Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Pathos

10 maart 2020, 9:15

De president van de VS is van plan om het classicisme verplicht te stellen als stijl voor overheidsgebouwen. Make America Beautiful Again! De reflexen aan het architectenfront zijn voorspelbaar. Donald Trump zet de klok terug, las ik op een Amerikaanse website.

De Weens-Joodse filosoof Ludwig Wittgenstein was levenslang in gevecht met zijn afkomst. In 1946 zou hij schrijven: ‘Traditie is niet iets dat iedereen zomaar kan oprapen, het is geen draad die je opneemt wanneer je maar wilt, net zo goed als je je eigen voorouders niet kunt kiezen. Iemand die geen traditie heeft en het graag wil hebben, is een ongelukkig minnaar.’

Voor zover de Nederlandse discussie over de architectonische traditie enige diepgang heeft spelen verdenkingen van aangenomen identiteit, van acquired taste, bepaald geen bijrol. Bestaat die hele traditie wel? In hoeverre is die deelbaar? Hoe aanvaardbaar is die traditie? Moderniseren wij geen ongewenste ideologieën? En zelfs: hoe nuttig is de traditie? Begrijpelijk allemaal, maar het zijn vragen die het fenomeen traditie eigenlijk op voorhand diskwalificeren.

Traditie heeft niets met nutsdenken en verantwoording van doen. Volgens het woordenboek betekent het woord traditie: oude gewoonte van een (grote) groep mensen. Wittgenstein suggereerde dat oude gewoonten bestaan zonder dat die werkelijk vast te pakken zijn. Tradities zijn niet vormvast en laten zich slecht dichtredeneren. Niet voor niets bracht hij hierbij de grote emotie van het levensgeluk, de pathos, in stelling.

Het architectenbureau van Timothy Smith & Jonathan Taylor heeft een bijzondere opvatting over de Britse traditie. Zij herleiden die naar een zogenaamde Marginaal Classicisme. Zij geloven in een klassieke architectuur die voortkomt uit de Britse pittoreske traditie, in een architectuur die imperfect ter wereld komt, omdat zij als zodanig is ontworpen. Prachtig, beweren zij. Zonder pardon worden zij in het gevolg van de Prince of Wales geduwd.

Er is wel wat tegenin te brengen, tegen dat gemarginaliseerde classicisme. Je kunt bijvoorbeeld volhouden dat de klassieke architectuur een wensbeeld is, een onbereikbaar ideaal van perfectie. Ik oriënteer mij in mijn eigen ontwerpwerk eveneens op de klassieken. Omdat de omstandigheden dat verlangen komen ook mijn gebouwen imperfect ter wereld, niet omdat ik dat zo graag wil. Helaas.

Met Tim Smith en Jono Taylor kan ik discussiëren over het karakter van het classicisme en onze tradities, zonder te betwijfelen wat dat voor ons ontwerpwerk mogelijk maakt, wat het voor ons doet. Tradities bewijzen geen eigen gelijk, maar voeden het ontwerp van comfortabele gebouwen die zich nestelen in de oude gebruiken van grote groepen mensen. De weldadigheid van gebouwen die zich op de traditie baseren is eenvoudig deelbaar. Voor mijn part zijn traditionele gebouwen waarin je kunt zwelgen, bewust of zonder na te denken, gebouwen die a-moreel en a-logisch zijn. Er zit geen boodschap in de architectuur.

Zo bezien zet het staatshoofd van de VS de klok voor- noch achteruit, Door het kapen van een cultureel fenomeen doet hij iets anders. Trump maakt van het classicisme een vehikel dat zijn superioriteit moet demonstreren. Met de traditie van het onbevangen genot heeft dat niks te maken. Zeker, zijn voornemen is gebaseerd op pathos, op een ongelukkig pathos wel te verstaan.

Ludwig Wittgenstein besloot zijn aforisme aldus: ‘De gelukkige minnaar & de ongelukkige minnaar hebben beiden hun eigen pathos. Maar het is moeilijker om als een ongelukkige minnaar overeind te blijven dan als een gelukkige.’

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

column hans van der heijden het timmermansoog

1	Biobased villa’s van Natrufied aan de Texelse duinen woensdag, 27 januari
2	Utrecht wordt 'tienminutenstad' met vier nieuwe centra vrijdag, 22 januari
3	Kosmische stedenbouw dinsdag, 26 januari
4	Bouw kabelbaan Floriadeterrein Almere van start gegaan woensdag, 27 januari
5	Mecanoo presenteert ontwikkelvisie voor Dordtse Spoorzone dinsdag, 26 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Hans van der Heijden in architectenpool Southwark Londen

Betaalbare huurwoningen van Hans van der Heijden Architect in Rotterdam

Het Timmermansoog: Zelfdoen

Het Timmermansoog: Middenrif

Het Timmermansoog: Folklore

Het Timmermansoog: Plasticsoep

Het Timmermansoog: Onheil

Het Timmermansoog: Vak

Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Mies

Hans van der Heijden – genomineerd voor de Architect van het Jaar-prijs

Het Timmermansoog: Construeren

Het Timmermansoog: Boijmans

Het Timmermansoog: Castex

Het Timmermansoog: Interieur

Het Timmermansoog: Moveable Feast

Het Timmermansoog: Groot

Het Timmermansoog: Paardenmiddel

Het Timmermansoog: Deur

Het Timmermansoog: Acceptatie

Het Timmermansoog: Brexit

Het Timmermansoog: Vakmanschap

Het Timmermansoog: Niet-stad

Het Timmermansoog: Geloof

Het Timmermansoog: Wonen

Het Timmermansoog: Burgerwezen

Het Timmermansoog: Proeftuin N

Het Timmermansoog: Analogen

Het Timmermansoog: Zivilarchitektur

Het Timmermansoog: Gelegenheidswerk

Het Timmermansoog: Arch-i-Varis

Het Timmermansoog: Stadsbank

Het Timmermansoog: Bajespuin

Andere nieuwsberichten

Brugge krijgt tentoonstellingshal met transparantie en hoge zalen

3 uur geleden

In de Design & Build-competitie voor een nieuwe tentoonstellingshal is gekozen voor de inzending van Robbrecht en Daem architecten en Olivier Salens architecten.

Ector Hoogstad Architecten en Atelier Van Berlo ontwerpen nieuwbouw Het Streek

4 uur geleden

De nieuwbouw verrijst op de huidige locatie van de christelijke scholengemeenschap in het zuiden van de Gelderse plaats en zal plek bieden voor 1.500 leerlingen.

College Rotterdam stemt in met masterplan voor woningbouw aan Parkhaven

Gisteren, 17:22

Het college van burgemeester en wethouders heeft ingestemd met het masterplan voor woningbouw aan de Parkhaven van ontwikkelcombinatie ParkHaven Partners.

Rijnboutt transformeert verborgen telefooncentrale naar woningen

Gisteren, 14:55

Op het binnenterrein van een woonblok in Amsterdam-West krijgt een voormalige telefooncentrale uit 1926 een nieuwe bestemming als woongebouw.

Boek: Iwan Baan biedt bijzonder perspectief op werk W.M. Dudok

2 uur geleden

Het werk van een legendarische architect vastgelegd door een hedendaagse topfotograaf. Dat is het principe van het pas verschenen boek Dudok by Iwan Baan.