Francesco Veenstra

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019, 9:15

De afgelopen dagen ben ik druk geweest met het geven van bijles aan mijn dochter. Zij is momenteel bezig met de voorbereidingen van haar laatste tentamens in het eerste jaar van een bouwkunde-opleiding. Het vak waar flink moet worden bijgespijkerd heeft betrekking op de economie van en rondom vastgoed.

Tijdens het bespreken van cashflow berekeningen in een door haar opgezet Excel-model probeerde ik antwoord te geven op vragen over waarom macro-economische gebeurtenissen invloed hebben op een bouwproject bij ons om de hoek en waarom in de voorbeelden van verschillende referentieprojecten de rendementsdoelstellingen op ontwikkeling en investering zo hoog waren. Ik legde uit dat dat onder andere te maken heeft met de voortdurende drang naar en de noodzaak tot economische groei. Een fenomeen dat goed zichtbaar is in de gebouwde omgeving. En dat iedereen die groei wil, maar zelf van de gevolgen ervan liever geen last wil hebben; niet fysiek en niet financieel.

Met de verdere verstedelijking en verdichting van ons land neemt de onderlinge afhankelijkheid echter toe. We zullen ons nadrukkelijker tot elkaar moeten verhouden. En gezien de duurzaamheidsopgave en groeiende verschillen in de samenleving is dat ook broodnodig. Wat als we als opdrachtgevers, initiatiefnemers en ontwerpers de ‘Not In My Backyard’-houding omdraaien en stellen: wat kunnen wij doen voor de omgeving, waar ook wijzelf uiteindelijk beter van worden? Wat als we solidairder zouden optreden?

Hoe succesvol het leggen van de puzzel zal zijn hangt af van de bereidheid om vanuit solidariteit tot opdrachtformuleringen te komen en hangt ook af van de wil om visionairs en ontwerpers positie te geven om met gebalanceerde, integrale oplossingen te komen. Ontwerpers zijn als geen ander in staat om programma’s te ordenen, om ruimte en kwaliteit te bieden aan alle belanghebbenden, en sociaal rendement te verbeelden. Ja, integralere en solidairdere ontwikkelingen zouden meer kunnen kosten, maar leveren uiteindelijk ook veel meer op.

Hoe zou zo’n solidairdere leefomgeving eruit kunnen zien? Denk aan samenwerkingen rond de opwekking van energie of rond het bergen van regenwater, het beschikbaar stellen van voorzieningen binnen een gebouw voor de buurt, verrassende combinaties van functies – zoals het inzetten van daken om meer maaiveld te creëren. Een succesvol voorbeeld hiervan is het Dakpark in Rotterdam, bovenop een winkelstrip. Zo’n Ingreep leidt tot een directe meerwaarde: betrokkenheid en draagvlak uit de buurt, maatschappelijke voorzieningen en activiteiten, arbeidsparticipatie en een structurele en ecologische verbetering van de leefomgeving.

In Panorama Nederland, gemaakt door het College van Rijkadviseurs, wordt solidariteit gezien als hét overkoepelende thema voor de ruimtelijke opgaven waarvoor we de komende decennia staan. Echter komt het woord slechts één keer voor in het 134 pagina’s tellende document. Solidariteit mag wat mij betreft als concept, als houding en als basis voor oplossingen van grootschalige, maatschappelijke vraagstukken een centrale plek krijgen in zowel het Panorama Nederland als in het maatschappelijke debat waar alle ontwerpdisciplines onderdeel van uitmaken. Niet als hervorming van het Nederlandse, op compromissen gestoelde, poldermodel, maar als modern rentmeesterschap waar ontwerpkracht instrument is voor verbeelding, begrip, en inpassing.

Hoe ‘solidariteit’ als parameter is in te passen in het rekenmodel van mijn dochter wordt in de leidraad voor de selectie van de nieuwe architect voor het Boijmans van Beuningen aangereikt. De gemeente Rotterdam verplicht daar namelijk de architect minimaal vijf procent van de opdrachtwaarde te besteden aan een ‘social return verplichting’, berekend volgens de formule: geldbedrag = percentage social return x opdrachtwaarde. Ik ga er gemakshalve van uit dat deze eis geldt voor alle opdrachtnemers, ook de bouwers. Daarmee zal door dit project de investering in lokale, maatschappelijke doeleinden 5% x € 213 miljoen = € 10,6 miljoen bedragen. Een experiment met een omvang die substantieel is en waarbij ik uitkijk naar de creatieve invullingen van de eisen die door de gemeente gesteld worden.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

column solidariteit francesco veenstra

1	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2024 bekend woensdag, 11 september
2	Huis met twee huisjes dinsdag, 10 september
3	Uitbreiding voor winkelcentrum in Woerdense wijk Snellerpoort dinsdag, 10 september
4	Hoogste punt blikvanger migratiemuseum Fenix bereikt maandag, 9 september
5	Buurt van 27 stalen woningen in De Krijgsman Muiden opgeleverd woensdag, 11 september

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

Rijksbouwmeester Francesco Veenstra: we moeten moedige keuzes maken

18 oktober 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Open Monumentendag in het teken van routes, netwerken en verbindingen

Gisteren, 16:37

Komend weekend vindt in heel Nederland de Open Monumentendag plaats.

Space&Matter ontwerpt samen met NL Architects woongebouw in Havenkwartier Deventer

Gisteren, 15:22

Gebouw SILO zal afhankelijk van de uitkomsten van het ontwerpproces met toekomstige bewoners ongeveer 23 appartementen bevatten. Het gebouw krijgt vrij indeelbare verdiepingen, die verschillende woonvormen mogelijk maken.

Koetshuis en hooiberg op historisch landgoed getransformeerd naar woon-zorgstudio's

Gisteren, 14:33

Op landgoed Nieuw Rhodenrijs, ten noorden van Rotterdam, zijn woon-zorgstudio’s in een koetshuis en een hooiberg opgeleverd, na renovatie en transformatie volgens een ontwerp van Ibelings van Tilburg architecten.

Groep eigenaren dierendirrix en BureauEAU uitgebreid

Gisteren, 11:26

Bram van Ekeren, Niels Ponjee, Jeroen Schipper en Ruud van der Zanden zijn toegetreden als nieuwe eigenaar van het Eindhovense architectenbureau en diens dochteronderneming.