Violette Schönberger

Droomveranderingen

25 april 2023, 9:00

Toegegeven, ook ik maak me er regelmatig schuldig aan: het overmatig gebruik van het woordje ‘we’. Welke opinietekst je leest, welke maatschappijbeschouwing of planologisch visiedocument ook, ‘we’ moeten het anders doen. ‘We’ hebben het te lang op z’n beloop gelaten met het klimaat, ‘we’ dragen collectieve schuld. Het is een vriendelijke vorm van kritiek, want het wijst geen direct schuldige aan en bovendien is ‘we’ niet zo theoretisch en abstract als ‘het systeem’ en niet zo onbestemd als ‘men’. Maar dat ge-we heeft ook een keerzijde. Het gebruik van de eerste persoon meervoud heeft iets gratuits, iets gemakzuchtigs, iets vaags.

Tijdens de vorige bankencrisis hadden ‘we’ collectief schuld doordat ‘we’ allemaal zulke hoge hypotheken hadden afgesloten omdat ‘we’ zulke grote huizen wilden kopen. Toen die hypotheken onder water kwamen te staan waren ‘we’ allemaal verantwoordelijk. Vandaag moeten ‘we’ allemaal ons consumptiepatroon veranderen. Natuurlijk is er een gigantische transitie nodig in gedrag en consumptie en is niemand daarvan gevrijwaard, maar het woord ‘we’ creëert een misleidende suggestie van evenredig verdeelde verantwoordelijkheid en zeggenschap. Alsof iedereen in gelijke mate invloed heeft op het klimaat en op hoe daarmee wordt omgegaan. Dat is niet zo.

De armste bewoners van de planeet dragen immers een verwaarloosbare bijdrage aan de verslechtering van de biodiversiteit, de toename van hittestress en de uitstoot van broeikasgassen, terwijl zij wel de grootste lasten ervan dragen. De rijkste bewoners vervuilen op individuele basis veruit het meest. Klimaatonrecht is een reëel probleem. ’We’ hoeven daar niet wereldwijd in evenredige mate een gedragsverandering voor door te maken, het is heel duidelijk wie dat moeten doen. Wij. En ook binnen onze landsgrenzen geldt dat niet iedereen in dezelfde mate aanspreekbaar is op z’n klimaatvervuiling.

Is het daarom niet veel werkbaarder om man-en-paard te noemen? ‘We’ moeten niet stoppen met goedkope vliegvakanties, nee: de rijksoverheid moet belasting op kerosine gaan heffen, reisorganisaties moeten de werkelijke milieukosten van deze vakantie in rekening brengen en consumenten moeten deze vakanties niet meer boeken. Hetzelfde geldt voor de stedenbouw. ‘We’ moeten niet hogere hypotheken sluiten voor meer vierkante meters in meer buitenwijken met meer auto’s, maar de provincies moeten ophouden grond uit te geven, de ontwikkelaars moeten de maatschappelijke kosten voor de aanleg van meer infrastructuur en het droogpompen van polders gaan betalen en de gemeenten moeten het veel aantrekkelijker maken om binnenstedelijk te bouwen. ‘We’ klinkt misschien veilig, maar niemand voelt zich aangesproken en er gebeurt alsnog veel te weinig.

Maar is de enige reden voor het gebruik van ‘we’ de angst voor verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid? Of gaat er misschien een diepere wens schuil achter het gebruik van ‘we’? De wens om collectief hetzelfde toekomstbeeld na te streven, het verlangen om gedeelde dromen te hebben? “Dromen en verlangen zijn een sterke motor voor veranderingen” – is het statement dat voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade steeds opnieuw tijdens zijn termijn verkondigde. Het is een waarheid als een koe, maar hoe langer ik over die zin nadenk, hoe belangrijker hij wordt. Het is niet de urgentie van statistieken en IPCC-rapporten die zal maken dat ‘we’ ons gedrag gaan veranderen. Want zolang een moreel appèl wordt gedaan op basis van abstracte data, zal verandering voor veel mensen uitsluitend voelen als een verlies ten opzichte van de huidige levensstandaard.

‘We’ willen geen collectieve schuld, maar een collectieve droom, een gezamenlijke toekomstvisie, een verlangen naar een nieuwe wereld op basis van een gedeeld beeld van de vooruitgang. Systeemverandering zal niet plaatsvinden zolang oude dromen als groei, kapitaal en individualisme nog op de achtergrond smeulen. Systeemverandering vraagt om positieve krachten, een opwindend alternatief voor vliegvakanties en plof-stedenbouw, zodanig interessant en aantrekkelijk dat de huidige wereld gaat voelen als hopeloos ouderwets, onlogisch en onhoudbaar.

Systeemverandering vraagt om droomverandering. Laat dáár het gebruik van ‘we’ over gaan: het collectief formuleren van zulke nieuwe dromen.

Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige. Zij is mede-oprichter van ontwerpbureau FALSEWORK en publiceert columns over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

we dromen en verlangen droomverandering violette schönberger column systeemverandering

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
5	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april

Droomveranderingen

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

De Jonge: invoering Omgevingswet tot nu toe ‘rustig en stabiel’

Amsterdam verbiedt bouw nieuwe hotels