Daan Roggeveen

Rol aan tafel

22 oktober 2019, 10:00

‘Wat voor gebouwen maak je eigenlijk?’, krijg ik vaak als vraag. In een tijd van clickbait, Instagram en referenties is een gepeperd antwoord op deze vraag cruciaal. Je moet als architect makkelijk in een hokje te stoppen zijn. ‘Duurzaam’, ‘participatief’ of simpelweg ‘beroemd’ – dat zijn ongeveer de smaken.

De fundamentelere vraag is daarmee: hoe kun je als architect je rol aan tafel duiden? Wat is de legitimiteit van je aanwezigheid? Gaat het om het positioneren van een project als duurzaam, om het langs bewoners en omwonenden manoeuvreren van een gebouw, of simpelweg om ‘branding’?

De rol van de architect is daarmee verworden tot het verlenen van stilistische sausjes ergens tussen Twynstra Gudde en Bureau Bouwkunde in. Ontwikkelaars garanderen een ontwerpopgave tot en met VO (!) – iets waar we in China onze neus voor ophalen. Dat leidt uiteraard tot het verdwijnen van vakmanschap. Maar vooral – en dat is iets waar ik me minstens evenveel zorgen over maak – tot het marginaliseren van de culturele rol van de architect, en van de architectuur.

Wat is de oorzaak? Een terugtrekkende overheid. Een gebrek aan publieke opgaven. Een ontwikkelcultuur waar proces het product overschaduwt. En als icing on the cake: de even hardhandige als systematische afbraak van kennisinstituten als het NAi en VROM.

En uiteraard: tenders en Europese aanbestedingen, met absurde criteria voor eerder gerealiseerd werk, waarbij Herman Hertzberger nog slechts in aanmerking komt voor het verbouwen van een gymzaal. Enige lichtpuntje lijkt dat de teneur in tenderland enigszins lijkt te verschuiven van grondopbrengst naar duurzaamheid en kwaliteit.

Mijn ervaring is dat de rol van de architect in China in veel gevallen eveneens ernstige gemarginaliseerd is. Er is in veel gevallen een gebrek aan vakkennis – zeker bij de kleinere ontwikkelaars. Grote tekenbureaus – de fameuze Local Design Institutes – nemen een project na DO over, zorgen voor de engineering, maar zijn in staat om een project binnen no time volledig te ontdoen van elk raffinement.

Maar: de kwaliteit van de opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers in China neemt toe. En daarmee is er in veel gevallen ook meer ruimte voor de architect. Voor het definiëren van het programma van eisen. Maar vooral: voor het neerleggen van een idee op de opgave. Voor het geven van een richting aan een project. Voor het – in samenspraak – definiëren van een visie. Want: veel opdrachtgevers begrijpen dat bouwen een culturele component heeft.

Een bevriende architect vertelde me onlangs: ‘In het Westen laten opdrachtgevers zich niet vertellen wat te doen. De gedachte is toch wel dat je hun ideeën uittekent.’

Er zijn in Nederland veel architecten die hun positie in het veld herdefiniëren. Ze bewegen hetzij eerder in het proces – richting het geld – hetzij later, richting de uitvoering. Daarmee ontstaat een fundamentele vraag: wat is de toekomst van ons vakgebied in Nederland. In lijstjes met banen die snel zullen verdwijnen door Artificiële Intelligentie staan de caissière, de vrachtwagenchauffeur en de flitshandelaar hoog genoteerd. De architect zal het waarschijnlijk langer volhouden door zijn zogeheten ‘creativiteit’.

Maar op welke manier?

De architect als creative director van multidisciplinaire teams in ontwerpopgaven? Of als een van de adviseurs aan tafel, die als alle beslissingen genomen zijn, een gevel om de woningplattegronden mag behangen?

De gevolgen van het laatste beginnen zorgwekkend zichtbaar te worden in Nederland. Toen ik onlangs per trein in Leiden aankwam was ik werkelijk geschokt door de banaliteit van de torens die daar recent zijn neergezet. Op veel plekken zijn gebouwen simpelweg extrusies van het plot geworden.

Tijd voor het verzetten van de bakens.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’.

Trefwoorden

daan roggeveen column

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
3	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
4	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei
5	De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij donderdag, 8 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

26 mei 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Culturele Impact

24 september 2019

Haven-Stad als eilandenrijk

25 juni 2019

Habraken in China

28 mei 2019

Vroeger waren we veel moderner

23 april 2019

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

26 maart 2019

Een zesje voor architectuur?

26 februari 2019

Ma Yansong op Katendrecht

29 januari 2019

Het Politieke Platteland

20 december 2018

Suburban Athletic Club

27 november 2018

Hoogbouw gaat niet om hoogte

23 oktober 2018

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018

Rurbanism

22 mei 2018

Hotel My Home

24 april 2018

The Art Mall

27 maart 2018

Verdichting van IJplein

27 februari 2018

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

30 januari 2018

Nederland als laboratorium

26 november 2019

De Grootste Stad Ter Wereld

19 december 2019

Net als Aldo

28 januari 2020

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020

Tijdsverschil

24 maart 2020

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020

Stedelijke diversiteit

23 juni 2020

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020

De boel bij elkaar houden

24 november 2020

Geland

22 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Hedwig Heinsman toont 3D-geprinte optoppingen tijdens Architectuurbiënnale Venetië

Gisteren, 16:13

Gebouwen voorzien van een optopping uit 3D-geprint materiaal; kunstenaar en architect Hedwig Heinsman stelt het voor als een oplossing voor de urgente uitdagingen waarvoor steden zich gesteld zien.

Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties

Gisteren, 14:10

Op bedrijventerrein Lage Weide, tussen het centrum en Leidsche Rijn, wil gemeente Utrecht een depot voor uiteenlopende collecties realiseren. DP6 architectuurstudio en De Unie Architecten ontwierpen een robuust, compact en energiezuinig gebouw.

EGM architecten weerspiegelt merkidentiteit The Magnum Ice Cream Company in interieur hoofdkantoor

Gisteren, 11:21

The Magnum Ice Cream Company, de verzelfstandigde voormalige ijsdivisie van Unilever, heeft een nieuw hoofdkantoor betrokken in de Amsterdamse Reguliersdwarsstraat.

Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd

Gisteren, 08:02

In de Rotterdamse wijk Pendrecht is het woongebouw Valckensteyn, met uitsluitend betaalbare huurwoningen, verrezen. Het gebouw is ontworpen door Powerhouse Company in opdracht van Woonstad Rotterdam.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: aanleg windmolens op land stokt

Gisteren, 12:03

Volgens de RVO is vorig jaar maar voor 127 megawatt aan windmolens bijgebouwd.

Sociale veiligheid TU Delft volgens peiling nog ver te zoeken

12 mei, 5:20

Van de ruim vijfhonderd medewerkers die de vragenlijst invulden, zegt 43 procent in het afgelopen jaar grensoverschrijdend gedrag te hebben ervaren.

Nieuwe vertraging dreigt voor renovatie Binnenhof

12 mei, 10:14

In een rapport over de verbouwing dat BBB-minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting) met de Tweede Kamer heeft gedeeld, staat een nieuw risico op vertraging door “spanning” tussen de planningen van aannemers en de totale planning.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.