveelheid woningen en vierkante meters die een project kan opleveren. Het is sneller dan een ervaren professional – werkelijk? – maar net als de tekstrobot is deze toepassing precies zo slim als degene die haar bedient. Geef deze software aan een middelmatige projectontwikkelaar en die zou zomaar kunnen denken dat een simpele massastudie automatisch architectuur is. Geef dit soort software aan een goede architect, en die ziet meteen dat het hele pakket gebouwd is rondom winst en opbrengst, niet rondom het creëren van bijzondere woonplattegronden, een aantrekkelijke stad of waardevolle publieke ruimtes.

Generatieve software die complexe informatie verwerkt is buitengewoon interessant. Maar het gaat er om wat we met de uitkomsten doen. Het mogelijke is immers niet altijd het juiste. En daarom moeten we de gedachtegang omdraaien: kunstmatige intelligentie zal ons niet overbodig maken, het zal juist ons nut bewijzen. Software als Spacemaker of Design Scout daagt ons uit om slimmer te worden, beter te worden dan een computermodel, scherpere eisen te stellen aan ontwerpkwaliteit en vindingrijker te zoeken naar ontwerpmogelijkheden voor de toekomst. Het maakt namelijk expliciet wat we eigenlijk al lang weten: veel van wat we nu ‘architectenwerk’ noemen, gaat feitelijk over het driedimensionaal maken van een spreadsheet. Daarom is het zaak zo snel mogelijk te leren hier ons voordeel mee te doen. Zoals alle docenten Nederlands nu een spoedcursus ChatGTP nodig hebben, hebben architecten, welstandscommissies en gemeenteambtenaren een spoedcursus kunstmatige intelligentie nodig. Om het systeem naar onze hand te zetten.

Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige. Zij is mede-oprichter van ontwerpbureau FALSEWORK en publiceert columns over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

delve violette schönberger ai artificial intelligence chatgtp design scout wall-e column spacemaker

1	Gebiedsontwikkelaar AM en Wageningen University & Research onderzoeken mogelijkheden voor versnelling natuurinclusief bouwen maandag, 5 juni
2	Nieuwe stappen richting realisatie Hotel De Veste in Schiedam woensdag, 7 juni
3	Rijssen-Holten heeft bijzonder energiezuinig nieuw zwembadcomplex dinsdag, 6 juni
4	Dubbel woongebouw Space Encounters op Oostenburg opgeleverd maandag, 5 juni
5	Ontwerp Nederlands paviljoen Expo 2025 Osaka onthuld maandag, 5 juni

Het mogelijke of het juiste

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Signature presenteert zich als nieuwe gebieds- en natuurontwikkelaar

Bruisend festivalhart van Rotterdam Architectuur Maand in beeld

Met Nudus slaan Caro van de Venne, Albert Dijk en Tim Brans een nieuwe weg in

Zuider Gymnasium en Fridtjof Nansenschool winnen Rotterdam Architectuurprijs 2023

Sara van Popta en Marc Eijkelkamp treden toe tot directie 19 het atelier

Provincie Utrecht pakt verouderde bedrijventerreinen aan

Geen vergoeding vloerenbedrijf ingestorte parkeergarage Eindhoven

Voor het eerst meer energie uit zonnepanelen dan uit biomassa

Woongebouw in Amsterdam-Oost onbewoonbaar door grote brand

Nederland halverwege doel hernieuwbare energie: 15 procent