Daan Roggeveen

Culturele Impact

24 september 2019, 9:15

‘Plan voor Cultuurcampus: nieuw ‘icoon’ op Zuid gaat 300 miljoen euro kosten’ kopte het AD afgelopen week. In dezelfde week lanceerde planoloog Zef Hemel een plan om toeristen die Amsterdam bezoeken naar de Zuidas te trekken met een nieuw museum. Cultuur als trekker voor stedelijke ontwikkeling. Wie werkelijk wil begrijpen hoe culturele gebouwen stedelijke ontwikkeling in gang kunnen zetten, moet een kijkje nemen in Shanghai.

Nog maar een paar jaar geleden was de Westbund hier een industriële en logistieke hub met hangars, fabrieken en olietanks. Tijdens de World Expo van 2010 werd deze omgeving in razendsnel tempo getransformeerd en de industrie naar de rand van de stad verplaatst. Maar nadat de Expo op 31 oktober 2010 was afgelopen, was de vraag wat er met dit terrein moest gebeuren.

Enter Sun Jiwei.

Dr. Sun Jiwei is een architect die opgeleid is aan de Tongji Universiteit in Shanghai. Vroeg in zijn carrière besloot hij zich in te zetten voor de publieke zaak. Eerst als projectleider voor de – inmiddels beroemde – binnenstedelijke transformatie Xintiandi. Vervolgens begon hij zijn tocht door de rangen van bestuurlijk Shanghai. Hierbij ontplooide hij een bijzondere vorm van stadsontwikkeling: hij zette architectuur in voor de positionering van nieuwe stedelijke gebieden. Door jonge, lokale architecten te vragen voor kleine culturele programma’s – een kleine bibliotheek, een theehuis, een paviljoen – kregen de newtowns waar hij aan werkte culturele lading.

Toen Sun in 2013 districtsburgemeester van Xuhui District werd – een centraal gelegen stadsdeel met ongeveer een miljoen inwoners – herhaalde hij deze strategie op de next level: hij besloot de industriële rivieroever in het gebied aan te wijzen als cultureel district.

De legendarische kunstverzamelaar Liu Yiqian werd gevraagd er een museum (zijn tweede) te bouwen voor zijn privécollectie. Architect Liu Yichun van Atelier Deshaus maakte er een spannend gebouw van: het Long Museum. Sou Fujimoto ontwierp voor verzamelaar Budi Tek het Yuz Museum een stuk verderop. En in de tegenover gelegen olieopslagtanks aan de kade is in maart het immense museum TANK opengegaan. Dit najaar opent ernaast het door David Chipperfield ontworpen Centre Pompidou.

Inmiddels is de rivieroever, omgedoopt tot Westbund, een levendig publiek gebied, waar op zondag honderden mensen wandelen, joggen, vliegeren en skaten in het skatepark. Klimmers komen naar de klimmuur aan het water. Maar het belangrijkste is uiteraard het culturele programma. In een middagje op de deelfiets, ga je van het Powerstation of Art met een tentoonstelling over Junya Ishigami, via het Long Museum met een solo van Marc Bradford, naar galerie ShangHart met een overzichtstentoonstelling van toonaangevende Chinese kunstenaars.

Elk jaar vindt in november in de voormalige vliegtuighangar de Shanghai Art Week plaats – een van de meest toonaangevende kunstbeurzen van Azië, waarvoor verzamelaars, galeriehouders en media van over de hele wereld invliegen. En hoewel de kunstenaarsgemeenschap in de stad beperkter en minder hecht is dan bijvoorbeeld in Beijing, geeft het aan dat de stad zich op cultureel gebied wil meten met de wereldtop.

De transformatie is onvoorstelbaar. Waar mijn agenda in het weekend een aantal jaren geleden in Shanghai leeg was – er waren simpelweg geen culturele activiteiten, en als er eens een tentoonstelling was, dan was het over het algemeen een teleurstelling – is hij inmiddels bomvol. En ik ben niet de enige die ervan geniet. Vele stadsbewoners hebben de weg naar de musea gevonden en staan soms letterlijk in de rij voor de tentoonstellingen.

Het voorbeeld uit Shanghai laat zien dat het ‘landen’ van een cultuurgebouw daadwerkelijk impact kan hebben op het gebruik en de toekomst van een stadsdeel en haar inwoners. En dat de ontwikkeling zelfs kan bijdragen aan de positionering van de stad als geheel – als culturele metropool in dit geval.

Het toont ook aan dat er een hechte relatie is tussen cultuurgebouw en publieke ruimte, en dat het geheel integraal gepland moet worden. En het laat zien dat politiek draagvlak, mandaat en budget nodig is om zo’n beslissing tot uitvoering te brengen.

De cultuurcampus Rotterdam Zuid lijkt daarom een geweldig idee. Een cluster van culturele en onderwijsgebouwen kan geweldige positieve impact hebben op bewoners en stadsdeel – mits het gebouw zich écht weet te verbinden met de bewoners van Rotterdam-Zuid.

Een cultuurgebouw op de Zuidas lijkt daarentegen een gemiste kans voor de stad Amsterdam. De toegevoegde waarde voor gebruikers van de Zuidas – hoogopgeleide, goed verdienende kenniswerkers – lijkt beperkt. Het zou waardevoller zijn een nieuw museum in te zetten in een stadsdeel in Amsterdam dat een positieve impuls kan gebruiken, zoals Noord of Nieuw-West. Daar kan de ruimtelijke, sociale en culturele invloed van zo’n gebouw veel groter zijn.

Een cultuurgebouw kan een geweldige positieve impact hebben op de stad en haar bewoners. Het gaat erom hoe die impact strategisch ingezet kan worden.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’.

Trefwoorden

westbund daan roggeveen shanghai column

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
2	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
3	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september
4	Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep dinsdag, 16 september
5	Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen? dinsdag, 16 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

26 mei 2020

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

11 maart 2021

Haven-Stad als eilandenrijk

25 juni 2019

Habraken in China

28 mei 2019

Vroeger waren we veel moderner

23 april 2019

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

26 maart 2019

Een zesje voor architectuur?

26 februari 2019

Ma Yansong op Katendrecht

29 januari 2019

Het Politieke Platteland

20 december 2018

Suburban Athletic Club

27 november 2018

Hoogbouw gaat niet om hoogte

23 oktober 2018

Toerisme? Dit is pas het begin…

25 september 2018

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018

Rurbanism

22 mei 2018

Hotel My Home

24 april 2018

The Art Mall

27 maart 2018

Verdichting van IJplein

27 februari 2018

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

30 januari 2018

Rol aan tafel

22 oktober 2019

Nederland als laboratorium

26 november 2019

De Grootste Stad Ter Wereld

19 december 2019

Foster + Partners ontwerpt hoofdkantoor internetgigant Alibaba

13 januari 2020

Net als Aldo

28 januari 2020

Concurrentie voor het vliegtuig

25 februari 2020

Tijdsverschil

24 maart 2020

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020

Stedelijke diversiteit

23 juni 2020

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

22 september 2020

Een recept voor minder klein wonen

27 oktober 2020

De boel bij elkaar houden

24 november 2020

Geland

22 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Inside Outside, Arons en Gelauff en Office Raumplan winnen tender Strandeiland

Vandaag, 15:13

Een samenwerkingsverband met Inside Outside, Arons en Gelauff architecten en Office Raumplan heeft een tender voor 190 woningen en een ‘buurthub’ op het Strandeiland IJburg in Amsterdam gewonnen.

Expositie in Museum Het Schip belicht vrouwen van de Amsterdamse School

Vandaag, 10:48

De expositie 'Ongekend talent: Vrouwen van de Amsterdamse School' belicht de gevarieerde oeuvres van onder meer architect Margaret Kropholler en beeldhouwer Louise Beijerman, en schenkt aandacht aan de onstuimige wereld waarin deze ontstonden.

Woonwerk Architecten breidt natuurbelevingscentrum uit

Vandaag, 09:50

Het bestaande gebouw aan de rand van de Oostvaardersplassen in Almere werd uitgebreid, gerenoveerd en deels herontworpen om het groeiende aantal bezoekers op te kunnen vangen.

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

Gisteren, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Kabinet koerst op moderne verzorgingshuizen voor ouderen

Vandaag, 13:48

Voor ouderen die niet meer zelfstandig thuis kunnen of willen wonen, maar nog te goed zijn voor verblijf in een verpleeghuis, kan een nieuwe woonvorm komen.

NVM: aandeel buitenlandse kopers op huizenmarkt in vijf jaar verdubbeld

Vandaag, 11:44

Zij kopen nu vaker een woning dan dat zij huren, vanwege de hoge huren en het krappe aanbod.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

Gisteren, 13:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

Gisteren, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.