Francesco Veenstra

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019, 9:40

Afgelopen vrijdag werd in de nieuwe bibliotheek van Tilburg de prijs voor de BNA Beste gebouw van het jaar 2019 uitgereikt. De jury koos uit 114 inzendingen als grote winnaar het ontwerp van Benthem Crouwel Architects voor de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Decor van de dag was de glazen zaal in de De LocHal, tevens genomineerd project en winnaar van twee prijzen: winnaar in de categorie Leefbaarheid & Sociale Cohesie en winnaar van de publieksprijs.

Deze voormalige werkplaats voor locomotieven opende in januari van dit jaar en blijkt een drukbezocht multifunctioneel publieksgebouw met een prominente rol voor de lokale bibliotheek. De rauwe, industriële omgeving kent een diverse publieke programmering die twintig jaar geleden ondenkbaar zou zijn geweest. Een programmering die niet enkel meer gericht is op kennis en boeken, maar steeds meer op ontmoeten, werken en ontspannen. Rijst bij mij de vraag: is de bibliotheek van nu bestand tegen politieke koersveranderingen in de nabije toekomst?

Na de eeuwwisseling ontstond in Nederland het idee om de geldkraan voor maatschappelijke projecten en functies zoals bibliotheken dicht te draaien. Zo had Rotterdam in 2011 beleid ontwikkeld om 18 van de 24 wijkbibliotheken te sluiten. De gedachte was dat een beperkt aantal grotere wijk-overstijgende bibliotheken beter passend zou zijn in de maatschappelijke tendens, en dat het efficiëntie zou opleveren en daarmee een lagere subsidiebehoefte.

Kort na de start van het sluiten van wijkbibliotheken kwam men in Rotterdam tot het inzicht dat ze met dit beleid juist een groot deel van hun doelgroep zouden uitsluiten: de minder mobiele Rotterdammers; ouderen, gezinnen met jonge kinderen, laaggeletterden en digibeten.

Rotterdam ontwikkelde een nieuw meerjarenbeleidsplan mét wijkbibliotheken en mét programmering gericht op veel meer dan alleen boeken. Tot op de dag van vandaag een moedig en wijs besluit.

In het denken over de rol van bibliotheken is in westerse samenleving de afgelopen jaren een enorme kentering ontstaan. De rol van het papieren boek leek langzaamaan uitgespeeld en maakte het bestaan van de bibliotheek steeds minder relevant. Het onderkennen van de sociale functie van de bibliotheek als publieke plek en het streven naar inclusie lijkt nu haar redding.

Bij de ontwikkeling van de Library of Birmingham, zo’n tien jaar geleden, werd mij duidelijk dat de bibliotheek een belangrijke rol speelt in het leven van de overwegend jonge bevolking van die stad. Door armoede beschikken nog steeds veel jongeren niet over een computer of smartphone om bijvoorbeeld hun bankzaken te doen of om hun huiswerk te maken.

Honderden computers staan nu dagelijks klaar voor gebruik, en er is meer ruimte voor het grote aantal lesprogramma’s en laagdrempelige culturele activiteiten dan er is voor boeken. De bibliotheek blijkt overigens ook nog steeds dé plek voor veel jonge stellen om af te spreken voor hun ‘first date’.

Nu de LocHal in gebruik is en de kritieken lovend zijn, er een nieuwe hogere lat is gelegd, is het de kunst voor de gemeente om de budgetten voor de programmering, voor het personeel, voor innovaties, en voor het beheer en onderhoud van het complex op niveau te houden. En dat geldt niet alleen voor de bibliotheek. De LocHal is onderdeel van een omvangrijke gebiedsontwikkeling van de spoorzone waarin hergebruik van industriële gebouwen en nieuwbouw op een fraaie wijze hand in hand gaan. Het maatschappelijk programma werkt als katalysator voor de stedelijke ontwikkeling. Niet alleen de bibliotheek, maar ook een skatebaan, ambachtelijke werkplaatsen, nonchalante cafés en restaurants, en betaalbare kantoorhuisvesting geven de indruk eerder een broedplaats te zijn dan een onbetaalbare, hoog-stedelijke ontwikkeling. Een waardevolle transformatie die Tilburg van textielstad tot unieke inclusieve stad omtovert.

Ondanks dat het Nederland in economisch opzicht voor de wind gaat, bestaat het risico dat door de verrechtsing in de politiek deze belangrijke maatschappelijke initiatieven de nek om worden gedraaid. Dat de inclusieve stad van nu straks toch exclusief wordt. Ik hoop dat politici begrijpen dat een bibliotheek niet alleen een stapel (gesigneerde) boeken is, maar bovenal een plek is om onvoorwaardelijk te ontmoeten, te groeien en te ontwikkelen. Kenmerken die met evenveel gemak in zowel partijprogramma’s van links als rechts een plek kunnen hebben.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra lochal bibliotheek

1	Ontwikkelovereenkomst voor project Diepeveen in Rotterdam getekend dinsdag, 27 juli
2	Team Benthem Crouwel + West 8 ontwerpt nieuw hoofdstation Brno vrijdag, 23 juli
3	Plan voor groot klimcentrum in Nieuwegein woensdag, 28 juli
4	Voormalige basisschool in Echt getransformeerd tot tandartspraktijk dinsdag, 27 juli
5	Kraaijvanger en Braaksma & Roos presenteren World Food Center Experience vrijdag, 23 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Noord-Zuidlijn is BNA Beste Gebouw van het Jaar 2019

Video en nieuwe foto's van LocHal Tilburg

Tilburgse LocHal is ruimtelijke ontmoetings- en werkplek

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Van opwarming naar warming-up!

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Winnaars Dutch Design Awards 2019 bekend

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Belangrijkste prijs World Architecture Festival voor LocHal

Voor wie is de stad?

Raad voor Cultuur bezorgd over tekort aan openbare bibliotheken

LocHal onderscheiden met Europa Nostra Award

Bibliotheek Bouwlust ontworpen als 'oase in de wijk'

Andere nieuwsberichten

Nieuw centrumgebouw voor woonzorgpark Noordwijk

Gisteren, 14:26

Op het woonzorgpark Willem van den Bergh in Noordwijk is afgelopen jaar een centraal gebouw naar ontwerp van IAA Architecten opgeleverd. In het pand zijn onder meer sport- en recreatiefuncties ondergebracht.

Eerste twee fases Pontkade op NDSM-werf opgeleverd

Gisteren, 11:49

Het blok met ruim 250 woningen, kantoren en een commerciële plint is ontworpen door de Architekten Cie.

Speellandschap vormgegeven als een 'Italiaans bergdorp'

Gisteren, 10:27

Voor een outletcenter in het Italiaanse Serravalle Crivia heeft Carve een multifunctioneel plein met een speellandschap ontworpen. De speelvoorziening is ontworpen als een kleurrijk dorpje, geïnspireerd op de bergdorpen uit de regio Piëmont.

Bouw woonwijk MVRDV op voormalige legerbasis Mannheim begonnen

28 juli, 2:05

Op het terrein van de voormalige Amerikaanse legerbasis in de Duitse stad worden komend jaar 150 woningen gerealiseerd. Het gaat om prefab-cataloguswoningen die de bewoners zelf mede kunnen vormgeven.

Stedelingen kopen vaker huis in landelijk gebied

Gisteren, 11:06

Vertrekkers uit de stedelijke omgeving kopen gemiddeld genomen een duurdere woning dan kopers uit dezelfde landelijke gemeente.

Rechter wijst schadeclaim om parkeergarage Eindhoven Airport af

Gisteren, 09:14

Na het instorten van de garage kreeg vloerleverancier Bubbledeck geen nieuwe opdrachten meer binnen.

Vastgoedavontuur was volgens onderzoek begin einde SNS Reaal

28 juli, 10:37

De onderzoekers twijfelen er niet aan dat, als Property Finance indertijd niet gekocht zou zijn, het niet tot nationalisatie gekomen zou zijn.

Ook Neder-Germaanse limes op werelderfgoedlijst geplaatst

28 juli, 9:58

Dit gedeelte van de Romeinse limes in Nederland en Duitsland maakt deel uit van de veel grotere grens van het Romeinse Rijk in Europa en Noord-Afrika.