De entreehal van Het Tuinhuis door Korth Tielens Architecten

Hans van der Heijden

De entreehal van Het Tuinhuis door Korth Tielens Architecten

Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Middenrif

8 december 2020, 9:15

Nederland is een doorsnee Europees land geworden, waar de grote bureaus architectuur leveren die vakkundig, smaakvol en efficiënt, maar zelden opwindend is. In de marge redden kleine bureaus met hun experimentele houding de eer van het vak. In de redactie van het architectuurjaarboek maakten wij elk jaar hetzelfde grapje: zonder ons te schamen kunnen wij ons veel werk besparen door gewoon de jaarproductie van Benthem en Crouwel op te nemen.

De architectonische merites aan de uitersten van het spectrum zorgden voor de heftigste discussies in de redactie. Bij het nieuwe Stedelijke Museum waren wij het eens over de architectonische kwaliteit (zozo), de verhouding daarvan met het budget en het maatschappelijk belang (beneden de maat) en de publieke appreciatie (welwillend in Nederland, daarbuiten op zijn best meewarig). Dat was ook het geval bij het rijdende kunstwerk op Vliegbasis Soesterberg. De ongrijpbare, maar ongetwijfeld voortreffelijke bedoelingen van RAAAF/ Frank Havermans maakten de architectonische merites van het ding verre van helder. Beide projecten bleken simpelweg door hun culturele status niet te negeren voor publicatie. Interessanter vonden wij echter het werk van veel middelgrote bureaus, zoals de woningbouw van Arjan Hoogeveen, Jo Janssen, Tom Frantzen en Korth Tielens.

Ongetwijfeld heeft dat te maken met de statuur van hun projecten, die immers geenszins vooraf vaststaat. Er zal onderhandeld moeten worden. In de alledaagse woningbouw staat de balans tussen de ambities, budgetten, bouwbaarheid, woongenot, materiaal en vorm steeds opnieuw ter discussie. De formules van de grote bureaus en hun kunstgeoriënteerde kleinere collegabureaus hebben in deze context beperkte geldigheid. Juist het middenrif van de architectuur bezit aanmerkelijk kritisch vermogen. Een paradox?

Onlangs bezocht ik het met Gus Tielens het door haar bureau ontworpen Tuinhuis in Almere. Er moest een stadsvilla komen op een grasveld in een van de eerste laagbouwwijken in die stad. Het gebouw is in samenwerking met een bewonersgroep bedacht. Terwijl Gus stond te kletsen met bewoners had ik tijd om het interieur te bekijken.

De maat van de entree is op zich niet al te groot, maar heeft de hoogte van het volledige gebouw. Gus spreekt van een hall, de ruimte die in landhuizen de verschillende vertrekken op elkaar betrekt. Die hall heeft in Almere lichtgele muren en zwarte geglazuurde tegels die zonder moeilijkheden over de ronde hoeken van de wanden doorlopen. Donkere kozijnen vormen nissen bij de woningdeuren. Grote huisnummers en standaard lichtarmaturen zijn de ornamenten van de hall, die verder voorzien is van Boeddhabeelden, siertafels, rekken met lege flessen wijn en Bob Ross-achtige schilderijen. In de intimiteit van deze Art Deco hall praat de ontwerpster met een giechelend stel over hun verloren sleutelbos en met een dame over haar zieke echtgenote.

De buitenkant van het gebouw is tegelijkertijd verfijnder en ruwer. De gevels zijn met zwart hout betimmerd. De kozijnen hebben een eenvoudige indeling en zijn uit brons gekleurde profielen samengesteld. De balkons en de hekken lopen aan drie kanten voor het gebouw langs en worden gedragen door schaalvormige kolommen. Al het beton is gemaakt in het grindbeton dat populair was in de brutalistische gebouwen van de jaren ’60. De hekjes zijn fragiel en contrasteren met de zwaarte van het beton. De spijlen van de hekjes staan net iets scheef, zodat balusters vermeden konden worden. Maatwerk, maar niet te moeilijk allemaal.

Mij treft Gus’ oriëntatie op de context waarin zij werkte. Die is niet eenvoudig aanvaard en ook niet haastig verworpen. Het geld, de plek, de bewoners, de aannemerij, de opdrachtgever, al die zaken hebben moeten geloven aan haar strenge ondervraging. Als het niet zo’n versleten kreet was, zou je dat het engagement van Gus kunnen noemen. Laten wij het erop houden dat zij in een tijdrovend proces zocht naar het architectonisch optimum tussen de uiteenlopende belangen.

Af en toe vragen collega-architecten uit Europa naar de ontwikkelingen in Nederland en wie de talenten van vandaag zijn. Vrijwel altijd noem ik het bureau van Mike Korth en Gus Tielens. Het is géén paradox dat het middenrif van de architectuur de luis in de pels van de architectuur is. Enerzijds gaat de commerciële druk van de aanbestedingspraktijk aan dit soort bureaus grotendeels voorbij. Anderzijds moeten zij het niet hebben van een avantgardistische positionering. Juist dit soort bureaus is in staat om tijd en energie te besteden om de bakens in het middenrif te verzetten. Dit zijn de architecten die hun eigen functioneren kritisch willen bekijken en dat bij de tijd houden. De architectonische merites van hun ontwerpen zijn bijzonder evident.

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

korth tielens architecten het timmermansoog hans van der heijden column het tuinhuis almere

1	Schellensfabriek Eindhoven herontwikkeld met woongebouw erbovenop vrijdag, 16 april
2	Kantoorgebouwen Basisweg Amsterdam herontwikkeld tot District West donderdag, 15 april
3	Het raam mag niet open dinsdag, 13 april
4	Heringerichte Coolsingel officieel geopend maandag, 12 april
5	Herontwikkeling Gasthuiskwartier Den Bosch nadert derde fase dinsdag, 13 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Tuinhuis Almere van Korth Tielens architecten wint Architectuurprijs Almere 2018

Terwijl Van der Heijden en Roggeveen stoppen, starten Van Eig en Schönberger met column

Het Timmermansoog: Zelfdoen

Het Timmermansoog: Folklore

Het Timmermansoog: Mies

Het Timmermansoog: Vak

Het Timmermansoog: Onheil

Het Timmermansoog: Plasticsoep

Het Timmermansoog: Pathos

Het Timmermansoog: Construeren

Het Timmermansoog: Boijmans

Het Timmermansoog: Castex

Het Timmermansoog: Interieur

Het Timmermansoog: Moveable Feast

Het Timmermansoog: Groot

Het Timmermansoog: Paardenmiddel

Het Timmermansoog: Deur

Het Timmermansoog: Acceptatie

Het Timmermansoog: Brexit

Het Timmermansoog: Vakmanschap

Het Timmermansoog: Niet-stad

Het Timmermansoog: Geloof

Het Timmermansoog: Wonen

Het Timmermansoog: Burgerwezen

Het Timmermansoog: Proeftuin N

Het Timmermansoog: Analogen

Het Timmermansoog: Zivilarchitektur

Het Timmermansoog: Gelegenheidswerk

Het Timmermansoog: Arch-i-Varis

Het Timmermansoog: Stadsbank

Het Timmermansoog: Bajespuin

Andere nieuwsberichten

AFFR 2021 in teken van thema 'More than Houses'

16 april, 2:20

De focus ligt hierbij de wereldwijde woningbouwopgave, die volgens het festival niet alleen gericht dient te zijn op de fysieke bouwopgave, maar ook op de koppeling aan een collectieve infrastructuur.

OKRA en BRUT ontwerpen nieuw stadspark in Brussel

16 april, 1:32

Het park is ontworpen als een kilometer lange promenade die het tracé van de vroegere bedding van rivier Zenne volgt. Daarmee krijgt de Heyvaertwijk (in Sint-Jans-Molenbeek) twee groene linten die de hele wijk doorklieven.

Bouw eerste woningen Nieuw Kralingen start eind dit jaar

16 april, 12:26

Het gaat om het deelgebied Aan de Boezem, dat tussen de Boezem en een van de straten van de nieuwe woonwijk in Rotterdam komt te liggen. De eengezinswoningen worden verdeeld over verschillende blokken.

Schellensfabriek Eindhoven herontwikkeld met woongebouw erbovenop

16 april, 9:00

Op het terrein van de Schellensfabriek in het centrum van Eindhoven wordt naar verwachting in 2023 gestart met de bouw van Schellens. Het ontwerp is gemaakt door diederendirrix architecten.