Oosten van Amsterdam

Voor wie is de stad? Over de ongeplande flexibiliteit van traditionele woningtypen

8 januari 2020, 13:42

Afgelopen maand schreef Francesco Veenstra een mooie column ‘voor wie is de stad’ naar aanleiding van de opmerkelijke constatering dat Amsterdam spoedig meer inwoners zal hebben dan ooit tevoren, waarbij het record van 60 jaar geleden zal worden overtroffen.

Tekst: Krijn Geevers

De dip in inwoneraantal was een direct gevolg van drie factoren: welvaart, stadsgrenzen en huishoudensgrootte. De welvaart bracht ons steeds meer spullen die om meer woonruimte vroegen, terwijl onze steden, in het geval van Amsterdam ingeklemd tussen Diemen en de Haarlemmermeer, in het geval van Rotterdam tussen Barendrecht en Bergschenhoek, niet mee konden groeien. Tegelijkertijd kromp het aantal personen per huishouden, niet alleen in onze steden maar in de gehele westerse wereld.

Veenstra constateert dat er geen woningtekort is, maar een ongunstig verdeeld woonoppervlakte-overschot is en stelt een herverkaveling van het woningoppervlak voor als oplossing. Bij deze top-down oplossing moest ik even slikken.

We gaan door de stijgende huizenprijzen steeds kleiner wonen, maar hebben we niet ook minder woonruimte nodig? We zijn bewust en onbewust aan het ‘ontspullen’. Bewust als we de ontspullingsbijbel van Marie Kondo hebben gelezen, onbewust omdat we onze cd-collectie hebben ingeruild voor Spotify, dvd’s voor Netflix en omdat onze kinderen hun zakgeld uitgeven aan virtuele Fortnitedansjes in plaats van aan fysieke Lego.

Hoewel ook gezinnen daardoor wellicht met minder ruimte toe kunnen, blijven ze wel meer ruimte vragen dan een grote loft, en is zelfs die ruimte voor de meeste jonge gezinnen in het binnenstedelijke gebied momenteel niet meer te betalen. De rijwoning in de randgemeente lijkt de enige financieel haalbare optie.

Ondertussen tekenen wij architecten nog steeds massaal 3-kamerappartementen waarin volgens Woonkeur een ouderslaapkamer met grote kledingkast en een kinderkamer met kleine kast en bureautje past, terwijl de kans dat er daadwerkelijk een tweeoudergezin met één kind komt te wonen vrijwel nihil is.

Is dat erg?

Herverkaveling van het woningoppervlak is bottom-up al decennialang aan de gang. Zo namen studenten hun intrek in eengezinswoningen in wat bakfietswijken zijn gaan heten, waarbij juist de bakfietsen ervan getuigen dat gezinnen hun plek in de stad heroveren. Studenten namen hun intrek in galerijflats zoals in de Tanthof in Delft; de 3-kamerflats doen prima dienst als drie studentenkamers met gezamenlijke eetkeuken.

Of bekijk wijken als Blijdorp in Rotterdam of de Pijp in Amsterdam; appartementen met steile trappen en zonder liften zijn qua huizenprijs absolute koploper in de huidige hausse. De woningen zijn nooit ontworpen voor de manier waarop nú wordt geleefd, maar ze voldoen kennelijk prima voor allerlei huishoudens. Met Friends-achtige concepten sukkelen ontwikkelaars en architecten hooguit achter de maatschappelijke ontwikkeling aan.

Kortom, de herverkaveling van het woningoppervlak is in volle gang en onze traditionele woningtypen lenen zich er prima voor. Het is hoog tijd voor herwaardering van hun universele kwaliteiten.

Er is wel één uitdaging bijgekomen; de klimaattransitie. De ambities zijn helder, de oplossingen discutabel. Het Nederlandse ‘duurzaamheid’ combineert de Engelse temen ‘durable’ en ‘sustainable’ die elkaar dikwijls bijten. Warmteterugwinning is energetisch ‘sustainable’, maar we storten de benodigde ventilatiekanalen in onze betonvloeren en beperken daarmee de potentiële flexibiliteit van de plattegronden. Zijn ze daarmee nog wel ‘durable’? Is onze huidige bouwwijze niet klimatologisch pennywise, poundfoolish?

De dynamiek van het wonen in de stad wacht niet op visionaire ontwerpideeën. Op de vraag ‘voor wie is de stad?’ is het antwoord: ‘voor iedereen die er zich weet te nestelen, ongeacht of architecten er een plekje voor hebben ontworpen’. Laten hedendaagse woonwensen en het tijdgebonden woonideaal van de fictieve ‘gemiddelde Nederlander’ niet onze agenda’s bepalen, maar laten we oog hebben voor de schoonheid, flexibiliteit en universaliteit van traditionele woningtypen, zodat stedelingen die zich tot in lengte van dagen kunnen toe-eigenen op manieren die wij architecten niet kunnen of hoeven te voorzien.

Krijn Geevers werkt als architect bij Groosman aan woningopgaven door heel Nederland. Daarnaast geeft hij les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

opinie krijn geevers woningmarkt

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
4	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
5	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Voor wie is de stad?

17 december 2019

Opinie: Een Tweede Nota twee-punt-nul graag

23 oktober 2019

'Jan Modaal kan meeste huizen niet betalen'

23 augustus 2019

Centrale bank grijpt in op woningmarkt

15 oktober 2019

Miljarden in strijd tegen woningtekort

6 september 2019

Makelaars: woningmarkt dreigt te stagneren

10 oktober 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

'Overheid doet te weinig voor oplossen woningcrisis'

9 januari 2020

Koper nieuwbouw Amsterdam moet huis zelf gaan bewonen

15 januari 2020

'Gemeenten weren buitenstaanders vanwege woningnood'

16 januari 2020

Huizenprijzen nog steeds stevig in de lift

21 januari 2020

’Gigantische opgave’ om toename bevolking op te vangen

3 februari 2020

'Komende jaren meer flexibele woningen in Nederland'

18 februari 2020

De meeste 55-plussers willen niet meer verhuizen

2 april 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

16 mei, 2:00

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

15 mei, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

15 mei, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

15 mei, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

15 mei, 1:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

15 mei, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.