Introductie van het congres door SFA-directeur Marianne Berenschot en architect Frederik Vermeersch

Paneldiscussie tijdens het congres 'Architect van je eigen werk'

Het congres 'Architect van je eigen werk' was drukbezocht

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024, 13:51

De Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) organiseerde vorige week in Utrecht het congres Architect van je eigen werk. Het centrale thema van deze bijeenkomst was werkdruk en hoe je daar als architect of bureau mee kunt omgaan. Architectenweb woonde de paneldiscussie met onder meer Rijksbouwmeester Francesco Veenstra en de architecten Rob Wesselink (rudy uytenhaak + partners), Annette van Baren (Neutelings Riedijk Architects) en Frederik Vermeesch (Rijnboutt) bij. “We zijn zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken.”

Als er in één sector sprake is van werkdruk, dan toch wel in de architectuur. Als je het positief bekijkt, zie je dat de branche vol gedreven mensen zit die bereid zijn om tot het uiterste te gaan voor een zo goed mogelijk gebouw. Aan de andere kant werken veel bureaus ook tegen zeer lage vergoedingen en schrikken sommige er niet voor terug om hun medewerkers onder te betalen, terwijl van hen wel wordt verwacht dat ze overwerken wanneer daar bij bepaalde opdrachten om wordt gevraagd.

Zeker sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2007 is het steeds ‘normaler’ geworden dat er in de architectenbranche heel hard voor veelal karige beloningen wordt gewerkt. Dit is onder meer het gevolg van de verzwakte positie van de architect in het bouwproces en de lage of zelfs ontbrekende vergoedingen bij tenders. De werkdruk neemt hierdoor alleen maar toe, wat weer leidt tot minder werkplezier en serieuze gezondheidsklachten bij werknemers in de sector.

Paneldiscussie
Tijdens het SFA-congres in Utrecht werd op verschillende manier ingezoomd op dit thema. Er waren workshops over onderwerpen als stressvrij werken, sociale veiligheid als voorwaarde om te kunnen presteren en het versterken van de positie van de architect. Verder vertelde de Vlaamse psycholoog Elke Geraerts op onderhoudende wijze hoe je de werkdruk bij je zelf en je team kunt wegnemen en vond er een paneldiscussie plaats met negen mensen die alle een andere positie in de architectuur vertegenwoordigden, van studenten tot bureaupartners en van zzp’ers tot de Rijksbouwmeester.

Vermeesch en Wesselink gaven aan dat ze als leidinggevende bij hun bureau veel proberen te doen om de werkdruk bij hun medewerkers te verlichten. Volgens Vermeesch is dit niet voldoende. “Het komt neer op plannen, duidelijke afspraken met elkaar maken en onze HR-manager let heel scherp op burnout-symptomen, maar ik denk niet dat dit de enige oplossing is. We hebben te maken met een buitenwereld die extreem veel vraagt en veel afleiding creëert. Wij worstelen daar erg mee.”

“Ik denk wel dat een deel van de oplossing bij de partners ligt”, vulde Wesselink aan. “Een van mijn belangrijkste werkzaamheden als partner is om tijd en ruimte te creëren voor onze medewerkers, zodat zij de opdrachten op een goede manier kunnen uitvoeren. Het is aan de bureaupartners om bij opdrachtgevers op tijd op de rem te trappen en te zeggen dat iets wel of niet kan. Eigenlijk ben je zo bezig om de opdrachtgever op te voeden.”

Van Baren denkt dat er nog wel meer valt te winnen aan de opdrachtgeverskant. “Er bestaat ook een werkdruk die voortkomt uit een buitenwereld die niet vraagt wat wij willen doen. Er heerst in onze beroepsgroep, zeker bij de jonge generatie, een groot bewustzijn dat er veel moet veranderen in de wereld en dat de gebouwde omgeving hier een enorme invloed op heeft. We zouden daar ook graag aan willen werken, maar als de opdrachtgever dat niet vraagt of er geen ruimte voor biedt, zorgt dat voor een inhoudelijke druk. Dat is een andere druk dan die van bijvoorbeeld honoraria en zakelijke afspraken.”

Verkeerde kant van het proces
Over (lage) honoraria gesproken, die vormen zeker een belangrijke oorzaak van de werkdruk. Daar is ook Lilian Brinks (architect en partner bij A&R10 Architectuur en Restauratie) het mee eens. “Ik denk dat architecten aan de verkeerde kant van het proces zitten. Wij maken deel uit van het voortraject, met dromen, onzekerheden en mensen die vooral een bouwvergunning willen. Als de vergunning is verstrekt, gaat het geld pas rollen. Wij moeten ervoor zorgen dat we onze waarde koppelen aan het geld dat dan vrijkomt, nu wordt onze waarde niet vertaald naar wat we echt waard zijn. Die waarde willen onze medewerkers graag vertalen in het ontwerp, wat ook hun lol in het werk vergroot.”

Zelfstandig architect Hein Warnaars opperde dat het begrip en de waardering voor architecten bij opdrachtgevers wellicht groter wordt als beide partijen meer naar elkaar toegroeien. “Misschien gaan architecten wel iets te vroeg aan de slag met een ontwerp. Zelf denk ik weleens dat het veel meer tijd kost om je te vereenzelvigen met degene die tegenover je zit. Ga bij wijze van spreken een keer met elkaar de kroeg in en drink een biertje, dat levert heel andere gesprekken op dan wanneer je alleen maar aan een bureau zit. De vraagstelling van een opdrachtgever is niet zo eenduidig dat je er meteen een ontwerp voor kunt maken, je moet veel meer in gesprek gaan, vind ik.”

Financiële triggers
Mede door de lage honoraria en vergoedingen bij tenders, maar ook door de almaar voortdurende onzekerheid op de markt, tonen niet alle architectenbureaus zich een goede werkgever. Ze betalen medewerkers te weinig, laten afgestudeerde architecten onder een stagecontract werken of ontwijken de cao door zich niet als architectenbureau te registreren. Een kwalijke zaak, die de sector noopt om ook de hand in eigen boezem te steken. “Ik denk dat de oplossing voor deze problematiek heel breed is”, vertelde Wesselink. “We moeten bijvoorbeeld nadenken hoe we ons als branche beter kunnen opstellen en bureaus aanspreken op hun ethiek, maar er ook voor zorgen dat we beter betaald worden. Je moet financiële triggers inbouwen om de situatie te verbeteren. We zijn nu zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken. Daarmee zijn we in Nederland het slechtste jongetje van de klas.” Hij wijst onder meer op de betere situaties in Frankrijk, waar hogere vergoedingen voor tenders worden uitgekeerd, en in Denemarken, waar het Rijk jaarlijks een extra pot beschikbaar stelt waaruit bureaus die hebben meegedaan aan een aanbesteding extra geld kunnen krijgen.

Rijksbouwmeester Veenstra ziet ook dat architectenbureaus zich niet altijd netjes gedragen richting hun werknemers. “Ik denk dat er geen eenduidige oplossing bestaat”, zei hij, “maar besef dat er aan de ene kant een grote verantwoordelijkheid bij opdrachtgevers ligt om het goede te doen en dat het aan architectenbureaus is om daarnaar te handelen. Bij tenders is de prijscomponent bijvoorbeeld een substantieel onderdeel en vaak wordt de prijs onbedoeld nog veel zwaarder meegewogen dan men van plan was. Daar zit een mechanisme in die de huidige situatie in de hand werkt. Tegelijk heb ik in mijn periode als BNA-voorzitter meegemaakt dat een aantal bureaus meteen zijn lidmaatschap opzegde toen we in onze uitgangspunten een minimumloom voor zzp’ers opnamen. We hebben een grote klus te klaren om dit soort zaken uit onze sector weg te masseren.”

Trefwoorden

hein warnaars aanbestedingen stichting fonds architectenbureaus annette van baren rob wesselink werkgever aanbesteding werkgeverschap cao tender francesco veenstra sfa frederik vermeesch werkdruk lilian brinks

1	Los het woningtekort op met compacte woningen! dinsdag, 24 juni
2	Bij Tripolis heeft Hollandse Nieuwe van binnen ‘Van Eyck’ met meanderende trap verbonden met ‘MVRDV’ woensdag, 25 juni
3	Woongebouw Prisma in Nieuw Delft toont verschillende gezichten dinsdag, 24 juni
4	Belgisch-Nederlands team geselecteerd voor ambitieus infrastructuurproject Brussels Airport donderdag, 26 juni
5	KAAN Architecten transformeert historische fabriek in Brazilië tot cultureel centrum vrijdag, 27 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Blauwe ogen

13 juni 2024

Zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor de architectenbranche

4 juli 2024

Vinkje

6 juni 2024

Ontwijken

30 mei 2024

De bodem

23 mei 2024

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei 2024

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari 2024

SFA organiseert evenement ‘Architect van je eigen werk!’

28 mei 2024

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari 2024

Toren van Babel

Gesprek met Francesco Veenstra over de ruimtelijke opgaven in Nederland

27 februari

Andere nieuwsberichten

Eindhoven presenteert masterplan voor Stadhuisplein en omgeving

1 uur geleden

Het ‘Masterplan openbare ruimte Stadhuisplein en omgeving’ is een uitwerking van de visie die Bygg Architecture & Design eind 2023 presenteerde en stelt het plein voor als een groene en levendige plek.

Vernieuwde entree westelijke reizigerstunnel Amsterdam Centraal geopend

Vandaag, 11:13

Er is zowel fysiek als visueel meer ruimte gecreëerd in de zogenaamde Westknoop, die tot de drukste punten van hetstation behoort. Daarbij is de oorspronkelijke architectuur van het monument ingezet om de leesbaarheid van het gebouw.

KAAN Architecten transformeert historische fabriek in Brazilië tot cultureel centrum

27 juni, 11:44

Centraal in het masterplan staan behoud van wat er is en alleen waar nodig toevoegingen realiseren, evenals ‘omarmen van verval’. Veertig procent van het complex is onaangeroerd gevleven.

Belgisch-Nederlands team geselecteerd voor ambitieus infrastructuurproject Brussels Airport

26 juni, 5:44

De komende jaren investeert Brussels Airport fors in haar luchthaveninfrastructuur. Na een Europese aanbestedingsprocedure is daarvoor het Belgisch-Nederlandse team ‘Witteveen+Bos, Benthem Crouwel Architects, OKRA, Stramien CV’ geselecteerd.

Noodroep KNVB aan politiek om sportaccommodaties te redden

Vandaag, 12:16

Volgens de voetbalbond heeft zeventig procent van de sportaccommodaties acuut renovatie of verduurzaming nodig.

Minder vergunningen voor nieuwbouwwoningen afgegeven in eerste vijf maanden

27 juni, 10:55

Het aantal afgegeven bouwvergunningen voor woningen is in de eerste vijf maanden van dit jaar gedaald tot 33.000.

Aantal windmolens met meer dan de helft gegroeid in tien jaar

27 juni, 9:28

Sinds 2020 kwamen er ook honderden enorme windturbines van boven de tweehonderd meter bij, heeft het Kadaster becijferd.

Minister wil gemeente voorrang geven bij koop in kwetsbare wijk

26 juni, 10:26

Gemeenten moeten voorrang krijgen bij de koop van een woning in wijken waar leefbaarheid en veiligheid onder druk staan, vindt woonminister Mona Keijzer.

Rekenkamer: Limburg moet regie pakken in woningbouw

25 juni, 5:12

De provincie Limburg moet meer de regie pakken om te garanderen dat er voldoende huizen worden gebouwd en de bouw van betaalbare woningen aan te jagen.