Jan Peter Wingender

De bodem

23 mei 2024, 9:00

In een zevendelige, wekelijkse serie columns reflecteert architect Jan Peter Wingender op de rol van de cao als zakelijke en professionele basis voor architecten en architectenbureaus. In dit tweede deel gaat hij in op hoe de cao de enige 'prijsafspraak' is die architecten onderling kunnen maken en hoe waardevol dat eigenlijk is.

Zet architecten bij elkaar en binnen de kortste keren gaat het over honoraria. Geklaag en gemopper; te laag, te beperkt, geen indexatie. Allemaal niet zonder reden, maar wat we ons niet lijken te realiseren is dat onder die honoraria een gezamenlijke bodem ligt: de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) voor architectenbureaus.

Gek genoeg hoor je architecten zelden over die cao. Hooguit wanneer er een nieuwe wordt afgesloten. Dan is het voorspelbare 'werkgeversgemopper' over indexaties en stijgende loonkosten nog wel eens hoorbaar. Ik denk dat veel architecten zich helemaal niet realiseren dat onze architectenbureaus, via de BNA, zelf die cao afsluiten met de vakbonden. En dat wij ook zelf bij het ministerie de algemene verbindendverklaring van de cao aanvragen, waardoor deze voor alle architectenbureaus in Nederland verplicht wordt.

Met het afschaffen van de honorariumberekening uit de SR'97 is de cao de enige 'prijsafspraak' die wij als architecten onderling nog mogen maken. Het laatste benchmarkonderzoek van de BNA bevestigde nog maar eens wat we al wisten. Arbeidskosten zijn veruit de grootste kostenpost voor architectenbureaus; gemiddeld 70%. Dus bijna driekwart van onze kostenstructuur wordt gezamenlijk bepaald via de cao. Deze arbeidskosten rekenen we allemaal door in onze honoraria, en dat doen we dus allemaal op basis van diezelfde 'gemiddelde' uitgangspunten van de cao. Daarmee vormt de cao een belangrijke bodem onder onze honoraria die we zelf in de hand hebben.

We moeten die cao – als een oer-Hollands polderproduct – daarom koesteren. Het is goed voor alle medewerkers op architectenbureaus omdat ze faire arbeidsomstandigheden en een financiële bestaanszekerheid verzekeren. Deelname aan het pensioenfonds via de cao – ook zo'n onderwerp waar je eigenlijk nooit een architect over hoort – hoort daar ook bij. Het maakt architectenbureaus best een aantrekkelijke plek om te werken.

Voor architectenbureaus is de cao feitelijk van levensbelang. Het verschaft een gemeenschappelijke en objectieve basis voor honoraria en voorkomt dat we concurreren op arbeidskosten. Overzien we eigenlijk wel wat we als architecten met die cao in handen hebben?

Ik denk het niet.

Om de cao algemeen verbindend te laten verklaren, heeft de BNA een minimale representativiteit nodig, waarbij ze 60% van alle betrokken werknemers in de branche vertegenwoordigt. Het lidmaatschap van vakbonden in onze branche is erg laag, omdat we blijkbaar nog goede werkgevers zijn, en de verantwoordelijkheid voor die algemene verbindendverklaring van de cao ligt bij de BNA. En juist die 'representativiteit' door het lidmaatschap van architectenbureaus van de BNA neemt af. We voldoen nog ternauwernood en het kan de volgende keer zomaar misgaan. Dan hebben we misschien wel een cao-akkoord tussen vakbonden en de BNA, maar daar hoeven we ons dan niet meer aan te houden omdat de algemene verbindendverklaring vervalt. Wat dat oplevert, schetste Oana Bogdan over de ontluisterende situatie in België: het gemiddeld uurtarief van architecten ligt daar fors lager dan in Nederland.

Voor veel Nederlandse architecten is de cao een gegeven dat ze buiten zichzelf plaatsen. Dat deze wordt afgesloten door de BNA is wonderwel onbekend. Maar we zijn er dus echt zelf verantwoordelijk voor en we moeten in actie komen. Want de cao staat op het punt van omvallen.

Klachten over honoraria zijn niet ongegrond, maar moeten we niet als eerste de gezamenlijke verantwoordelijkheid nemen om de bodem daaronder op orde te hebben?

De complete serie: Gehospitaliseerd vakgebied, De bodem, Ontwijken, Vinkje, Blauwe ogen, De Friese Elf Steden en Pygmalion.

Jan Peter Wingender is architect en partner van Office Winhov. Jan Peter geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, is redactielid van de lezingenreeks ‘Design by thinking of...’ en redacteur van ‘Local Heroes'. Daarnaast is hij gebiedssupervisor voor de gemeente Amsterdam en bestuurslid van de BNA.

Trefwoorden

column cao jan peter wingender

1	Merwede – overzicht stadsblokken eerste fase woensdag, 17 december
2	Purmerend kiest uit drie ontwerpen voor Schapenmarkt woensdag, 17 december
3	Voormalige jeugdgevangenis in Amsterdam getransformeerd en uitgebreid tot woongebouw woensdag, 17 december
4	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
5	Powerhouse Company en SO-IL delen ontwerp voor toren naast Whitney Museum dinsdag, 16 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Gehospitaliseerd vakgebied

16 mei 2024

Ontwijken

30 mei 2024

Wingender: ‘Als de cao zijn algemene geldigheid verliest, dan zakt de hele Nederlandse architectenmarkt in elkaar’

1 februari 2024

Vinkje

6 juni 2024

Blauwe ogen

13 juni 2024

De Friese Elf Steden

19 juni 2024

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024

Pygmalion

27 juni 2024

Zeven columns door Jan Peter Wingender over de cao als basis voor de architectenbranche

4 juli 2024

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland

1 februari 2024

Andere nieuwsberichten

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Gevarieerd kantoorlandschap voor Unilever in AIR Offices Rotterdam

19 december, 12:17

Levensmiddelenconcern Unilever heeft dit jaar twee verdiepingen betrokken in het voormalige V&D-pand in het centrum van Rotterdam. Fokkema & Partners ontwierp het interieur.

Negenhonderd woningen op historisch zorglandgoed in Vught

19 december, 10:52

Gebiedsontwikkelaar AM en een ontwerpteam bestaande uit Karres en Brands, Wenink Holtkamp en NAMO hebben een tender voor de realisatie van negenhonderd woningen op het historische Zorgpark Voorburg in Vught gewonnen.

KAAN Architecten breidt bureauleiding uit

18 december, 3:00

KAAN Architecten heeft vier associate partners en vier associate architects benoemd.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.