Jan Peter Wingender

Ontwijken

30 mei 2024, 9:00

In een zevendelige, wekelijkse serie columns reflecteert architect Jan Peter Wingender op de rol van de cao als zakelijke en professionele basis voor architecten en architectenbureaus. In dit derde deel gaat hij in op de manieren waarop de cao ontweken kan worden en hoe ondermijnend dat is voor de branche.

Iedere vrijdag neem ik het stapeltje portfolio’s door dat zich die week op de hoek van mijn bureau heeft opgebouwd. Jonge architecten met vaak al wat werkervaring uit Griekenland, Italië, Portugal, Polen en Hongarije. Ze willen maar al te graag aan de slag en stellen voor om als stagiair(e) te beginnen.

Ik doe het niet. De cao is er duidelijk over in artikel 17; de stage maakt deel uit van de opleiding en de stagiair(e) dient als student ingeschreven te staan bij een opleiding. Maar toch, een paar goedkope, ervaren handjes erbij kunnen we best goed gebruiken. Wat nou als ik de cao ontwijk, is dat mogelijk?

Het blijkt best gemakkelijk. De snelste route is om je niet als architectenbureau in te schrijven bij de Kamer van Koophandel, maar bijvoorbeeld als stedenbouwkundig- of landschapsarchitectenbureau. Dan is de cao eenvoudigweg niet van toepassing. Als deel van je werkzaamheden kun je dan wel gewoon architectenopdrachten aannemen. Niemand die ernaar vraagt, en als je ervoor zorgt dat je een paar architecten in dienst hebt die ingeschreven staan in het architectenregister, kun je gewoon deelnemen aan Europese aanbestedingen.

De tweede route is dat je je architectenbureau opsplitst in een bedrijf dat architectenwerkzaamheden verricht (die valt dan onder de cao) en een deel dat 'ondersteunende werkzaamheden' verricht. Dat tweede bedrijf kun je dan buiten de cao houden. Als je de voorkant van de winkel dan een beetje slim inricht, heeft niemand het door. Overigens denk ik niet dat technisch gekwalificeerde medewerkers het voor minder dan de cao doen. De meeste architectenbureaus maken die splitsing dan ook om andere redenen. Maar toch; het is een rare situatie.

De derde variant is ervoor te zorgen dat je geen werknemers in dienst hebt; dan is de cao ook niet van toepassing op je bedrijf. Gewoon alleen maar werken met freelancers. Dan ben je ook meteen af van artikel 18 dat voorschrijft dat het tarief van een freelancer 150% van het vergelijkbare salaris bij 'in dienst' moet zijn.

Wat levert het op?

Die jonge architecten kun je als stagiair(e) in dienst nemen. Ach, je geeft ze toch een kans? Of je geeft werknemers een gewone arbeidsovereenkomst, zonder verwijzing naar de cao en die lastige salaristabellen en jaarlijkse indexaties. Je bent vrij om afspraken te maken waarbij het minimumloon van €13,27 per uur de bodem is. De extra klapper is dat je ook niet deel hoeft te nemen aan de pensioenregeling die verbonden is aan de cao. Van de salariskosten gaat 24,5% naar het pensioenfonds, wat betekent dat architectenbureaus één dag per week werken voor de pensioenen van hun medewerkers (bij ons is dat de donderdag). Je kunt een pensioen, zij het van slechtere kwaliteit, goedkoper inkopen. Dat kan je zomaar 5% tot 10% schelen. Die jonge architecten zijn vooral op zoek naar werk en niet bezig met een onopgemerkt pensioengat; dat zijn zorgen voor later.

Al met al dus een fantastische reductie op de arbeidskosten. En daarmee ben je er nog niet: je hebt ook geen verplichtingen tot bij- en nascholing. Dat scheelt ook algauw een werkweek per jaar plus de kosten van de cursussen. Je hoeft ook geen afspraken te maken over overwerken en compensatie daarvoor. Gewoon lekker buffelen samen, we zijn toch een team met een deadline? Met een biertje van de baas op vrijdag toe.

Klinkt je dat als muziek in de oren? Je kunt met een veel lagere kostenstructuur een lager honorarium aanbieden en toch ook gewoon meedoen met tenders en aanbestedingen. Je scoort er lekker mee bij opdrachtgevers en bent de concurrentie 'te slim af'. Voelt lekker. Of toch niet? Want eigenlijk steek je drie keer je middelvinger op.

De eerste keer steek je je middelvinger op naar je concurrenten die zich wel aan de cao houden.

De tweede keer steek je je middelvinger op naar je werknemers. In een markt waarin jonge architecten weinig keuzes hebben, begeef je je op een grijs gebied van arbeidsuitbuiting.

De ergernis daarover steken jonge architecten overigens niet meer onder stoelen of banken, getuige bijvoorbeeld het Instagramkanaal van Netherlands Anonymous Architects – NAA! Je maakt het werken op architectenbureaus onaantrekkelijk, met een uitstroom van jong en oud naar bijvoorbeeld managementbureaus en aannemers als gevolg. Maar daar heb jij geen last van, want je kunt gewoon weer kiezen uit de volgende golf van jonge architecten die zich aandient.

De derde keer steek je je middelvinger op naar jezelf. Want de collega-architecten laten het er natuurlijk niet bij zitten. Die moeten mee in het verlagen van de honoraria, want opdrachtgevers raken daar graag en snel aan gewend. Het steeds verliezen van aanbestedingen op basis van honorarium is ook niet vol te houden. Er ontstaat dan een neerwaartse spiraal van steeds lagere honoraria en een snel teruglopende marge op de opdrachten. De bodem van die spiraal is een situatie waarbij architectenbureaus op moordende honoraria, met minimale marge, hun werk proberen te doen, met weinig uitzicht op een gezonde, langetermijn bedrijfsvoering. Gefeliciteerd!

Oana Bogdan maakt duidelijk dat die neerwaartse spiraal in België een realiteit is. Jonge architecten worden in een freelance situatie gedrukt, met een door de Orde van Architecten vastgesteld starttarief van €13,93 per uur. Bruto en zonder verzekering. Met een grote uitstroom van jonge architecten uit het vak als gevolg, en architectenbureaus die met kunst en vliegwerk in de lucht worden gehouden.

En België was toch het gedroomde architectuurparadijs?

De complete serie: Gehospitaliseerd vakgebied, De bodem, Ontwijken, Vinkje, Blauwe ogen, De Friese Elf Steden en Pygmalion.

Jan Peter Wingender is architect en partner van Office Winhov. Jan Peter geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, is redactielid van de lezingenreeks ‘Design by thinking of...’ en redacteur van ‘Local Heroes'. Daarnaast is hij gebiedssupervisor voor de gemeente Amsterdam en bestuurslid van de BNA.

Trefwoorden

collectieve arbeidsovereenkomst cao column jan peter wingender

1	Vernieuwd winkelpand markeert hoek tegenover Hoog Catharijne dinsdag, 26 augustus
2	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
3	Een opgeruimd en ‘paperless’ kantoor, werkt dat wel voor architecten? dinsdag, 26 augustus
4	Verbouwd kantoorpand Breda weerspiegelt identiteit specialist in koelhuizen woensdag, 27 augustus
5	Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd maandag, 1 september

Gerelateerde nieuwsberichten

De bodem

23 mei 2024

Vinkje

6 juni 2024

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei 2024

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari 2024

Blauwe ogen

13 juni 2024

De Friese Elf Steden

19 juni 2024

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024

Pygmalion

27 juni 2024

Zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor de architectenbranche

4 juli 2024

2024 in zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor architectenbranche

26 december 2024

Terugluisteren: Jan Peter Wingender in Nooit Meer Slapen

5 januari 2024

Elf lessen uit symposium rond ontwerpen in analogie met het bestaande

23 oktober 2023

Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande

20 september 2023

Office Winhov

30 augustus 2020

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari 2024

Andere nieuwsberichten

Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd

Gisteren, 14:14

Het gebouw, dat deel uitmaakt van het centrale hoogbouwcluster in de nieuwe wijk, biedt plek aan 140 appartementen, commerciële ruimte en een fietsenstalling. De naastgelegen gevangenismuur is geïntegreerd in het ontwerp.

Kunstenaars en architecten bouwen 'nomadisch monument' voor slachtoffers Gaza

Gisteren, 10:58

Volgende week wordt in het Haagse Theater aan het Spui het Nomadisch Monument voor Gaza geopend. De reizende kunstinstallatie bestaat uit drie meter hoge vilten pilaren, opgesteld in de vorm van Gaza.

Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025

Gisteren, 09:00

De nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 zijn: Joost Ector, KSA, KRFT, Sanne van Manen en Vakwerk Architecten. Bekijk nu de video’s waarin de genomineerden zich voorstellen en breng jouw stem uit!

Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn

29 augustus, 2:35

In de bossen van Baarn zijn de ‘Vleermuisgrot’ en ‘de Beverburcht’ geopend. Tezamen vormen ze een nieuwe groepsaccommodatie van Scouting Nederland, ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten.