Francesco Veenstra

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018, 16:53

Toen ik deze week samen met mijn Spaanse collega via Rijswijk Den Haag binnenreed, merkte ze middenin de voorbereiding van ons volgende gesprek op dat er een groei aan hoogbouwprojecten in de stad zichtbaar is. Ik vertelde haar dat de Randstad er in 2030 behoorlijk anders uit zal zien. Er zijn momenteel tientallen torens in ontwikkeling, en met de enorme woningvraag en de huidige ontwikkeldrang zal een veelvoud daarvan over een jaar of tien de skyline van de Randstad domineren.

De grootste vraag naar wonen zal in de Randstad zijn en hoogbouw is logische consequentie hiervan. Maar zijn de toekomstige stedelingen wel toe aan deze fundamentele verandering? Ik denk dat wonen op grote hoogte vraagt om een herdefinitie van de woonopgave.

In de jaren negentig ontstond het plan om in Rotterdam de Wilhelminapier te ontwikkelen als nieuwstedelijke uitbreiding van het centrum van de stad. Een gebied dat een brug zou moeten slaan tussen het rijke noorden en het arme zuiden, dat nieuwe doelgroepen naar de zuidzijde van de Maas moest lokken met appartementen in een metropolitaanse setting en met romantische vergezichten die doen geloven dat je daar in een wereldstad woont.

Montevideo werd ontwikkeld als de eerste woontoren op de pier. Een verticale stad met de maat van een oceaanstomer en een gefragmenteerde opbouw zoals die opgepikt werd bij gebouwen in New York. Het werd, tijdelijk, het hoogste woongebouw van Nederland. Montevideo was een oplossing voor het realiseren van een hoge dichtheid op een relatief smalle strook in een voormalig havengebied. Met de uitvoering van de visie van Riek Bakker volgde een hele serie woontorens die de pier uiteindelijk tot een nieuwe gebiedstypologie hebben getransformeerd.

De opmars van de torens in onze grote steden gaan momenteel in een tempo waar Riek Bakker slechts van had kunnen dromen. Waar bij de ontwikkeling van Montevideo tijd nodig was om te wennen aan het idee van wonen in de wolken en architect en adviseurs langzaamaan kennis opbouwden over de specifieke ontwerpproblematieken van hoogbouw, daar is het tegenovergestelde momenteel het geval. De woningbouwproductie is nu op stoom gekomen, en dit leidt bij de ontwikkeling en realisatie van torens tot kortdurende ontwerpprocessen en een snelle bouwtijd. Daarbij gaat het over optimalisatie van verhoudingsgetallen, over brandveiligheid en over bouwmethodiek.

De vraag die ik momenteel in het ontwerpproces mis is of het aanbod van de appartementen wel werkelijk aansluit bij de woonbehoefte. Er vindt geen consultatieproces plaats waarbij toekomstige bewoners worden bevraagd naar hun woonwensen. De architect is niet in gesprek met gebruikers. De wet- en regelgeving sluit nauwelijks aan bij het andere wonen; de huidige eisen voor bijvoorbeeld buitenruimtes leiden tot rare oplossingen bij appartementen die boven de vijftig meter liggen.

De optimalisatie van de torenplattegrond is nodig vanuit de betaalbaarheid van de ontwikkeling, maar zorgt voor een verdere verschraling van de semipublieke ruimtes in woontorens. Dat was al zo bij de ontwikkeling van Montevideo in de jaren negentig en dat is nog steeds het geval – uitzonderingen daargelaten. Waar we in vorm en de materialisering graag grijpen naar voorbeelden uit bijvoorbeeld New York, daar schromen we om dit ook voor het interieur te doen.

Het zijn juist de binnenruimtes die in deze woonvorm van groot belang zijn. Entreehallen, liften, verdiepingsgangen vormen de overgang van de straat naar de voordeur. Waar we in de stedenbouw al decennia geleden hebben vastgesteld dat investering in de buitenruimte essentieel is in het maken van een leefbare en veilige omgeving is het nu de beurt aan de publieke binnenruimtes van de woontoren. Om erachter te komen wat de werkelijke behoefte hierin is, is het gesprek met bewoners van belang.

Zou ik mezelf als zo’n bewoner beschouwen, dan vind ik het prettig om bijvoorbeeld vanuit een lifthal zicht naar buiten te hebben of gewoon een lekkere brede route naar mijn voordeur te hebben. Een fatsoenlijke hoogte van de gang is ook fijn om niet steeds het gevoel te hebben mijn hoofd te stoten. En misschien wel zo’n vriendelijke portier bij de entree die je naam weet, je vriendelijk groet en ook een beetje een oogje in het zeil houdt. Dat deze woonwensen tot hogere kosten leiden is evident. Om dat te compenseren moeten we misschien langzaamaan afstand gaan doen van het enorme aantal woonvierkante meters dat we per Nederlander verbruiken. Een passende stap in de verdere ontwikkeling van de Randstad naar een wereldstad.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

interieur woningbouw hoogbouw woontorens francesco veenstra

1	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
2	Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS dinsdag, 20 mei
3	Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen maandag, 19 mei
4	Studio Hartzema presenteert plannen voor een nieuwe stad in Zeeland woensdag, 21 mei
5	Team met Mecanoo en Inside Outside wint tender kavel 1A2 Sluisbuurt woensdag, 21 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

5 september 2017

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

CRa introduceert Architectenindex om kleinere ontwerpopdrachten breder te gunnen

3 april

Van Spaandonk en Van Dooren nieuwe Rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving

5 februari

Zoektocht naar nieuwe Rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving gestart

19 augustus 2024

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024

SFA organiseert evenement ‘Architect van je eigen werk!’

28 mei 2024

Evenement ‘Daylight Talk – A Day with Daylight’ bij TU/Eindhoven

6 maart 2024

Rijksbouwmeester: verlies van arbeidskrachten in architectuur werkt door in hele samenleving

6 september 2023

Rijksbouwmeester: veranker positie architect in de wet

1 september 2023

Rijksbouwmeester: geef architecten rol bij versterkingsoperatie Groningen

16 februari 2023

Francesco Veenstra van start als Rijksbouwmeester

1 september 2021

Jolijn Valk gekozen tot nieuwe voorzitter BNA

1 juli 2021

Francesco Veenstra benoemd tot nieuwe Rijksbouwmeester

6 november 2020

BNA kritisch op positief subsidieadvies Het Nieuwe Instituut

27 augustus 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Jaarboek Architectuur in Nederland 2024/2025 gepresenteerd

Gisteren, 21:15

Op de cover prijkt het Hertha Mohrgebouw in Leiden, dat is gerenoveerd en uitgebreid door De Zwarte Hond. Er zijn 35 projecten geselecteerd voor het jaarboek, onderverdeeld naar hun historische context.

Voormalig kantoor in Scheepvaartkwartier Rotterdam herbestemd tot woongebouw

Gisteren, 17:13

Het herontwikkelingsproject The Caland is officieel opgeleverd. V8 Architects heeft bij de transformatie gestreefd naar een tijdloos gevelontwerp, dat aansluit bij het klassieke straatbeeld in de omgeving.

Wachten in een compositie als van Mondriaan

Gisteren, 16:19

De eerste fase van Schiphol Lounge 2, een ontwerp van Beyond Space, is voltooid. De twee zitgebieden van de wachtruimte vertonen een harmonieuze opzet in lijnen en vlakken.

Woongebouw 70lux markeert de entree tot het stadshart van Zoetermeer

Gisteren, 12:41

Dal Architecten ontwierp het statige woongebouw 70lux met een klassieke opbouw in een hoge plint, een stedelijke laag en een torenvolume, voorzien van opvallende dieptesprongen.

Zuid-Holland wil in 2027 besluit over uitbreiding Maasvlakte in zee

Gisteren, 12:23

Het havengebied is in de afgelopen zeventig jaar al twee keer vergroot door voor de westkust grote hoeveelheden zand op te spuiten.

Rekenkamer: begroting verbouwing Binnenhof ‘onrealistisch laag’

Gisteren, 09:44

Toenmalig minister Stef Blok van Wonen presenteerde het oorspronkelijk budget van 475 miljoen euro zonder dat er een ontwerp lag.

Kamer niet gerust op betaalbaarheid stadsverwarming in nieuwe wet

21 mei, 11:36

Voor huishoudens is de mogelijkheid van hoge kosten momenteel reden om geen aansluiting op de lokale stadsverwarming te willen.

Nieuwe editie van de Architecten Wielerkoers

20 mei, 2:45

Architecten met een passie voor (interieur)architectuur én voor fietsen kunnen hun hart ophalen bij de derde editie van de Architecten Wielerkoers, op donderdag 4 september 2025.

Nieuwe Rotterdamse aanpak woningbouw: meer snelheid, minder regels en heldere keuzes

20 mei, 9:49

Met kortere procedures, minder regels en duidelijke kaders voor ontwikkelaars en bouwers wil Rotterdam sneller betaalbare woningen bouwen, zonder in te leveren op kwaliteit of duurzaamheid.