Francesco Veenstra

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019, 9:45

Ik woon in een huis dat gebouwd is rond 1925. Bijna honderd jaar geleden kozen de architect en de aannemer ervoor om de constructie van de woning uit te voeren met een betonnen kelderbak, kalkzandstenen dragende binnenwanden, houten vloeren en steens gevelmetselwerk. De woning is vrijstaand en heeft de begane grondvloer op bijna een meter boven de tuin. Met veel glasoppervlak en een dak dat rondom flink oversteekt is het totale oppervlak waar energieverlies plaatsvindt enorm.

Deze woning is een van de 7,5 miljoen uit de bestaande woningvoorraad, genoemd in de paragraaf ‘Gebouwde omgeving’ van het Klimaatakkoord, die in de komende tijd verduurzaamd moet gaan worden. Een opgave die op de woning een enorme impact zal hebben. Waar de klimaattafel ‘Gebouwde omgeving’ het met name heeft over de te bereiken doelstelling op het gebied van vermindering van energiegebruik en de wijze waarop dit planmatig kan worden aangepakt, hoor ik geen zorgen over de esthetische gevolgen van de realisatie van de klimaatdoelstellingen.

Om mijn woning geschikt te maken voor het gebruik van een warmtepomp voor de aansturing van de centrale verwarming zal eerst de gevel en het dak grondig moeten worden aangepakt (trias energetica). Daarbij ontstaat bouwkundig het probleem bij de opbouw van de bestaande gevel met een oppervlak van bijna 300 m2. De spouw kan niet worden gevuld met isolatiemateriaal omdat de kans op schade te groot is. Het isoleren aan de binnenzijde van de woning levert heel veel aansluitproblemen op in de overgangen van vloeren, wanden, kozijnen en plafonds. Isoleren aan de buitenzijde van de gevel zorgt voor een compleet ander gevelbeeld.

Om het huidige verbruik van circa 3.000 m3 aardgas terug te brengen naar een verbruik dat kan worden geleverd door een warmtepomp met zonnepanelen op het dak lijkt nu de enige mogelijkheid om het bestaande metselwerk te verwijderen en een compleet nieuwe gevel te plaatsen, waarbij alle (grenen) kozijnen worden vervangen zodat met drievoudig isolatieglas en een perfecte kierdichting het energieverlies tot een minimum kan worden teruggebracht.

Zonder zo’n omvangrijke operatie zal een nieuwe energiezuinige installatie niet in staat zijn om de woning te verwarmen. Naast de kosten die hiermee gemoeid zijn, zal er een enorme verandering in het architectonisch beeld van de woning ontstaan. En dan te bedenken dat alle naastgelegen woningen in het beschermde dorpsgezicht een vergelijkbare transitie ondergaan. Het zal leiden tot een totaal ander straatbeeld.

Ik realiseer me dat de ene woning complexer is om energiezuinig te maken dan de ander. Maar er moet aandacht komen voor de consequenties van de omvangrijke verduurzamingsopgave van de bestaande woningen. Ruim 56% van onze woningvoorraad is in particulier eigendom (volgens gegevens van de Rijksoverheid 2016). Meer dan 50% hiervan is gebouwd voor de energiecrisis van 1973. De opgave treft dus het overgrote deel van de woningen en door het eigen woningbezit zal de voorgestelde, planmatige aanpak extra complex, zo niet onmogelijk zijn.

De noodzaak is er nu om toe te werken naar een zorgvuldige samenwerking tussen gemeenten (als aanjager, planmaker en als vergunningsverlener), architecten, bouwers, eigenaren en niet in de laatste plaats de productleveranciers om te komen tot betaalbare en maakbare oplossingen die daarnaast ook getuigen van zorgvuldigheid en goede smaak.

Om deze enorme verbouwing van ons stedelijk landschap met grote zorgvuldigheid te kunnen realiseren is een andere kijk op ieders huishoudboekje onvermijdelijk. Huizenbezitters hebben hierin de verantwoordelijkheid een bijdrage te leveren aan de verbetering van hun woning. Maar daarbij hebben zij de hulp nodig van de verschillende overheden om te helpen in proces, in ontwerpoplossingen en in financiering.

De hypotheekrenteaftrek (een belastingmaatregel die stamt uit 1893 toen bijna alle Nederlanders nog in huurhuizen woonden) is hiervoor bij uitstek het aangewezen instrument om de fundamentele verduurzamingsopgave in volle gang te brengen en om eigenaren aan te zetten tot actie. Niet de door de taskforce Bouw voorgestelde woning-gebonden leningen, maar de huidige subsidiering van het particuliere woningbezit kan stapsgewijs worden ingezet door duurzaamheidscondities te verbinden aan deze vorm van overheidssteun. Zo kan op jaarbasis tot circa 33 miljard (CBS, gegevens 2011) worden ingezet om Nederland duurzamer te maken en kunnen we het individualistische concept ‘hypotheekrenteaftrek’ transformeren tot iets nieuws, met primair een collectief belang. Want samen verantwoordelijkheid nemen is waar uiteindelijk het klimaatakkoord over gaat.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

column klimaatakkoord gebouwde omgeving duurzaamheid francesco veenstra

1	Voormalig V&D-pand in Maastricht wordt woon- en winkelcomplex maandag, 9 december
2	Bouw hoogbouwcomplex The Modernist tegenover Rotterdam Centraal gestart maandag, 9 december
3	Maarten van Kesteren ontvangt Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2024 zaterdag, 7 december
4	Team met diederendirrix ontwerpt grootschalig nieuwbouwproject bij Amsterdam Sloterdijk maandag, 9 december
5	Achterblijvers op de bank dinsdag, 10 december

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

5 september 2017

CO2-plan corporaties: 100.000 woningen verduurzamen

15 februari 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

PBL rekent warmtefonds voor huizen door

21 februari 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

'Veel nieuwe banen door klimaatakkoord'

19 maart 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

Grote samenwerking voor verduurzamen woningen

17 april 2019

'Stadsvijvers stoten net zoveel uit als 200.000 auto's'

18 april 2019

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

10 mei 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

Urgenda: overheid kan CO2-reductie makkelijk betalen

25 juni 2019

'Investeringen moeten klimaatschade voorkomen'

10 september 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Timmermans: roer radicaal om voor Green Deal

17 september 2019

VN: zeeniveau stijgt 2,5 keer sneller

25 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

BNA ondertekent Klimaatakkoord

18 december 2019

Minister 'gerustgesteld' door bijstellen cijfers verduurzaming huis

13 februari 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woongebouw Civic Architects vormt herkenningspunt langs Tolhuiskanaal

Vandaag, 14:34

In de Amsterdamse wijk Buiksloterham is woongebouw Tolhuiskade opgeleverd. Het gebouw, dat is ontworpen door Civic Architects en uit tien woningen bestaat, vormt een herkenningspunt aan het Tolhuiskanaal.

Vernieuwd interieur voor gemeente Heemskerk

Vandaag, 13:33

Naar ontwerp van Proof of the sum is het interieur van de gemeente Heemskerk vernieuwd.

Ontwikkeling gebouwencomplex Amstel Vista bij Berlagebrug gestart

Vandaag, 11:06

Eind november is de bouwovereenkomst getekend voor het multifunctionele project Amstel Vista in Amsterdam. Het complex bij de Berlagebrug bestaat uit drie gebouwen, die zijn ontworpen door Dam & Partners Architecten, MVSA Architects en SOM.

TALKS about architecture organiseert twee lezingen in januari

Gisteren, 16:26

De Italiaanse architect Francesca Torzo bijt op donderdag 16 januari het spits af, een week later op 23 januari gevolgd door het Zweedse Fabel Arkitektur.

PBL: duurzaam energiedoel haalbaar, maar meer nodig voor klimaat

Vandaag, 15:40

Nederland lijkt het zelf opgestelde doel voor het opwekken van duurzame energie te gaan halen in 2030, maar regio's kijken nog steeds te weinig naar de langere termijn.

DNB verwacht dat huizenprijzen komende jaren verder oplopen

Vandaag, 12:25

Gemiddeld is volgend jaar ongeveer 520.000 euro nodig voor een nieuw huis, voorspelt De Nederlandsche Bank.

Nieuwe eigenaren voor designlocatie Kazerne

Vandaag, 10:00

Dick Spierenburg en Bram Bijnen zijn de nieuwe eigenaren van Kazerne BV in Eindhoven. Het tweetal geeft aan de identiteit van Kazerne als dynamische ontmoetingsplek te willen versterken.