Violette Schönberger
Copyright: Maarten van Haaff

Gelaagd geluid

22 maart 2022, 9:00
Het is een geliefde oefening met architectuurstudenten: doe een blinddoek om en loop aan de hand van een collega een rondje door de stad. Isoleer de zintuigen en concentreer je waarneming louter op geluid. Er gaat een wereld aan nuances open. Voor de geblinddoekte is die oefening niet alleen een kennismaking met de ongemakken van slechtziendheid, de vele onhandig geplaatste opstapjes en paaltjes in de openbare ruimte, maar ook een manier om zich bewust te worden van de rijkdom aan geluiden in de stad. Met gesloten ogen klinkt er zoveel meer.

Horen en luisteren zijn twee verschillende dingen. We horen de stad de hele dag, maar we luisteren er zelden naar. Dat is maar goed ook, want je zou niet weten waar je moet beginnen. De klanken van de stad hebben veel verschillende lagen: het ambient gebrom van motoren en machines, de betonboor van de verbouwing bij de buren of de continue aanwezigheid van popmuziek in een winkelstraat. Al die auditieve informatie wordt gefilterd door onze hersenen en weggestopt in de categorie ‘onbelangrijk omgevingsgeluid’. We luisteren immers alleen naar wat we willen: de stem van degene met wie we praten, de bel als de school begint, het oprukkende motorgeronk dat je vertelt om even te wachten voor het zebrapad.

Maar het zijn juist de alledaagse klanken van de stad, al die schijnbaar onbelangrijke omgevingsgeluiden, die grote invloed hebben op de kwaliteit van de leefomgeving. Sterker nog, ze zijn letterlijk van levensbelang. Uit steeds meer onderzoek blijkt dat blootstelling aan veel harde geluiden kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals stress, hartfalen of vervroegde dementie. Je zou daarom denken dat geluid, net als luchtkwaliteit of bodemvervuiling, een belangrijke rol speelt bij de totstandkoming van een ruimtelijk ontwerp. Maar dat is niet het geval.

Hoe ontwerp je eigenlijk met geluid? Voor gecontroleerde binnenwerelden, zoals concertzalen of theaters, bestaat er veel kennis over het werken met akoestiek. Maar open ruimtes in de stad met al hun verschillende en gelaagde klanken worden zelden benaderd vanuit het perspectief van de luisteraar. Geluid wordt vooral beschouwd als gevolg van een ontwerpbeslissing, niet als sturend ontwerpingrediënt. Het is ook lastig: andere omgevingsfactoren laten zich eenduidiger beteugelen. Aan een bezonningsstudie kun je zien welke kant van de straat zich het beste leent voor een brede stoep, een windhinderkaart maakt duidelijk waar je wel of geen terras plaatst. Maar een geluidskaart markeert doorgaans louter welke plekken boven de 50dB ongeschikt zijn voor bebouwing. Het rijke spectrum van overige klanken verschijnt daar niet op.

Recentelijk zien we daarin enige verschuiving in. Veel steden maken kaarten die de publieke ruimte indelen in zones van rust en reuring. Ook brengen genuanceerdere diagrammen in kaart hoe verschillende brongeluiden weerkaatsen in de stedelijke ruimtes. Met die informatie kunnen ontwerpers aan de slag: via de zogeheten soundscape-benadering wordt in sommige steden doelbewust ontworpen vanuit de akoestische kwaliteit van de stad. In het Engelse Sheffield bijvoorbeeld werd geluidsmuur The Cutting Edge aangelegd als een aantrekkelijke waterval op een plein langs een drukke weg. Het tegengaan van ongewenste herrie werd gecombineerd met de gewenste klanken van vallend water. Een interessant alternatief voor ondertunneling en een oplossing die ook op veel plekken in Nederland het overwegen waard is.

Drukte en lawaai behoren zonder twijfel tot de meest wezenlijke kenmerken van een stad. Maar het ontwerpen met stadsgeluiden staat nog maar in de kinderschoenen. Zal soundscaping een steeds grotere rol gaan spelen in de toekomst? In verdichtende binnensteden zou het ontwerpen van een gebalanceerde klankwereld wel eens essentieel kunnen zijn voor de toekomstige verblijfskwaliteit.

Dan klinkt plots een kwetterend vogeltje boven alle straatgeluiden uit. Laat dat zich ook ontwerpen?


Violette Schönberger werkt als stedenbouwkundige voor de gemeente Rotterdam en geeft les aan de KULeuven en de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. Zij schrijft over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

akoestiek column stedenbouw geluid soundscaping violette schönberger soundscape

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn
29 augustus, 2:35

RAUM organiseert conferentie over inclusievere en veiliger steden
29 augustus, 11:41

RiverEvent meert half september aan in Zwolle, Rotterdam en Den Bosch
29 augustus, 11:00

MVRDV ontwerpt Taiwanees bezoekerscentrum met gebouwen als 'rotsformaties'
29 augustus, 9:07

Amsterdam schrijft tender uit voor eerste kavels Pampusbuurt op Strandeiland
29 augustus, 1:47

Vrees voor windparken in Groene Hart, oproep tot actie
29 augustus, 10:29

Verkoopgolf van huurwoningen houdt aan
28 augustus, 1:53

Noord-Holland maakt twintig miljoen vrij voor stationsgebieden
28 augustus, 10:50

Keijzer: aangepaste woonwet is discriminerend, herstel is nodig
27 augustus, 10:55

Verzoeten Grevelingenmeer volgens onderzoek technisch haalbaar
27 augustus, 9:59
Ga naar het nieuws-archief
Violette SchönbergerArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan