Francesco Veenstra

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019, 9:15

Terwijl ik op een terras in het centrum van Rotterdam een cappuccino drink en lees over de ontwikkelingen in het Binnenhof-project word ik aangesproken door Nikolaas. Met een vrolijk Rotterdams accent vraagt hij om een vuurtje voor de sigaret die hij zojuist op straat gevonden heeft. Als ik zeg dat ik niet rook en ook geen vuur bij me heb reageert hij met de woorden: “Goed man! Houden zo.”

We raken aan de praat en hij vertelt me dat hij nu ruim vier jaar op straat woont. Hij slaapt buiten, hij eet buiten, hij kijkt film op het plein in het museumpark. Hij vertelt me dat hij kortgeleden een boete van €140,- had gekregen voor het slapen op een bankje in de stad. Voor mij maakt dat in een klap duidelijk dat de problemen op de woningmarkt niet alleen gaan over het tekort aan woningen, maar vooral ook over het systeem, de samenleving waarin we met z’n allen zijn beland. Een samenleving waarin we niet precies zicht hebben op behoeftes die bestaan. Waarin we niet meer precies weten wat wel en niet waar is. Waarin we onvolledig zijn geïnformeerd en waarin we lijden aan een collectief gebrek aan belangstelling voor de werkelijkheid.

Met trots vertelt Nikolaas me dat de stad zijn thuis is. Hij leeft op straat. Hij eet op straat. Hij slaapt op straat. Als ex-militair heeft hij in oorlogsgebied gediend en hij lijkt daarna veel verloren te hebben. Hoe en wat vertelt hij niet. Wijzend naar de alcohol in zijn binnenzak zegt hij dat die uitweg hem ook weinig goeds heeft gebracht. Op zoek naar een woning is hij niet. Binnenkort meldt hij zich bij een afkickkliniek. Nikolaas is geïnteresseerd in het gesprek met anderen en hoopt in dat contact als mens te worden gezien, niet als uitschot waar je met een grote boog omheen loopt.

Na het gesprek popt een bericht op m’n telefoon op waarin staat dat de gemiddelde huizenprijs in Nederland het afgelopen jaar weer met 11% is gestegen. Een bevestiging dat vastgoed van grote waarde is, financieel gezien. Met de groei van de economie en de lage rente op financieringen is de woningbouwmarkt ondertussen weer flink onder spanning gekomen. De nieuwbouwwoning is opnieuw middel geworden om grondposities te verzilveren en de eindgebruiker staat wederom aan de zijlijn. Met de groei van de bevolking en met meer kleine huishoudens is het hebben van een eigen dak boven je hoofd voor een snelgroeiende groep mensen niet meer vanzelfsprekend.

Nikolaas zou natuurlijk een eigen woonplek moeten hebben. Net als dat dat geldt voor asielzoekers die door bedreigingen hun eigen land zijn ontvlucht. En jongeren die uit huis gaan om een eigen leven op te bouwen. De woningbouwopgave kent hierdoor verschillende eisen ten aanzien van grootte, in hoe ze functioneren, of hoe ze onderdeel zijn van een ondersteunende woonvorm. Maar de woningbouwopgave kent één belangrijke overeenkomst: betaalbaarheid. Betaalbare woningen stellen mensen mee in staat geld over te houden om hun leven op de rit te krijgen en op de rit te houden. Gesteund door een manier van samen leven, waarbij we allemaal wat meer om ons heen kijken en niet alleen het systeem laten werken of laten falen, maar zelf meehelpen om het beetje bij beetje voor iedereen beter te maken.

Om de betaalbaarheid van wonen te verbeteren zijn nieuwe eigendoms- en financieringsvormen nodig. Volgens het CBS besteedt een huiseigenaar gemiddeld 29% van het besteedbaar inkomen aan woonlasten. Huurders besteden met 38,1% bijna een derde meer aan woonlasten! Gevolg is dat de minst welvarende groep Nederlanders verhoudingsgewijs het meest aan wonen besteedt. Een volstrekt onacceptabele situatie die een duurzame spoedreparatie vereist.

Cynisch genoeg woont Nikolaas momenteel gratis, met de hele binnenstad als zijn woonkamer. Hij maakt zich niet echt druk over de plannen rond het Binnenhof; heeft geen mening over binnentuinen of wat die verbouwing zoal zal kosten. Hij maakt zich druk over hoe we met elkaar omgaan. Hoe asociaal gedrag, de groeiende kloof tussen welvaart en armoede, en hoe onwaarheden niet helpen om het voor iedereen een beetje beter te maken. En dat er eigenlijk veel meer dan alleen woningen nodig zijn om de woningnood in ons land te lijf te gaan. Als we na een half uur elkaar dag zeggen geeft mij me een ‘box’, want een hand geven doet hij niet. Met een lach bedankt hij me voor het gesprek. Gewoon als mens gezien worden blijkt voor Nikolaas vandaag genoeg.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Sinds deze zomer is hij ook voorzitter van de Branchevereniging van Nederlandse Architectenbureaus (BNA). Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra woningmarkt column woningnood

1	Wubben.Chan ontwerpt woongebouw nabij Marconiplein woensdag, 29 november
2	Detail: stamplemen wanden maken badhuis deel van het landschap woensdag, 29 november
3	Nijmegen hoeft plannen voor westelijke entree station niet aan te passen donderdag, 30 november
4	Een thuiskomen voor Bedaux de Brouwer Architecten dinsdag, 28 november
5	MVRDV en Orange Architects ontwerpen vooruitlopend op de wederopbouw van Oekraïne woensdag, 29 november