Introductie van het congres door SFA-directeur Marianne Berenschot en architect Frederik Vermeersch

Paneldiscussie tijdens het congres 'Architect van je eigen werk'

Het congres 'Architect van je eigen werk' was drukbezocht

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024, 13:51

De Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) organiseerde vorige week in Utrecht het congres Architect van je eigen werk. Het centrale thema van deze bijeenkomst was werkdruk en hoe je daar als architect of bureau mee kunt omgaan. Architectenweb woonde de paneldiscussie met onder meer Rijksbouwmeester Francesco Veenstra en de architecten Rob Wesselink (rudy uytenhaak + partners), Annette van Baren (Neutelings Riedijk Architects) en Frederik Vermeesch (Rijnboutt) bij. “We zijn zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken.”

Als er in één sector sprake is van werkdruk, dan toch wel in de architectuur. Als je het positief bekijkt, zie je dat de branche vol gedreven mensen zit die bereid zijn om tot het uiterste te gaan voor een zo goed mogelijk gebouw. Aan de andere kant werken veel bureaus ook tegen zeer lage vergoedingen en schrikken sommige er niet voor terug om hun medewerkers onder te betalen, terwijl van hen wel wordt verwacht dat ze overwerken wanneer daar bij bepaalde opdrachten om wordt gevraagd.

Zeker sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2007 is het steeds ‘normaler’ geworden dat er in de architectenbranche heel hard voor veelal karige beloningen wordt gewerkt. Dit is onder meer het gevolg van de verzwakte positie van de architect in het bouwproces en de lage of zelfs ontbrekende vergoedingen bij tenders. De werkdruk neemt hierdoor alleen maar toe, wat weer leidt tot minder werkplezier en serieuze gezondheidsklachten bij werknemers in de sector.

Paneldiscussie
Tijdens het SFA-congres in Utrecht werd op verschillende manier ingezoomd op dit thema. Er waren workshops over onderwerpen als stressvrij werken, sociale veiligheid als voorwaarde om te kunnen presteren en het versterken van de positie van de architect. Verder vertelde de Vlaamse psycholoog Elke Geraerts op onderhoudende wijze hoe je de werkdruk bij je zelf en je team kunt wegnemen en vond er een paneldiscussie plaats met negen mensen die alle een andere positie in de architectuur vertegenwoordigden, van studenten tot bureaupartners en van zzp’ers tot de Rijksbouwmeester.

Vermeesch en Wesselink gaven aan dat ze als leidinggevende bij hun bureau veel proberen te doen om de werkdruk bij hun medewerkers te verlichten. Volgens Vermeesch is dit niet voldoende. “Het komt neer op plannen, duidelijke afspraken met elkaar maken en onze HR-manager let heel scherp op burnout-symptomen, maar ik denk niet dat dit de enige oplossing is. We hebben te maken met een buitenwereld die extreem veel vraagt en veel afleiding creëert. Wij worstelen daar erg mee.”

“Ik denk wel dat een deel van de oplossing bij de partners ligt”, vulde Wesselink aan. “Een van mijn belangrijkste werkzaamheden als partner is om tijd en ruimte te creëren voor onze medewerkers, zodat zij de opdrachten op een goede manier kunnen uitvoeren. Het is aan de bureaupartners om bij opdrachtgevers op tijd op de rem te trappen en te zeggen dat iets wel of niet kan. Eigenlijk ben je zo bezig om de opdrachtgever op te voeden.”

Van Baren denkt dat er nog wel meer valt te winnen aan de opdrachtgeverskant. “Er bestaat ook een werkdruk die voortkomt uit een buitenwereld die niet vraagt wat wij willen doen. Er heerst in onze beroepsgroep, zeker bij de jonge generatie, een groot bewustzijn dat er veel moet veranderen in de wereld en dat de gebouwde omgeving hier een enorme invloed op heeft. We zouden daar ook graag aan willen werken, maar als de opdrachtgever dat niet vraagt of er geen ruimte voor biedt, zorgt dat voor een inhoudelijke druk. Dat is een andere druk dan die van bijvoorbeeld honoraria en zakelijke afspraken.”

Verkeerde kant van het proces
Over (lage) honoraria gesproken, die vormen zeker een belangrijke oorzaak van de werkdruk. Daar is ook Lilian Brinks (architect en partner bij A&R10 Architectuur en Restauratie) het mee eens. “Ik denk dat architecten aan de verkeerde kant van het proces zitten. Wij maken deel uit van het voortraject, met dromen, onzekerheden en mensen die vooral een bouwvergunning willen. Als de vergunning is verstrekt, gaat het geld pas rollen. Wij moeten ervoor zorgen dat we onze waarde koppelen aan het geld dat dan vrijkomt, nu wordt onze waarde niet vertaald naar wat we echt waard zijn. Die waarde willen onze medewerkers graag vertalen in het ontwerp, wat ook hun lol in het werk vergroot.”

Zelfstandig architect Hein Warnaars opperde dat het begrip en de waardering voor architecten bij opdrachtgevers wellicht groter wordt als beide partijen meer naar elkaar toegroeien. “Misschien gaan architecten wel iets te vroeg aan de slag met een ontwerp. Zelf denk ik weleens dat het veel meer tijd kost om je te vereenzelvigen met degene die tegenover je zit. Ga bij wijze van spreken een keer met elkaar de kroeg in en drink een biertje, dat levert heel andere gesprekken op dan wanneer je alleen maar aan een bureau zit. De vraagstelling van een opdrachtgever is niet zo eenduidig dat je er meteen een ontwerp voor kunt maken, je moet veel meer in gesprek gaan, vind ik.”

Financiële triggers
Mede door de lage honoraria en vergoedingen bij tenders, maar ook door de almaar voortdurende onzekerheid op de markt, tonen niet alle architectenbureaus zich een goede werkgever. Ze betalen medewerkers te weinig, laten afgestudeerde architecten onder een stagecontract werken of ontwijken de cao door zich niet als architectenbureau te registreren. Een kwalijke zaak, die de sector noopt om ook de hand in eigen boezem te steken. “Ik denk dat de oplossing voor deze problematiek heel breed is”, vertelde Wesselink. “We moeten bijvoorbeeld nadenken hoe we ons als branche beter kunnen opstellen en bureaus aanspreken op hun ethiek, maar er ook voor zorgen dat we beter betaald worden. Je moet financiële triggers inbouwen om de situatie te verbeteren. We zijn nu zo gedreven dat we soms bijna voor niets werken. Daarmee zijn we in Nederland het slechtste jongetje van de klas.” Hij wijst onder meer op de betere situaties in Frankrijk, waar hogere vergoedingen voor tenders worden uitgekeerd, en in Denemarken, waar het Rijk jaarlijks een extra pot beschikbaar stelt waaruit bureaus die hebben meegedaan aan een aanbesteding extra geld kunnen krijgen.

Rijksbouwmeester Veenstra ziet ook dat architectenbureaus zich niet altijd netjes gedragen richting hun werknemers. “Ik denk dat er geen eenduidige oplossing bestaat”, zei hij, “maar besef dat er aan de ene kant een grote verantwoordelijkheid bij opdrachtgevers ligt om het goede te doen en dat het aan architectenbureaus is om daarnaar te handelen. Bij tenders is de prijscomponent bijvoorbeeld een substantieel onderdeel en vaak wordt de prijs onbedoeld nog veel zwaarder meegewogen dan men van plan was. Daar zit een mechanisme in die de huidige situatie in de hand werkt. Tegelijk heb ik in mijn periode als BNA-voorzitter meegemaakt dat een aantal bureaus meteen zijn lidmaatschap opzegde toen we in onze uitgangspunten een minimumloom voor zzp’ers opnamen. We hebben een grote klus te klaren om dit soort zaken uit onze sector weg te masseren.”

Trefwoorden

hein warnaars aanbestedingen stichting fonds architectenbureaus annette van baren rob wesselink werkgever aanbesteding werkgeverschap cao tender francesco veenstra sfa frederik vermeesch werkdruk lilian brinks

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
4	Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties dinsdag, 13 mei
5	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Blauwe ogen

13 juni 2024

Zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor de architectenbranche

4 juli 2024

Vinkje

6 juni 2024

Ontwijken

30 mei 2024

De bodem

23 mei 2024

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei 2024

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari 2024

SFA organiseert evenement ‘Architect van je eigen werk!’

28 mei 2024

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari 2024

Toren van Babel

Gesprek met Francesco Veenstra over de ruimtelijke opgaven in Nederland

27 februari

Andere nieuwsberichten

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

Gisteren, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

Gisteren, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

Gisteren, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren

Gisteren, 08:30

Vanuit het nieuwe atrium in het hart van het museum cirkelt een dubbele trap omhoog. Deze spectaculaire Tornado is ontworpen door Ma Yansong / MAD en culmineert op 24 meter hoogte in een uitkijkplatform.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

Gisteren, 13:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

Gisteren, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.