Jan Peter Wingender

Vinkje

6 juni 2024, 9:00

In een zevendelige, wekelijkse serie columns reflecteert architect Jan Peter Wingender op de rol van de cao als zakelijke en professionele basis voor architecten en architectenbureaus. In dit vierde deel vraagt hij zich hardop af waarom bij de aanbesteding van architectuuropdrachten het niet verplicht is dat daarbij de cao voor architectenbureaus gevolgd wordt.

Best een mooi begrip; werkingssfeer. In cao-land wordt daarmee bedoeld welke bedrijfsactiviteiten onder de reikwijdte van een cao vallen. In de cao voor architectenbureaus staat die werkingssfeer beschreven in artikel 2.

Artikel 2, lid b; Architectenbureau

Een architectenbureau verricht architectenwerkzaamheden. Een bureau mag de titel architect in of bij de bureaunaam alleen voeren als ten minste de helft van het bestuur als architect staat ingeschreven in het architectenregister. De cao is ook van toepassing op werknemers van bureaus die niet de naam architectenbureau voeren maar wel voldoen aan de criteria zoals opgenomen in artikel 2 lid c.

Artikel 2, lid c; Architectenwerkzaamheden

1. Het ontwerpen van gebouwen of van vernieuwingen, veranderingen, uitbreidingen of restauraties van gebouwen in de ruimste zin van het woord,

en/of

2. Het in een juridische en/of organisatorische constructie met de onder 1 genoemde werkzaamheden in overwegende mate verrichten van een of meerdere van de volgende activiteiten:

›› het maken van het bestek
›› het maken van bouwvoorbereidingstekeningen
›› het maken van de begroting
›› het verrichten van werkzaamheden die voortvloeien uit het uitvoeringscontract
›› het maken van uitvoeringstekeningen
›› het voeren van de directie en projectmanagement
›› het verrichten van de oplevering
›› het verrichten van (voor)onderzoek, planvorming en gebiedsontwikkeling
›› het maken van onderhouds- en beheersplannen
›› het geven van architectonisch/bouwkundig advies
›› het verrichten van andere werkzaamheden in samenhang met de hiervoor onder 1 en 2 genoemde werkzaamheden

Ik herken mijn vak hier goed in en begrijp welke werkzaamheden er allemaal nodig zijn voor een ontwerp en de uitwerking daarvan. De cao is algemeen verbindend verklaard door de overheid en dus voor iedereen van toepassing die deze werkzaamheden verricht.

Het is ook interessant om te zien hoe die ‘werkingssfeer’ uit de cao zich verhoudt tot de Europese aanbestedingen. De werkzaamheden die in Europese aanbestedingen worden uitgevraagd, staan beschreven in de zogenaamde ‘Common Procurement Vocabulary’ – CPV codes. Een paar voorbeelden:

71000000-8: Dienstverlening op het gebied van architectuur, bouwkunde, civiele techniek en inspectie
71200000-0: Dienstverlening op het gebied van architectuur en dergelijke
71210000-3: Architectonische adviezen
71220000-6: Maken van bouwkundige ontwerpen
71240000-2: Dienstverlening op het gebied van architectuur, bouwkunde en planning
71251000-2: Architecten- en bouwinspectiediensten

De lijst is langer, maar ik herken ook hier welke werkzaamheden worden uitgevraagd. Een opvallende en vanzelfsprekende overeenkomst met de werkingssfeer van de cao, denk ik dan.

Als je met jouw bureau bij een Europese aanbesteding mee wil dingen, dan zijn er zeven verplichte uitsluitingsgronden en fiscale en sociale verplichtingen waar je aan moet voldoen. Door de betreffende eisen aan te vinken in het Uniform Europees Aanbestedingsdocument (UEA), geef je aan dat je aan die eisen voldoet.

Naast deze verplichte uitsluitingsgronden kan de uitschrijvende partij ook nog kiezen uit negen facultatieve uitsluitingsgronden. Een van die facultatieve uitsluitingsgronden die er steevast inzit, is de eis tot inschrijving in het architectenregister. Dat is logisch gezien de werkzaamheden die uitgevraagd worden. Leve het register, denk ik dan.

De facultatieve uitsluitingsgrond die ik nog nooit ben tegengekomen, is de eerste van die negen; het nakomen van verplichtingen op het gebied van milieu, sociaal of arbeidsrecht. Op basis hiervan kunnen uitschrijvende partijen, vaak verbonden aan de overheid, eisen dat werkzaamheden worden uitgevoerd onder de cao voor architectenbureaus. Dat doen ze niet.

Dus de overheid vereist aan de ene kant dat architectenbureaus zich aan de cao houden, maar als diezelfde overheid als opdrachtgever ‘de markt opgaat’ om diezelfde werkzaamheden ‘in te kopen’, dan vergeet ze die cao gemakshalve maar even onder het mom van marktwerking. Het gevolg is dat bedrijven die zich buiten de werkingssfeer van de cao plaatsen, bijvoorbeeld stedenbouwkundige bureaus of tekenbureaus, wel kunnen meedingen bij een Europese aanbesteding voor architectenwerkzaamheden maar bij het honorariumbod – dat altijd een belangrijk gunningscriterium is – dus niet gebonden zijn aan de cao waaraan architectenbureaus zich wel moeten houden. Er ontstaat op die manier een ongelijk speelveld.

Waar je zou verwachten dat de overheid de werkingssfeer van de cao zou respecteren, vergeet ze die gemakshalve bij aanbestedingen. Het resulteert in een ongelijk speelveld en houdt de grauwsluier van arbeidsuitbuiting die om honorariumduiken heen hangt, in stand. Het zou met een simpel aanvinkboxje in de UEA of in het aanmeldformulier toch moeten kunnen? ‘De gegadigde verklaart dat alle werkzaamheden die betrekking hebben op de opdracht onder de cao voor architectenbureaus worden uitgevoerd.’

De Rijksbouwmeester maakt zich terecht zorgen over een gezonde aanbestedingscultuur. Wellicht dat het cao-vinkje op zijn agenda kan worden gezet?

De complete serie: Gehospitaliseerd vakgebied, De bodem, Ontwijken, Vinkje, Blauwe ogen, De Friese Elf Steden en Pygmalion.

Jan Peter Wingender is architect en partner van Office Winhov. Jan Peter geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, is redactielid van de lezingenreeks ‘Design by thinking of...’ en redacteur van ‘Local Heroes'. Daarnaast is hij gebiedssupervisor voor de gemeente Amsterdam en bestuurslid van de BNA.

Trefwoorden

column tenders werkingssfeer jan peter wingender collectieve arbeidsovereenkomst cao aanbestedingen europese aanbestedingen

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
4	Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties dinsdag, 13 mei
5	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

30 mei 2024

23 mei 2024

13 juni 2024

19 juni 2024

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei 2024

Pygmalion

27 juni 2024

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari 2024

Zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor de architectenbranche

4 juli 2024

2024 in zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor architectenbranche

26 december 2024

Terugluisteren: Jan Peter Wingender in Nooit Meer Slapen

5 januari 2024

Elf lessen uit symposium rond ontwerpen in analogie met het bestaande

23 oktober 2023

Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande

20 september 2023

Office Winhov

30 augustus 2020

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari 2024

Andere nieuwsberichten

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

Gisteren, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

Gisteren, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

Gisteren, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren

Gisteren, 08:30

Vanuit het nieuwe atrium in het hart van het museum cirkelt een dubbele trap omhoog. Deze spectaculaire Tornado is ontworpen door Ma Yansong / MAD en culmineert op 24 meter hoogte in een uitkijkplatform.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

Gisteren, 13:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

Gisteren, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.