Francesco Veenstra

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019, 9:26

De directeur vastgoed en ontwikkeling van de Nederlandse Spoorwegen ziet het bouwen boven het spoor bij de stations in de grote steden als een mogelijke oplossing voor het grote woningtekort in ons land. Kenmerkend voor spoorwegen in steden is dat ze per definitie barrières vormen, zoals de Maas een barrière vormt tussen de noordkant en de zuidkant van Rotterdam. Wil de NS bouwen op de sporen, zorg dan dat de barrières worden geslecht en de stad wordt geheeld. Delft is daar een goed voorbeeld van.

Als succesvol voorbeeld voor overkluizingen wordt door de NS de bebouwing op en rondom Grand Central Station in New York genoemd. Een stad met een dichtheid waar geen van de Nederlandse steden ook maar bij in de buurt zal komen. Een Metropool ook waar mobiliteit op een geheel andere, grootschalige manier onderdeel is geworden van het gebruik van de stad.

New York en Tokio waren in 2002 referenties voor mobiliteitsoplossingen in mijn afstudeerproject aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam. Samen met vriend en collega Gerrit Schilder bedachten we een protest tégen de stadsontwikkeling en vóór de mobiliteitsvraagstukken van dat moment. De champagneglazen van Will Alsop symboliseerden voor ons het Rotterdam waar de stedelijke ontwikkeling gedomineerd werd door projectontwikkelaars en investeerders. Laaghangend fruit, zoals we de zones langs het spoor noemden, vielen ten prooi aan grote vastgoedmannen en werden onderdeel van grote vastgoedtransacties.

Wij voorzagen in ons project al de toekomst van nu, zo blijkt uit recente ambities van de NS. De opgave die we ons stelden was het ontwerpen van een nieuw Rotterdam Centraal, op een andere plek en met een grotere impact voor de stad. Het station verplaatsten we richting het Hofplein en werd ondergronds aangelegd, net zoals de bijbehorende sporen. Tot aan de randen van de stad waren de sporen niet meer zichtbaar en vormden ze geen barrières meer tussen stadsdelen. Boven het station maakten we plaats voor een groot programma aan wonen, werken en ontspannen. Eind 2018 werd door ontwikkelaar Synchroon de gebiedsontwikkeling voor Pompenburg gepresenteerd op ‘onze’ locatie met precies hetzelfde programma als in het project uit 2002.

De plek die we in ons afstudeerproject vrijspeelden op de huidige locatie van Rotterdam Centraal zou in onze gedachten leeg blijven. Een ruimte voor de stad als ware het Central Park, maar dan in Rotterdam. Een leegte die alleen maar in waarde zou groeien doordat de gebieden eromheen verder zouden worden verdicht. In korte tijd zou de plek onbetaalbaar worden voor bebouwing en voor altijd open ruimte blijven in de stad.

We weten ondertussen dat het een droombeeld was; Rotterdam Centraal is gebleven waar het lag. Met een iconische uitstraling en sporen meters boven de aangrenzende straten van de stad.

De huidige ingreep lijkt niet grootstedelijk genoeg. Door de spoorwegtracés te laten liggen waar ze lagen, is de kans ontnomen om het spoor als barrière weg te nemen. Zoals in het plan van Pompenburg te zien is zijn gekunstelde overkluizingen dan de enige mogelijkheid om waardevolle verbindingen te leggen. Het repeterende geluid van piepende treinen in de bocht van de tunnelentree is de blijvende herinnering aan het gebrek aan grootstedelijk denken.

Wanneer de intentie van de NS is om de waardevolle gebieden boven de sporen te gaan bebouwen, dan is een grotere investering nodig om goede stedenbouw realiseren. Grote aanpassingen aan de infrastructuur zijn cruciaal om de bereikbaarheid en de leefbaarheid van de stad te garanderen.

Een goed voorbeeld hiervan is de Spoorzone in Delft. Door het tracé ondergronds te leggen is de trein verbannen uit het straatbeeld en zijn beide zijden van het tracé herenigd. Er ontstaat meer ruimte voor leegte én voor bebouwing. In Delft is, dankzij een enorme investering, een grootstedelijke ingreep gerealiseerd. Grootser dan de overkluizing van het station van Breda of de vernieuwing van de Zuidas. Een kostbare investering die een duurzame en leefbare stad naar de toekomst waarborgt. Een vooruitziende blik die ze meer dan een eeuw geleden al in New York hadden en die tot op de dag van vandaag succesvol blijkt. Het kost wat, maar dan heb je ook wat.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra nederlandse spoorwegen column stations ns

1	Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor vrijdag, 19 december
2	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
3	KAAN Architecten breidt bureauleiding uit donderdag, 18 december
4	Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen maandag, 22 december
5	Caroline Voet publiceert ontwerphandboek over Dom Hans van der Laan donderdag, 18 december

Gerelateerde nieuwsberichten

NS: meer reizigers met trein de grens over

6 januari 2020

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

10 mei 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

Wonen boven druk spoorwegnet stap dichterbij

10 juli 2019

Nederlands spoor loopt sneller vol dan gedacht

16 augustus 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

'Steden en ov-sector komen met deltaplan spoor'

19 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

Wethouder Utrecht: bouwen boven het spoor te duur en ingewikkeld

9 maart 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kraaijvanger Architects aan de slag met renovatie Station Zuidplein

Gisteren, 09:00

Kraaijvanger Architects gaat van Rotterdams wederopbouwstation een toekomstbestendig, hoogwaardig stedelijk knooppunt maken.

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

23 december, 12:00

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

22 december, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Fijne feestdagen en een gelukkig, gezond en succesvol 2026!

Gisteren, 13:00

Op maandag 5 januari is de redactie van Architectenweb terug met het dagelijkse architectuurnieuws.

Provincie Zuid-Holland: stroom van zee via Hoek van Holland naar Rotterdamse haven

23 december, 5:00

"Zo kunnen de Rotterdamse haven en regio uitgroeien tot de stekkerdoos van Nederland", stelt gedeputeerde Arne Weverling.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.