Francesco Veenstra

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei, 9:40

Afgelopen vrijdag werd in de nieuwe bibliotheek van Tilburg de prijs voor de BNA Beste gebouw van het jaar 2019 uitgereikt. De jury koos uit 114 inzendingen als grote winnaar het ontwerp van Benthem Crouwel Architects voor de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Decor van de dag was de glazen zaal in de De LocHal, tevens genomineerd project en winnaar van twee prijzen: winnaar in de categorie Leefbaarheid & Sociale Cohesie en winnaar van de publieksprijs.

Deze voormalige werkplaats voor locomotieven opende in januari van dit jaar en blijkt een drukbezocht multifunctioneel publieksgebouw met een prominente rol voor de lokale bibliotheek. De rauwe, industriële omgeving kent een diverse publieke programmering die twintig jaar geleden ondenkbaar zou zijn geweest. Een programmering die niet enkel meer gericht is op kennis en boeken, maar steeds meer op ontmoeten, werken en ontspannen. Rijst bij mij de vraag: is de bibliotheek van nu bestand tegen politieke koersveranderingen in de nabije toekomst?

Na de eeuwwisseling ontstond in Nederland het idee om de geldkraan voor maatschappelijke projecten en functies zoals bibliotheken dicht te draaien. Zo had Rotterdam in 2011 beleid ontwikkeld om 18 van de 24 wijkbibliotheken te sluiten. De gedachte was dat een beperkt aantal grotere wijk-overstijgende bibliotheken beter passend zou zijn in de maatschappelijke tendens, en dat het efficiëntie zou opleveren en daarmee een lagere subsidiebehoefte.

Kort na de start van het sluiten van wijkbibliotheken kwam men in Rotterdam tot het inzicht dat ze met dit beleid juist een groot deel van hun doelgroep zouden uitsluiten: de minder mobiele Rotterdammers; ouderen, gezinnen met jonge kinderen, laaggeletterden en digibeten.

Rotterdam ontwikkelde een nieuw meerjarenbeleidsplan mét wijkbibliotheken en mét programmering gericht op veel meer dan alleen boeken. Tot op de dag van vandaag een moedig en wijs besluit.

In het denken over de rol van bibliotheken is in westerse samenleving de afgelopen jaren een enorme kentering ontstaan. De rol van het papieren boek leek langzaamaan uitgespeeld en maakte het bestaan van de bibliotheek steeds minder relevant. Het onderkennen van de sociale functie van de bibliotheek als publieke plek en het streven naar inclusie lijkt nu haar redding.

Bij de ontwikkeling van de Library of Birmingham, zo’n tien jaar geleden, werd mij duidelijk dat de bibliotheek een belangrijke rol speelt in het leven van de overwegend jonge bevolking van die stad. Door armoede beschikken nog steeds veel jongeren niet over een computer of smartphone om bijvoorbeeld hun bankzaken te doen of om hun huiswerk te maken.

Honderden computers staan nu dagelijks klaar voor gebruik, en er is meer ruimte voor het grote aantal lesprogramma’s en laagdrempelige culturele activiteiten dan er is voor boeken. De bibliotheek blijkt overigens ook nog steeds dé plek voor veel jonge stellen om af te spreken voor hun ‘first date’.

Nu de LocHal in gebruik is en de kritieken lovend zijn, er een nieuwe hogere lat is gelegd, is het de kunst voor de gemeente om de budgetten voor de programmering, voor het personeel, voor innovaties, en voor het beheer en onderhoud van het complex op niveau te houden. En dat geldt niet alleen voor de bibliotheek. De LocHal is onderdeel van een omvangrijke gebiedsontwikkeling van de spoorzone waarin hergebruik van industriële gebouwen en nieuwbouw op een fraaie wijze hand in hand gaan. Het maatschappelijk programma werkt als katalysator voor de stedelijke ontwikkeling. Niet alleen de bibliotheek, maar ook een skatebaan, ambachtelijke werkplaatsen, nonchalante cafés en restaurants, en betaalbare kantoorhuisvesting geven de indruk eerder een broedplaats te zijn dan een onbetaalbare, hoog-stedelijke ontwikkeling. Een waardevolle transformatie die Tilburg van textielstad tot unieke inclusieve stad omtovert.

Ondanks dat het Nederland in economisch opzicht voor de wind gaat, bestaat het risico dat door de verrechtsing in de politiek deze belangrijke maatschappelijke initiatieven de nek om worden gedraaid. Dat de inclusieve stad van nu straks toch exclusief wordt. Ik hoop dat politici begrijpen dat een bibliotheek niet alleen een stapel (gesigneerde) boeken is, maar bovenal een plek is om onvoorwaardelijk te ontmoeten, te groeien en te ontwikkelen. Kenmerken die met evenveel gemak in zowel partijprogramma’s van links als rechts een plek kunnen hebben.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra lochal bibliotheek

1	Nominaties Publiek gebouw van het Jaar bekend woensdag, 09 oktober
2	Nieuwe entree Werelderfgoed Kinderdijk: waagstuk voor jonge architecten donderdag, 10 oktober
3	Bekijk de vijf beste architectuurfilms tijdens de Architectenweb Best of AFFR maandag, 07 oktober
4	'Covered bridge' over Hoekse lijn bij Maeslantkering dinsdag, 08 oktober
5	Strak en ingetogen bedrijfsgebouw voor efficiëntie en merkuitstraling dinsdag, 08 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Noord-Zuidlijn is BNA Beste Gebouw van het Jaar 2019

Video en nieuwe foto's van LocHal Tilburg

Tilburgse LocHal is ruimtelijke ontmoetings- en werkplek

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Van opwarming naar warming-up!

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Winnaars Dutch Design Awards 2019 bekend

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Andere nieuwsberichten

VenhoevenCS geselecteerd voor sportgebouw Erasmus Universiteit

11 oktober, 12:24

VenhoevenCS gaat het nieuwe sportcomplex voor de Erasmus Universiteit in Rotterdam ontwerpen.

NOAHH ontwerpt nieuw zwemcomplex in Veldhoven

11 oktober, 11:15

De nieuwbouw komt ten zuiden van de bestaande sporthal te liggen, waardoor het complex een entree krijgt aan het Burgemeester Elsenpark.

Formafantasma aan hoofd nieuwe master DAE

10 oktober, 3:53

Design Academy Eindhoven (DAE) introduceert de nieuwe master-richting Geo-Design; Studio Formafantasma wordt hoofd van de afdeling.

Nieuwe entree Werelderfgoed Kinderdijk: waagstuk voor jonge architecten

10 oktober, 3:29

Architectenweb bezocht het nieuwe entreegebied en bezoekerscentrum met Michael Daane Bolier en Dorus Meurs van M& DB architecten.

Eigenzinnige zelfbouwwoning in Delftse Coendersbuurt

11 oktober, 2:39

De voorgevel van woonhuis GWM is voorzien van een grote glazen pui, waar een gesloten volume doorheen steekt.

Huizen duurder waar beleggers actief zijn

11 oktober, 9:58

Maar daarmee is nog geen prijsopdrijvend effect aangetoond, meldt minister Kajsa Ollongren.

Archeologiedagen leggen buurthistorie bloot

11 oktober, 9:38

Zelfs in een Vinex-wijk als het Utrechtse Leidsche Rijn schuilt soms een interessante geschiedenis.

Studioschaeffer opent kantoor in Amsterdam

10 oktober, 5:01

Architectenbureau Studioschaeffer opent in november een tweede kantoor in Amsterdam.

Makelaars: woningmarkt dreigt te stagneren

10 oktober, 10:01

De Nederlandse woningmarkt dreigt stil te vallen als er niet snel meer nieuwbouwhuizen bijkomen, waarschuwt voorzitter Onno Hoes van de NVM.

Provincie kijkt weer naar 'stikstof'-projecten

9 oktober, 10:41

Provincies gaan weer vergunningen verlenen voor projecten, mits de initiatiefnemers kunnen aantonen dat die niet leiden tot het neerslaan van extra stikstof in kwetsbare natuurgebieden.

Ga naar het nieuws-archief