Daan Roggeveen

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018, 14:11

Kinderen voor Kinderen schalt door de luidsprekers. Het is midden juli en ik rijd met mijn gezin over de Duitse autobahn richting Italië. Het is onze eerste gezinsvakantie in Europa. Ik realiseer me dat er – vergeleken met mijn eigen vakanties als kind – verbluffend weinig is veranderd. Voor een paar last-minute overnachtingen gebruiken we airBNB in plaats van de groene Michelin-campinggids en het zoeken op de kaart is vervangen door de ingebouwde Garmin. Maar verder is alles grofweg hetzelfde als zo’n 35 jaar geleden. Drie weken vakantie vieren in het buitenland.

En dat geldt niet alleen voor ons. De (noord-)Europese middenklasse bevindt zich in de fortuinlijke omstandigheid dat ze al decennialang een paar weken vakantie per jaar kan vieren – een unieke situatie in de wereld. Wat betekent dat in de praktijk? Verblijven in een hotel of op een camping; op het strand liggen, pretparken, musea, pittoreske dorpen of mooie steden bezoeken, uit eten gaan, souvenirs kopen.

In de Global South heeft men dit concept ook ontdekt. De nieuwe middenklasse van India, China, Brazilië en andere opkomende economieën hebben meer geld en meer vrije tijd, en besteden dat aan het verkennen van de wereld – zowel in binnen- als buitenland.

Volgens reisorganisatie Ctrip en de Chinese Tourisme Academy maakten Chinezen in 2017 een recordaantal van 130 miljoen buitenlandse reizen (een 7% groei), waarmee 115 miljard dollar aan uitgaven gepaard ging – een groei van 5%. Uit cijfers van NBTC-NIPO Research blijkt dat ook Nederlanders eveneens een record boekten afgelopen jaar: er werden ruim 19 miljoen buitenlandse reizen ondernomen in 2017.

Wat zeggen deze cijfers? Een aantal dingen: dat het aantal trips van Chinezen groeide, maar het uitgaveniveau per trip daalde. Dat is slecht nieuws voor een stad als Amsterdam. Maar wat belangrijker is: in China maakte gemiddeld 10% van de bevolking een buitenlandse reis, terwijl Nederlanders gemiddeld 1,1 reis per hoofd van de bevolking maakten – ruim tien(!) maal zoveel. Dit heeft uiteraard een aantal oorzaken: het gemiddelde inkomensniveau in China is lager dan in Nederland. Maar ook een veel praktischer oorzaak: na zo’n twee uur met de auto ben je Nederland al uit. In China vergt dat wat meer moeite.

Op dit moment is er in Nederland, en met name in Amsterdam, een soort obsessieve hetze tegen toeristen gaande. Wat ‘de moslim’ is voor de gemiddelde PVV-stemmer, is ‘de toerist’ voor de Amsterdamse links-liberaal – een vreemdeling die je beter uit je omgeving kan weren. Deze vorm van gelegitimeerde xenofobie begint in opmerkelijk veel gesprekken – van feestje tot voorpagina van de krant – door te dringen.

Terwijl het duidelijk is dat Nederlanders boter op hun hoofd hebben als het over toerisme gaat: we willen wel naar andere landen op reis gaan, maar weigeren te accepteren dat mensen onze steden, musea en restaurants bezoeken. Ik zou voor het tegenovergestelde willen pleiten: we moeten blij zijn dat een groeiend aantal mensen interesse heeft in ons land en onze manier van leven, en daar haar geld aan wil uitgeven. Het brengt echter wel fundamentele vragen met zich mee over identiteit en ruimte.

Het feit dat Amsterdam – en daarmee Nederland – in het buitenland bekender is vanwege legale prostitutie en softdrugs dan vanwege Mondriaan, het Concertgebouworkest en Escher is goeddeels onze eigen schuld. De vraag is echter hoe snel we dit beeld van het Europese Las Vegas (‘Sin City’) nog kunnen wijzigen.

In Italië is bijvoorbeeld recent een coffeeshop met de naam ‘Cannabis Store Amsterdam’ aan een regelrechte opmars begonnen. De franchise opende honderd (!!) winkels in negen maanden tijd. Volgens Volkskrant journalist Jarl van der Ploeg heeft de ‘Amsterdamse Coffeeshop’ daarmee de twijfelachtige eer aan te sluiten in het rijtje Chinees Afhaalrestaurant, Amerikaanse Hamburgertent, Ierse Pub, Turkse Kebabzaak. Dat is niet bepaald constructief in het aanboren van een type toerist die meer uitgeeft en minder overlast veroorzaakt.

Tegelijkertijd is toerisme niet alleen een imago-kwestie, maar juist ook een ruimtelijk vraagstuk. Want hoewel het spreiden van toeristen volgens toerisme-expert Stephen Hodes niet werkt, zullen we op een andere manier naar de problematiek moeten kijken. Waarom accepteren we bijvoorbeeld dat in de meest hoogwaardige toeristische bestemming – de grachtengordel – eveneens de meest laagwaardige toeristische activiteiten plaatsvinden: blowen, nutella-winkels en het redlight district? Hoe spelen nieuwe stedenbouwkundige plannen in op de groeiende stroom toeristen? En hoe werkt dit op het niveau van de gehele Randstad?

Het is urgent dat we werkelijk gaan ontwerpen aan de opgave van het toerisme binnen de stedelijke ontwikkeling in Nederland. Dat vereist ideeën die verder gaan dan Zandvoort ‘Amsterdam Beach’ noemen. Er is strategie, beleid en politieke besluitvorming nodig. Want het is evident dat de stroom toeristen zal blijven groeien. De tien procent Chinezen die een buitenlandse vakantie ondernemen is pas het begin…

Daan Roggeveen is de oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’. Met Michiel Hulshof runt hij denktank Go West, en organiseerde hij dit voorjaar aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst ‘The Amsterdam Agenda’, een lezingenserie en onderzoek over de toekomst van de Randstad.

Trefwoorden

nederland toerisme column amsterdam daan roggeveen

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
3	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
4	Echte architecten dinsdag, 19 september
5	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september

Toerisme? Dit is pas het begin…

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel wint prijsvraag voor herontwikkeling deel Praags plein

'Reis naar Nieuw Zeeland' beloond met tweede Eo Wijers-regioprijs

Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Nominaties Groninger Architectuurprijs 2023 bekend

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum

Amsterdam neemt extra maatregelen wegens achterblijven woningbouw

Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten

Doortrekken Noord-Zuidlijn onzeker na miljardenbezuiniging

RVO: subsidiepot verduurzaming publieke gebouwen binnen dag leeg