Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Pathos

10 maart 2020, 9:15

De president van de VS is van plan om het classicisme verplicht te stellen als stijl voor overheidsgebouwen. Make America Beautiful Again! De reflexen aan het architectenfront zijn voorspelbaar. Donald Trump zet de klok terug, las ik op een Amerikaanse website.

De Weens-Joodse filosoof Ludwig Wittgenstein was levenslang in gevecht met zijn afkomst. In 1946 zou hij schrijven: ‘Traditie is niet iets dat iedereen zomaar kan oprapen, het is geen draad die je opneemt wanneer je maar wilt, net zo goed als je je eigen voorouders niet kunt kiezen. Iemand die geen traditie heeft en het graag wil hebben, is een ongelukkig minnaar.’

Voor zover de Nederlandse discussie over de architectonische traditie enige diepgang heeft spelen verdenkingen van aangenomen identiteit, van acquired taste, bepaald geen bijrol. Bestaat die hele traditie wel? In hoeverre is die deelbaar? Hoe aanvaardbaar is die traditie? Moderniseren wij geen ongewenste ideologieën? En zelfs: hoe nuttig is de traditie? Begrijpelijk allemaal, maar het zijn vragen die het fenomeen traditie eigenlijk op voorhand diskwalificeren.

Traditie heeft niets met nutsdenken en verantwoording van doen. Volgens het woordenboek betekent het woord traditie: oude gewoonte van een (grote) groep mensen. Wittgenstein suggereerde dat oude gewoonten bestaan zonder dat die werkelijk vast te pakken zijn. Tradities zijn niet vormvast en laten zich slecht dichtredeneren. Niet voor niets bracht hij hierbij de grote emotie van het levensgeluk, de pathos, in stelling.

Het architectenbureau van Timothy Smith & Jonathan Taylor heeft een bijzondere opvatting over de Britse traditie. Zij herleiden die naar een zogenaamde Marginaal Classicisme. Zij geloven in een klassieke architectuur die voortkomt uit de Britse pittoreske traditie, in een architectuur die imperfect ter wereld komt, omdat zij als zodanig is ontworpen. Prachtig, beweren zij. Zonder pardon worden zij in het gevolg van de Prince of Wales geduwd.

Er is wel wat tegenin te brengen, tegen dat gemarginaliseerde classicisme. Je kunt bijvoorbeeld volhouden dat de klassieke architectuur een wensbeeld is, een onbereikbaar ideaal van perfectie. Ik oriënteer mij in mijn eigen ontwerpwerk eveneens op de klassieken. Omdat de omstandigheden dat verlangen komen ook mijn gebouwen imperfect ter wereld, niet omdat ik dat zo graag wil. Helaas.

Met Tim Smith en Jono Taylor kan ik discussiëren over het karakter van het classicisme en onze tradities, zonder te betwijfelen wat dat voor ons ontwerpwerk mogelijk maakt, wat het voor ons doet. Tradities bewijzen geen eigen gelijk, maar voeden het ontwerp van comfortabele gebouwen die zich nestelen in de oude gebruiken van grote groepen mensen. De weldadigheid van gebouwen die zich op de traditie baseren is eenvoudig deelbaar. Voor mijn part zijn traditionele gebouwen waarin je kunt zwelgen, bewust of zonder na te denken, gebouwen die a-moreel en a-logisch zijn. Er zit geen boodschap in de architectuur.

Zo bezien zet het staatshoofd van de VS de klok voor- noch achteruit, Door het kapen van een cultureel fenomeen doet hij iets anders. Trump maakt van het classicisme een vehikel dat zijn superioriteit moet demonstreren. Met de traditie van het onbevangen genot heeft dat niks te maken. Zeker, zijn voornemen is gebaseerd op pathos, op een ongelukkig pathos wel te verstaan.

Ludwig Wittgenstein besloot zijn aforisme aldus: ‘De gelukkige minnaar & de ongelukkige minnaar hebben beiden hun eigen pathos. Maar het is moeilijker om als een ongelukkige minnaar overeind te blijven dan als een gelukkige.’

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

column hans van der heijden het timmermansoog

1	Wubben.Chan ontwerpt woongebouw nabij Marconiplein woensdag, 29 november
2	Detail: stamplemen wanden maken badhuis deel van het landschap woensdag, 29 november
3	Nijmegen hoeft plannen voor westelijke entree station niet aan te passen donderdag, 30 november
4	Een thuiskomen voor Bedaux de Brouwer Architecten dinsdag, 28 november
5	MVRDV en Orange Architects ontwerpen vooruitlopend op de wederopbouw van Oekraïne woensdag, 29 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Betaalbare huurwoningen van Hans van der Heijden Architect in Rotterdam

29 april 2020

Hans van der Heijden in architectenpool Southwark Londen

3 juni 2020

Het Timmermansoog: Pathos

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde video's

Andere nieuwsberichten

Stadskantoor Heerlen ontworpen als inversie van het raadhuis

Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards

AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen

Conjunctuurmeting BNA: werkvoorraad blijft ruim onder niveau 2022

Gemeenten lopen achter bij huisvesten statushouders

750 jaar Amsterdam wordt in 2025 gevierd op autoloze A10

Programma over rolmodellen in de architectuur in Pakhuis de Zwijger

Chinees Evergrande krijgt onverwacht extra tijd voor reddingsplan

Zeeland wil meer grip op uitbreidingsplannen recreatiesector

Portaal en AM slaan handen ineen voor krachtige wijken in regio Utrecht