Francesco Veenstra

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019, 9:40

Afgelopen vrijdag werd in de nieuwe bibliotheek van Tilburg de prijs voor de BNA Beste gebouw van het jaar 2019 uitgereikt. De jury koos uit 114 inzendingen als grote winnaar het ontwerp van Benthem Crouwel Architects voor de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Decor van de dag was de glazen zaal in de De LocHal, tevens genomineerd project en winnaar van twee prijzen: winnaar in de categorie Leefbaarheid & Sociale Cohesie en winnaar van de publieksprijs.

Deze voormalige werkplaats voor locomotieven opende in januari van dit jaar en blijkt een drukbezocht multifunctioneel publieksgebouw met een prominente rol voor de lokale bibliotheek. De rauwe, industriële omgeving kent een diverse publieke programmering die twintig jaar geleden ondenkbaar zou zijn geweest. Een programmering die niet enkel meer gericht is op kennis en boeken, maar steeds meer op ontmoeten, werken en ontspannen. Rijst bij mij de vraag: is de bibliotheek van nu bestand tegen politieke koersveranderingen in de nabije toekomst?

Na de eeuwwisseling ontstond in Nederland het idee om de geldkraan voor maatschappelijke projecten en functies zoals bibliotheken dicht te draaien. Zo had Rotterdam in 2011 beleid ontwikkeld om 18 van de 24 wijkbibliotheken te sluiten. De gedachte was dat een beperkt aantal grotere wijk-overstijgende bibliotheken beter passend zou zijn in de maatschappelijke tendens, en dat het efficiëntie zou opleveren en daarmee een lagere subsidiebehoefte.

Kort na de start van het sluiten van wijkbibliotheken kwam men in Rotterdam tot het inzicht dat ze met dit beleid juist een groot deel van hun doelgroep zouden uitsluiten: de minder mobiele Rotterdammers; ouderen, gezinnen met jonge kinderen, laaggeletterden en digibeten.

Rotterdam ontwikkelde een nieuw meerjarenbeleidsplan mét wijkbibliotheken en mét programmering gericht op veel meer dan alleen boeken. Tot op de dag van vandaag een moedig en wijs besluit.

In het denken over de rol van bibliotheken is in westerse samenleving de afgelopen jaren een enorme kentering ontstaan. De rol van het papieren boek leek langzaamaan uitgespeeld en maakte het bestaan van de bibliotheek steeds minder relevant. Het onderkennen van de sociale functie van de bibliotheek als publieke plek en het streven naar inclusie lijkt nu haar redding.

Bij de ontwikkeling van de Library of Birmingham, zo’n tien jaar geleden, werd mij duidelijk dat de bibliotheek een belangrijke rol speelt in het leven van de overwegend jonge bevolking van die stad. Door armoede beschikken nog steeds veel jongeren niet over een computer of smartphone om bijvoorbeeld hun bankzaken te doen of om hun huiswerk te maken.

Honderden computers staan nu dagelijks klaar voor gebruik, en er is meer ruimte voor het grote aantal lesprogramma’s en laagdrempelige culturele activiteiten dan er is voor boeken. De bibliotheek blijkt overigens ook nog steeds dé plek voor veel jonge stellen om af te spreken voor hun ‘first date’.

Nu de LocHal in gebruik is en de kritieken lovend zijn, er een nieuwe hogere lat is gelegd, is het de kunst voor de gemeente om de budgetten voor de programmering, voor het personeel, voor innovaties, en voor het beheer en onderhoud van het complex op niveau te houden. En dat geldt niet alleen voor de bibliotheek. De LocHal is onderdeel van een omvangrijke gebiedsontwikkeling van de spoorzone waarin hergebruik van industriële gebouwen en nieuwbouw op een fraaie wijze hand in hand gaan. Het maatschappelijk programma werkt als katalysator voor de stedelijke ontwikkeling. Niet alleen de bibliotheek, maar ook een skatebaan, ambachtelijke werkplaatsen, nonchalante cafés en restaurants, en betaalbare kantoorhuisvesting geven de indruk eerder een broedplaats te zijn dan een onbetaalbare, hoog-stedelijke ontwikkeling. Een waardevolle transformatie die Tilburg van textielstad tot unieke inclusieve stad omtovert.

Ondanks dat het Nederland in economisch opzicht voor de wind gaat, bestaat het risico dat door de verrechtsing in de politiek deze belangrijke maatschappelijke initiatieven de nek om worden gedraaid. Dat de inclusieve stad van nu straks toch exclusief wordt. Ik hoop dat politici begrijpen dat een bibliotheek niet alleen een stapel (gesigneerde) boeken is, maar bovenal een plek is om onvoorwaardelijk te ontmoeten, te groeien en te ontwikkelen. Kenmerken die met evenveel gemak in zowel partijprogramma’s van links als rechts een plek kunnen hebben.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra lochal bibliotheek

1	Werelderfgoedcentrum Waddenzee: een baken van ecologisch bewustzijn woensdag, 9 juli
2	OMA ontwerpt rotsachtig hoofdkantoor Jomoo in Xiamen woensdag, 9 juli
3	Studio Maks ontwerpt woongebouw volgens buddy-concept voor Oostenburg donderdag, 10 juli
4	MIX architectuur ontwerpt robuust en duurzaam woongebouw voor Leidsche Rijn woensdag, 9 juli
5	Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta maandag, 14 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Noord-Zuidlijn is BNA Beste Gebouw van het Jaar 2019

17 mei 2019

Video en nieuwe foto's van LocHal Tilburg

25 april 2019

Drie consortia geselecteerd om ontwerp te maken voor nieuwe bibliotheek met kantoren op de Zuidas

23 december 2021

Tilburgse LocHal is ruimtelijke ontmoetings- en werkplek

21 januari 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Winnaars Dutch Design Awards 2019 bekend

13 juni 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Belangrijkste prijs World Architecture Festival voor LocHal

9 december 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

Raad voor Cultuur bezorgd over tekort aan openbare bibliotheken

11 februari 2020

LocHal onderscheiden met Europa Nostra Award

8 mei 2020

Bibliotheek Bouwlust ontworpen als 'oase in de wijk'

24 juni 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Amsterdam bouwt nieuwe Jaap Eden IJshal

Gisteren, 14:16

Het complex, dat is ontworpen door VenhoevenCS, komt op vrijwel dezelfde plek als de bestaande ijshal. De hoofddraagconstructie van de huidige hal wordt hergebruikt in het nieuwe gebouw.

Samenwerkingsverband met Blink en WE architecten wint tender Markthuis Papendrecht

Gisteren, 11:56

Het gebouw biedt plaats aan 36 woningen, horecavoorzieningen en commerciële ruimte. Op het dak komt een collectieve daktuin, die wordt ingericht door Dakdokters Studio.

BURA en De Urbanisten aan de slag met masterplan voor Schiehaven Noord

14 juli, 2:18

De gemeente Rotterdam wil vijf- tot zevenhonderd woningen realiseren in het plangebied aan de Schiekade. Daarnaast wordt het een ‘Paris Proof-tuin’, die fungeert als proeftuin voor duurzaam bouwen.

Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta

14 juli, 11:01

Benthem Crouwel Architects en het Noorse architectenbureau Snøhetta hebben een eerste impressie van het nieuwe Huis van Cultuur en Bestuur voor de gemeente Eemsdelta in Delfzijl gepresenteerd.

Klimaatraad: inconsistent klimaatbeleid brengt onzekerheid

Gisteren, 15:21

“Veel klimaatbeleid is het afgelopen jaar opgeschort of teruggedraaid”, zegt raadslid en voorzitter van de visiecommissie Wieke Pot.

Flexkoop komt niet van de grond op woningmarkt, zegt NHG

Gisteren, 10:05

NHG (Nationale Hypotheek Garantie) stopt voorlopig met voorbereidingen voor ‘koop flexwoningen’, ook wel flexkoop genoemd.

Zuid-Holland zoekt met spoed nieuwe plek voor archeologisch depot

14 juli, 1:05

De provincie wilde haar archeologische vondsten onderbrengen in een nieuw te bouwen erfgoedcentrum in Katwijk, maar de gemeenteraad heeft dat plan afgewezen.