Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Pathos

10 maart, 9:15

De president van de VS is van plan om het classicisme verplicht te stellen als stijl voor overheidsgebouwen. Make America Beautiful Again! De reflexen aan het architectenfront zijn voorspelbaar. Donald Trump zet de klok terug, las ik op een Amerikaanse website.

De Weens-Joodse filosoof Ludwig Wittgenstein was levenslang in gevecht met zijn afkomst. In 1946 zou hij schrijven: ‘Traditie is niet iets dat iedereen zomaar kan oprapen, het is geen draad die je opneemt wanneer je maar wilt, net zo goed als je je eigen voorouders niet kunt kiezen. Iemand die geen traditie heeft en het graag wil hebben, is een ongelukkig minnaar.’

Voor zover de Nederlandse discussie over de architectonische traditie enige diepgang heeft spelen verdenkingen van aangenomen identiteit, van acquired taste, bepaald geen bijrol. Bestaat die hele traditie wel? In hoeverre is die deelbaar? Hoe aanvaardbaar is die traditie? Moderniseren wij geen ongewenste ideologieën? En zelfs: hoe nuttig is de traditie? Begrijpelijk allemaal, maar het zijn vragen die het fenomeen traditie eigenlijk op voorhand diskwalificeren.

Traditie heeft niets met nutsdenken en verantwoording van doen. Volgens het woordenboek betekent het woord traditie: oude gewoonte van een (grote) groep mensen. Wittgenstein suggereerde dat oude gewoonten bestaan zonder dat die werkelijk vast te pakken zijn. Tradities zijn niet vormvast en laten zich slecht dichtredeneren. Niet voor niets bracht hij hierbij de grote emotie van het levensgeluk, de pathos, in stelling.

Het architectenbureau van Timothy Smith & Jonathan Taylor heeft een bijzondere opvatting over de Britse traditie. Zij herleiden die naar een zogenaamde Marginaal Classicisme. Zij geloven in een klassieke architectuur die voortkomt uit de Britse pittoreske traditie, in een architectuur die imperfect ter wereld komt, omdat zij als zodanig is ontworpen. Prachtig, beweren zij. Zonder pardon worden zij in het gevolg van de Prince of Wales geduwd.

Er is wel wat tegenin te brengen, tegen dat gemarginaliseerde classicisme. Je kunt bijvoorbeeld volhouden dat de klassieke architectuur een wensbeeld is, een onbereikbaar ideaal van perfectie. Ik oriënteer mij in mijn eigen ontwerpwerk eveneens op de klassieken. Omdat de omstandigheden dat verlangen komen ook mijn gebouwen imperfect ter wereld, niet omdat ik dat zo graag wil. Helaas.

Met Tim Smith en Jono Taylor kan ik discussiëren over het karakter van het classicisme en onze tradities, zonder te betwijfelen wat dat voor ons ontwerpwerk mogelijk maakt, wat het voor ons doet. Tradities bewijzen geen eigen gelijk, maar voeden het ontwerp van comfortabele gebouwen die zich nestelen in de oude gebruiken van grote groepen mensen. De weldadigheid van gebouwen die zich op de traditie baseren is eenvoudig deelbaar. Voor mijn part zijn traditionele gebouwen waarin je kunt zwelgen, bewust of zonder na te denken, gebouwen die a-moreel en a-logisch zijn. Er zit geen boodschap in de architectuur.

Zo bezien zet het staatshoofd van de VS de klok voor- noch achteruit, Door het kapen van een cultureel fenomeen doet hij iets anders. Trump maakt van het classicisme een vehikel dat zijn superioriteit moet demonstreren. Met de traditie van het onbevangen genot heeft dat niks te maken. Zeker, zijn voornemen is gebaseerd op pathos, op een ongelukkig pathos wel te verstaan.

Ludwig Wittgenstein besloot zijn aforisme aldus: ‘De gelukkige minnaar & de ongelukkige minnaar hebben beiden hun eigen pathos. Maar het is moeilijker om als een ongelukkige minnaar overeind te blijven dan als een gelukkige.’

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

column hans van der heijden het timmermansoog

1	Vanaf 1 september vergunningvrij bouwen in Rotterdam dinsdag, 02 juni
2	Schiekadeblok herontwikkeld met twee torens en 680 woningen vrijdag, 29 mei
3	Ingetogen en krachtig functioneel gebouw door Space Encounters dinsdag, 02 juni
4	Groen licht voor definitief ontwerp Theater aan de Parade dinsdag, 02 juni
5	ZJA: nieuw dak AZ-stadion heeft ook psychologisch doel vrijdag, 29 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Hans van der Heijden in architectenpool Southwark Londen

Betaalbare huurwoningen van Hans van der Heijden Architect in Rotterdam

Het Timmermansoog: Onheil

Het Timmermansoog: Plasticsoep

Het Timmermansoog: Construeren

Het Timmermansoog: Boijmans

Het Timmermansoog: Castex

Het Timmermansoog: Interieur

Het Timmermansoog: Moveable Feast

Het Timmermansoog: Groot

Het Timmermansoog: Paardenmiddel

Het Timmermansoog: Deur

Het Timmermansoog: Acceptatie

Het Timmermansoog: Brexit

Het Timmermansoog: Vakmanschap

Het Timmermansoog: Niet-stad

Het Timmermansoog: Geloof

Het Timmermansoog: Wonen

Het Timmermansoog: Burgerwezen

Het Timmermansoog: Proeftuin N

Het Timmermansoog: Analogen

Het Timmermansoog: Zivilarchitektur

Het Timmermansoog: Gelegenheidswerk

Het Timmermansoog: Arch-i-Varis

Het Timmermansoog: Stadsbank

Het Timmermansoog: Bajespuin

Andere nieuwsberichten

Werkzaamheden aan De Koepel in Haarlem gestart

Gisteren, 15:10

De monumentale koepel moet ruimte gaan bieden aan onder meer een instelling voor hoger onderwijs, een filmtheater en horeca.

Dordrecht krijgt 'gezonde' buurt met 720 woningen

Gisteren, 14:56

Tussen het Albert Schweitzerziekenhuis en de Sportboulevard in Dordrecht komt een nieuwe wijk met 720 woningen. Het gebied krijgt een hoogstedelijk maar groen karakter.

Bouw IJboulevard Amsterdam CS volgend jaar van start

Gisteren, 11:20

Volgend jaar wordt achter het centraal station van Amsterdam gestart met de bouw van een fietsenstalling in het IJ. Het dak van de vierduizend plaatsen tellende stalling wordt ingericht als wandelboulevard.

Abscis ontwerpt gebouw als uitbreidbare blokkenpuzzel voor Universiteit Gent

3 juni, 2:40

Universiteit Gent breidt uit op de campus in Kortrijk met nieuwbouw voor haar centrale administratie en de faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen.

Amsterdam en Amstelveen gaan Amsterdamse Bos herinrichten

Gisteren, 16:06

Bewoners van Amsterdam, Amstelveen en ook Aalsmeer kunnen tot 30 juli reageren op het zogeheten Bosplan.

Chipshol schikt na zeventien jaar juridische strijd met Schiphol

Gisteren, 09:58

De luchthaven neemt een dochteronderneming van Chipshol over voor een onbekend bedrag. Die dochter had schadeclaims gewonnen tegen Schiphol en de Luchtverkeersleiding Nederland.

CPB: schrappen subsidie beste aanpak woningtekort

Gisteren, 09:25

De effectiefste overheidsmaatregelen om de schaarste aan woningen te verkleinen, zijn het verder terugdringen van de hypotheekrenteaftrek, de ontkoppeling van de huurtoeslag aan de huurprijs en meer woningen bouwen.