Daan Roggeveen

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020, 9:44

In een vastgoedpodcast pleitte projectontwikkelaar Coen van Oostrom, CEO van EDGE, deze zomer voor een ‘masterplan voor Nederland’. Hij wil daar zelfs wel aan bijdragen door minister van Ruimtelijke Ordening te worden ‘als Mark mij belt’. Kortom “een beetje meer Chinese mentaliteit bij de VVD”, merkte interviewer Sander Schimmelpenninck schertsend op.

De publieke sollicitatie komt op een goed gekozen moment. In maart nam de Tweede Kamer nog een motie aan om waarin wordt aangedrongen op terugkeer van een ministerie van ruimtelijke ordening.

Hoe kan het dat een projectontwikkelaar, die ook nog een overtuigd VVD-er is, smeekt om een ruimtelijke visie? Liberalen staan, zoals ook Van Oostrom toegeeft, niet bekend om hun voorliefde voor centrale regie. Onder Rutte is het idee van visie zelfs totaal verdampt. “Als visie een blauwdruk voor de toekomst betekent, dan verzet alles wat liberaal is in mij zich daartegen,” merkte hij in 2013 op.

De roep om ruimtelijke sturing door Van Oostrom is des te meer cynisch, omdat het juist Rutte was die samen met de huidige voorzitter van Bouwend Nederland, Maxime Verhagen, in 2010 besloot tot het einde aan de ruimtelijke planning door de even historische als radicale ontmanteling van het ministerie van VROM. VVD-minister Blok meldde dat hij trots was dat hij ‘een heel ministerie had doen verdwijnen’.

Tien jaar later stapelen de hoofdpijndossiers zich in Den Haag op. De energietransitie wil niet vlotten. We hebben 331.000 woningen te weinig. Vanwege de stikstofuitstoot liggen bouwprojecten stil en moet de veestapel worden ingekrompen. Door de lage grondwaterstand dreigen honderdduizenden huizen te verzakken. Schiphol hevelt een deel van zijn geluidsoverlast over naar Flevoland.

Al deze opgaven hebben gemeen dat het ruimtelijke opgaven zijn. De achterstand is zodanig dat zowel de EU als de rechterlijke macht, via de Urganda-uitspraken, het kabinet maant om tempo te maken. In plaats van proactief aan de toekomst te bouwen, lopen we op talloze vlakken achter de feiten aan, en het verlagen van de maximumsnelheid is geen manier om de oplossingen voor deze vraagstukken dichterbij te brengen.

Onze gezamenlijke ruimteclaims leiden ertoe dat we in 2050 10% meer land nodig hebben. Ruimtelijke ordening is dus een verdelingsvraagstuk, en daarmee politiek. Hoe het masterplan van Van Oostrom eruit moet zien is daarmee de grote vraag.

Een van de weinige politici in Nederland die concreet nadenkt over ruimtelijke ordening is Thierry Baudet. In een even curieus als krankzinnig filmpje spreekt hij over Nederland in 2040. Hierin pleit hij onder meer voor het aanleggen van een hyperloop, een vliegveld in zee, een ‘oerbos’ met ‘wilde paarden en elanden’ op de plek van Schiphol en last but not least traditionele architectuur die ‘beter aansluit bij de menselijke natuur’. In een animatie worden ‘betonnen kolossen’ opgeblazen om plaats te maken voor jaren dertig architectuur. Elon Musk meets Roger Scruton.

Zoals bekend wordt in China werkelijk gepland op een groot schaalniveau. Verstedelijking en mobiliteit worden top-down gecoördineerd, voorinvesteringen in infrastructuur zijn het uitgangspunt. Het achterland wordt met hogesnelheidstreinen ontsloten en ontwikkeld en er wordt stevig ingezet op een verduurzaming van de economie. Hiermee hebben de Chinezen stedelijke systemen gecreëerd die inzetten op duurzame mobiliteit, het koppelen van werkgelegenheid aan bereikbaarheid en een massawoningbouw. Wat kunnen wij daarvan leren?

Een integrale ruimtelijke visie voor Nederland moet niet gezien worden als een blauwdruk met nostalgische clichés over galopperende paarden en historiserende architectuur, maar als strategie met heldere keuzes over de urgente ruimtelijke opgaven waar het land voor staat. Hierin moeten de vragen rondom verstedelijking, duurzame mobiliteit, voedselproductie en natuurbehoud integraal worden benaderd.

Een grote vraag is bijvoorbeeld of een van de meest dichtbebouwde landen ter wereld ook de op één na grootste landbouwexporteur ter wereld (!) moet zijn. Het huidige beleid blinkt op z’n zachtst gezegd niet uit in het maken van dit soort keuzes.

Het is hoog tijd dat de politiek de ruimtelijke inrichting van het land weer serieus neemt en de aandacht geeft die het verdient. Dat betekent dat politieke partijen in hun programma’s moeten ingaan op de ruimtelijke vraagstukken waar we de komende jaren voor staan, zodat er op dat gebied ook wat te kiezen valt. En waarmee een nieuwe minister van Ruimtelijke Ordening niet alleen een eigen ministerie kan hebben, maar vooral ook voorzien is van een ambtelijke staf, mandaat, en budget.

De vraag is tenslotte welke partij die nieuwe minister gaat leveren. Benieuwd of EDGE volgend jaar op zoek moet naar een nieuwe chef.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

column ministerie van vrom ruimtelijke ordening daan roggeveen coen van oostrom

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
3	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
4	Echte architecten dinsdag, 19 september
5	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september