Daan Roggeveen

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020, 13:15

Afgelopen zaterdagavond stapte ik in Oostenrijk in de nachttrein naar Amsterdam. Met de trein op wintersport heeft aanzienlijke voordelen ten opzichte van vliegen of de auto: je komt uitgerust (in plaats van gestrest) in de bergen aan, er zijn geen files of misselijke kinderen, en je kan onderweg een glas wijn drinken en bijpraten met familie en vrienden.

Oh ja, en de CO₂-uitstoot is ook nog lager.

Op een wintersportvakantie wordt de impact van klimaatverandering pijnlijk duidelijk: warme dagen met smeltende sneeuw zijn niet alleen de oorzaak van matige afdalingen, maar roepen de prangende vraag op of we onze manier van leven ook aan de volgende generatie kunnen doorgeven.

Tijd om dus na te denken over een alternatief voor het vliegtuig.

De eerste treinritten die ik vijftien jaar geleden door China maakte waren lang – en langzaam. Een reis van Guilin naar Xi’an koste me eens anderhalve (!) dag. De verbinding tussen Shanghai en Beijing (1300 kilometer) was een nachttrein van twaalf uur.

Inmiddels zijn in China het afgelopen decennium honderden miljarden dollars geïnvesteerd in het meest omvangrijke netwerk van hogesnelheidstreinen ter wereld dat nu zo’n 35.000 km meet. De treinen op dit netwerk rijden met zo’n 250 tot 300 kilometer per uur, hebben een hoge frequentie en een uitstekende service, en zijn bovendien erg betaalbaar. Hiermee vormen ze een goed alternatief voor het vliegtuig – dat duurder is, incheckprocedures heeft en veel vertragingen kent.

In het begin was de angst van veel economen dat het hogesnelheidsnetwerk een typisch geval van ‘misplanning’ zou zijn: een te duur systeem dat vooral gigantische schulden en lege treinen zou opleveren. Inmiddels is wel duidelijk dat het systeem een succes is. De hogesnelheidstrein heeft de geografie van het immense land dramatisch veranderd.

De Wereldbank becijferde dat steden die verbonden zijn met het hogesnelheidsnetwerk een toename kennen in productiviteit. Het is voor stedelingen makkelijker om nieuwe markten te ontsluiten, met klanten af te spreken of naar gebieden te gaan waar de loonkosten lager liggen. De investeringen in het netwerk van hogesnelheidslijnen worden bovendien gekoppeld aan de ontwikkeling van nieuwe metronetwerken in de steden, zodat de ‘last mile’ ook hoogwaardig geregeld wordt.

De trip per trein van Tirol naar Nederland is charmant, maar ook een reis in de tijd. De wagons komen rechtstreeks uit de jaren tachtig. Toiletten werken matig en worden nauwelijks schoongehouden. Verwarmingssystemen zijn óf te warm, óf te koud. Betalen van een kop koffie kan niet met pin, alleen cash.

Het is duidelijk dat het Chinese spoornetwerk niet zomaar te kopiëren is naar Europa. De aanleg van het treinnetwerk valt allereerst samen met de urbanisatiesprong in China. Daarnaast is de Chinese overheid in staat om binnen no time hele dorpen te verplaatsen ten behoeve van de spooraanleg. En tenslotte ligt de bevolkingsdichtheid van Oost-China hoger dan die in Europa, waardoor het aantrekkelijker is om in zware infrastructuur te investeren.

Toch toont mijn trip per Alpen Express aan dat Europees reizen per trein tot de mogelijkheden behoort. Tegelijkertijd laat het ook zien dat de trein binnen Europa nog nauwelijks een alternatief is voor het vliegtuig.

Het is ondertussen duidelijk dat het aanleggen van een systeem van hogesnelheidslijnen in het gefragmenteerde Europa een financieel en politiek bijna onmogelijke kwestie is.

Wat wel kan: het afstemmen van treinverbindingen door de spoormaatschappijen en het creëren van één Europees boekingsplatform; het vervangen van materieel en verbeteren van service; en substantieel goedkopere tickets door het subsidiëren van tickets door de EU.

Het bovenstaande is goed te regelen op de korte termijn, mits de Europese Unie politiek en financieel inzet op de urgentie van de trein. Hiermee kan de trein de competitie met het vliegtuig binnen Europa enigszins aan.

Bovendien creëert de EU hiermee een project dat haar eigen legitimiteit versterkt – immers, een politieke en monetaire unie zou onderlinge bereikbaarheid als basisvoorwaarde moeten hebben.

Over de treinrit van Tirol naar Amsterdam deed ik zo’n 14 uur. Per persoon betaalden wij ruim 350 euro. In China leg je de vergelijkbare afstand Shanghai – Beijing in 4 uur en 40 minuten af. Als je tijdens het ontbijt in Shanghai instapt, kun je lunchen in de hoofdstad. Kosten? 72 euro.

Over concurrentie met het vliegtuig gesproken.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

europese unie spoor trein column hogesnelheidstrein daan roggeveen

1	Amsterdam start eerste tender voor Strandeiland IJburg dinsdag, 18 januari
2	Powerhouse Company presenteert ontwerp circulair universiteitsgebouw voor Tilburg woensdag, 19 januari
3	Oude Heineken Hoek aan Leidseplein in Amsterdam gesloopt maandag, 17 januari
4	Nieuwe Gezichten: Studio Pallesh donderdag, 20 januari
5	NEXT architects en Juurlink+Geluk presenteren woningbouwproject HOOF maandag, 17 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

Net als Aldo

De Grootste Stad Ter Wereld

Nederland als laboratorium

Rol aan tafel

Culturele Impact

Haven-Stad als eilandenrijk

Habraken in China

Vroeger waren we veel moderner

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

Een zesje voor architectuur?

Ma Yansong op Katendrecht

Het Politieke Platteland

Suburban Athletic Club

Hoogbouw gaat niet om hoogte

Toerisme? Dit is pas het begin…

What Ever Happened to the Randstad?

Rurbanism

Hotel My Home

The Art Mall

Verdichting van IJplein

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

Stedelijke diversiteit

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

Een recept voor minder klein wonen

De boel bij elkaar houden

Geland

Tijdsverschil

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

Andere nieuwsberichten

Overeenkomst getekend voor woningbouwproject Xylino Almere

21 januari, 4:37

Naar verwachting wordt eind dit jaar gestart met de bouw van woningbouwproject Xylino in het Homeruskwartier in Almere. Het gaat om een driehoekig blok van houten gebouwen, waarin 103 woningen binnen een modulair systeem worden gerealiseerd.

Houten gebouw met achttien zorgwoningen voor Milsbeek

21 januari, 2:36

In het Limburgse Milsbeek wordt een houten woongebouw met achttien zorgwoningen voor onder meer ouderen met dementie gerealiseerd. Het ontwerp voor het gebouw is gemaakt door Lister Architecture en wordt gerealiseerd door Lister Manufacturing.

TextielMuseum maakt nieuwe gordijnen voor Paleis Huis ten Bosch

20 januari, 3:50

De werkplaats van het museum maakt nieuwe gordijnen voor een van de ontvangstruimten in het woonpaleis in Den Haag, naar ontwerp van Liesbeth Stinissen.

Hedendaagse parkbruggen geënt op historie landgoed Windesheim

20 januari, 3:02

Op het monumentale landgoed Windesheim ten zuiden van Zwolle zijn acht bruggen naar ontwerp van NEXT architects gerealiseerd. De bruggen maken deel uit van de padenstructuur van het landgoed en bieden dankzij geïntegreerde banken een rustpunt.

Amsterdam komt met tijdelijke regeling voor betaalbare woningbouw

21 januari, 5:08

Het gaat om een tegemoetkoming van 10 procent op de grondprijs voor alle betaalbare woningen in transformatieprojecten.

Designbeurs Object Rotterdam verplaatst naar mei

21 januari, 11:52

Traditiegetrouw wordt tijdens de komende editie werk van gevestigde en opkomende ontwerpers getoond en verkocht.

Onderzoek: woningcorporatie wil verduurzamen maar weet niet hoe

21 januari, 10:01

Bij veel corporaties leeft onzekerheid over technische oplossingen en onduidelijkheid over beleid.

Amsterdam Museum sluit deuren voor verbouwing

21 januari, 9:28

De verbouwing van het museum geschiedt volgens een ontwerp van Neutelings Riedijk Architects.

Zienswijze pleit tegen verlengen oliewinning onder Rotterdam-Zuid

20 januari, 5:36

Via een vandaag ingediende zienswijze doet de gemeente Rotterdam opnieuw een dringend verzoek aan het ministerie van EZK om niet in te stemmen met de voorgenomen vergunning voor oliewinning door de NAM onder Rotterdam-Zuid.