Hans van der Heijden
Copyright: Maarten van Haaff

Het Timmermansoog: Vakmanschap

12 februari 2019, 9:18
Vakmanschap is een 'buzz word'. In het alledaagse spraakgebruik is lang niet altijd duidelijk of het vakmanschap op de bouwplaats, in de fabriek of achter het computerscherm wordt bedoeld. Het woord heeft louter positieve betekenissen. Niemand is tégen vakmanschap. Het roept de vraag op waar men precies vóór is in de retoriek van het vakmanschap.

Onlangs kwam het boek Crafting the Facade uit. Op drie Europese architectuurscholen (Glasgow, Amsterdam, Vaduz) is gestudeerd op de gevels die in natuursteen, hout en baksteen zijn vervaardigd. Studenten tekenden metershoge detailtekeningen van beroemde gebouwen. De docenten hebben deze Crafting-didactiek enigermate geobjectiveerd door verschillende materialen en bouwpraktijken als uitgangspunt te nemen. Bovendien waren op het afsluitende congres verschillende externe critici aanwezig.

Als documentatie is het boek dik in orde. Vormgever Joost Grootens heeft de studententekeningen sterk verkleind en voegde van elke tekening een detail op ware grootte toe. Dat redt de tekeningen, want ze waren vooral gróót, gemaakt met een ongeoefende architectenhanden. Vrij helder beschrijven de betrokken docenten hun didactiek. Hoe duiden de uitgenodigde critici dit?

Scherp als altijd is de bijdrage van Arjen Oosterman. Net als zijn collega’s gaat hij ervan uit dat het begrip Crafting genoegzaam duidelijk is. Door te schrijven over de ‘sensibiliteit van het maken’ en ‘het gebruik van lokale materialen en oplossingen’ roept hij de bekende positieve, maar helaas ook zweverige associaties op. Zijn conclusie is onontkoombaar: Crafting the Facade is een stugge poging om weerstand te bieden aan de krachten van de internationale cultuur en opnieuw te verbinden met de ‘betekenisvolle’ ontwerpregels van de oude Grieken en Romeinen.

Anders dan Oosterman zoek ik in de -Craftingdidactiek niet naar betekenisverlening. Bedenk dat het woord Crafting ook gewoon ‘vervaardigen’ betekent. Nadat Ludwig Wittgenstein klaar meende te zijn met zijn taalfilosofie en enkele bouwwerken had gerealiseerd schreef hij: ‘Als wij huizen bouwen, praten en schrijven wij.’ Hij had gemerkt dat in de bouw routines bestaan die niet voor alle betrokkenen (laat staan voor buitenstaanders) even verstaanbaar of nuttig zijn, maar blijkbaar toch het proces vooruithelpen.

Van oudsher is het natekenen van voorbeelden een routine bij het aanleren van ontwerp­vaardigheden. Eerlijk gezegd heb ik geen flauw idee hoe dat precies werkt. Leren door tekenen is net zo’n zwarte doos als het praten en schrijven dat Wittgenstein bij het vervaardigen van gebouwen constateerde. Neem een van mijn studenten die een gevel van een gotisch gebouw op grote schaal presenteerde: zij had niet de gevraagde bouwkundige tekening in kleur gemaakt, maar simpelweg een foto bewerkt en als aanzicht op schaal afgedrukt. Dat was voor deze studente, werkzaam bij een bureau waarin de gevel als een uitwisselbaar weefsel op het gebouw wordt gemonteerd, een vanzelf­sprekendheid. Nadat ik haar had gevraagd de gevel daadwerkelijk bouwkundig in kleur te tekenen kwam zij er met een schok achter dat alle maten veelvouden van steenmaten waren en dat de typische natuursteen­ornamenten van de gotiek daarin een tussenmaat vormden.

In de experimentele wetenschap spreekt men van de ‘good lab hands’ van het laboratoriumpersoneel. De mythe gaat dat tandartsen hun vaardigheden oefenen door theelichtjes te solderen. Medicijnen­studenten trainen op anatomische modellen en varkens. Zij krijgen hun operatierobots onder de knie door druiven te pellen. Net zo nuchter kun je de bouwkunde benaderen. Maar om dat nou vakman­schap te noemen?

Gestimuleerd door het overspannen zingevingsdiscours in de architectuur, gedwongen door de scholen en misschien hun eigen ambities, presenteren architectuurstudenten tegenwoordig topzware legitimeringen van hun ontwerpen. Crafting the Facade stelt daar de actualisatie van het teken- en vervaardigingsproces tegenover. Het tekenen en vervaardigen gaat vooraf aan de zingeving. Betekenisverlening is geen monopolie van de vervaardiger.

Ik heb stapels boeken die het huis dat Wittgenstein voor zijn zus ontwierp proberen te begrijpen. Gelukkig sprak of schreef hij zelf niet over de betekenis daarvan. Wittgenstein is een van de beroemdste dilettanten van de architectuur. Minder bekend is dat hij fantastisch kon tekenen.


Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is onlangs het boek Street Architecture verschenen. Zijn ‘timmermansogen’ dagen hem voortdurend uit om met humor en afstand over de (internationale) ontwikkelingen van zijn vak te schrijven. Voor Architectenweb doet hij dat in een maandelijkse column. 

Trefwoorden

hans van der heijden vakmanschap column het timmermansoog

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde video's

Andere nieuwsberichten

Tentoonstelling Optimistic Activism van De Zwarte Hond opent bij Aedes in Berlijn
Gisteren, 16:00

Bouw van The Circle op plek café De Omval gaat van start
Gisteren, 14:10

BNLA breidt woonhuis uit met uitbouw en 'verborgen schatten' in de tuin
Gisteren, 12:29

Schimmelstraat Amsterdam loopt niet langer dood dankzij woongebouw voor 55-plussers
22 oktober, 4:36

Provincies: bouw van half miljoen woningen dreigt stil te vallen
Gisteren, 15:08

Maquette als onderdeel van expositie Amsterdam in Motion wordt geopend
Gisteren, 10:35

Provincies zetten in op natuurherstel tegen stikstofimpasse
22 oktober, 1:27

Renovatie Prinsenhof Delft kost negen miljoen meer dan eerder begroot

22 oktober, 9:33

Oproep aan nieuw kabinet: maak topprioriteit van schoon water
21 oktober, 12:26

Zuid-Holland draagt elf locaties Groene Hart aan voor windturbines
21 oktober, 10:45
Ga naar het nieuws-archief
Hans van der HeijdenArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan