Francesco Veenstra

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019, 9:17

Afgelopen week werd ik bevraagd op mijn ideeën over de woningbouwopgave waar Nederland momenteel voor staat. Eén miljoen woningen zijn nodig om het huidige tekort weg te werken en om te voorzien in de groeiende vraag naar woonruimte. In het zoeken naar oplossingen voor de bouwproductie die in de komende tien tot vijftien jaar moet worden gerealiseerd, wordt vooral gekeken naar het verdichten van de bestaande steden of naar het bouwen in het groen. En hierbij ligt in de discussie de focus vooral op het toevoegen van woningen en minder op alle andere aspecten die impact hebben op de verdere stedelijke en landschappelijke ontwikkeling van Nederland.

Veranderende technieken in de voedselproductie, toenemende duurzaamheidsmaatregelen, de groei van het online winkelen; het zijn allemaal ontwikkelingen die het Nederlandse landschap in rap tempo veranderen. Veranderingen die niet direct iets met de woningbouw te maken hebben, maar die in de discussie over bouwen in bestaande kernen of juist daarbuiten moeten worden meegewogen. De huidige richting die wordt gegeven vanuit het Rijk (voorbereidingsstukken NVOI) laat te veel sturing over aan de regionale overheden, waardoor gebrek aan integraliteit in keuzes en oplossingen een risico vormen voor een gewenst toekomstbeeld. Over een toetsingsmechanisme wordt nog nergens gesproken en dat is verontrustend.

Terwijl de vraag over de oplossingen van het woningentekort in mijn hoofd rondging reed ik een aantal dagen achtereen het land door. Door Amsterdam, Almere en Rotterdam, langs Utrecht en over de Veluwe. Door de gemeente Hollandse Kroon, door Nationaal park de Weerribben. Over de Afsluitdijk, langs de Brouwersdam en door de polders bij Oudewater. Dichtbebouwd Nederland wisselde zich af met schilderachtige vergezichten met waterpartijen, duinen, wuivende rietkragen en grauwe landbouwakkers. Beelden die naadloos passen in het door het College van Rijksadviseurs (CRa) geschetste Panorama Nederland. Het panorama schetst volgens het college “een optimistisch en aantrekkelijk toekomstbeeld dat voor iedereen uiterst herkenbaar blijft, maar toch op allerlei terreinen fundamenteel anders werkt. Met als motor het verlangen.”

Wat bijzonder aantrekkelijk is aan het document van het CRa is de optimistische grondhouding ten aanzien van het werken aan een toekomstig Nederland. Uit iedere zin blijkt de achtergrond van de auteurs: het zijn ontwerpers, architecten die in iedere opgave zoeken naar welke kwaliteiten zichtbaar kunnen worden gemaakt en die een aantrekkelijke situatie creëren in het grotere geheel. De panorama’s zijn dromen die al werkelijkheid zijn in delen van ons land en die creatieve aandacht vergen in de verdere verdichtingsopgave.

Dat die creatieve aandacht soms lastig is aan te wenden en dat de economische afwegingen in de ontwikkeling van gebieden door vele krachten worden beïnvloed was deze week voor mij weer opmerkelijk zichtbaar. De tocht door het land bracht mij langs een groeiende omvang van metershoge bedrijfshallen, distributiecentra, datacenters en tuinderskassen. Gebouwen die niet of nauwelijks een plek hebben veroverd in het Panorama Nederland, maar die wel degelijk in grote mate aanwezig zijn in ons landschap en in het groeiende stedelijk gebied.

Zo wordt er momenteel in rap tempo langs de A7 nabij Middenmeer een enorm kassengebied gebouwd, gecombineerd met datacenters. Een bijzonder intelligente combinatie van functies waarbij energie-uitwisseling tussen beide tot duurzame werkprocessen leidt, maar ook tot kolossale, landschapsvreemde industrieterreinen. Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van het bedrijventerrein aan de A28 tussen Zwolle en Meppel. De groei van het online winkelen leidt hier tot distributiekathedralen die iedere normale inschatting van schaal voorbijgaan.

Deze ontwikkelingen zijn het gevolg van regionale besluitvorming en lokale toetsing. Met de beste bedoelingen wordt ruimte geboden aan noodzakelijke economische ontwikkelingen zonder voldoende oog te hebben voor de ruimtelijke impact en zonder middelen om onwenselijke situaties tegen te gaan. Nu de roep naar meer en meer woningen steeds urgenter wordt, ligt ook hier het risico van lokale en regionale belangen op de loer. Een integraal economisch masterplan voor Nederland is hard nodig waarin concrete voorstellen voor onder andere locaties voor wonen, werken, industrie, infrastructuur, landbouw en natuur zijn opgenomen. En of er nu stedelijk wordt verdicht of dat er wordt ontwikkeld op de grens van stad en land, landelijke sturing (met meer dan alleen een optimistisch wensbeeld) is nodig om vanuit een groter belang het nieuwe Nederland te gaan realiseren. Een Nederland dat steeds voller wordt, maar ook met de juiste zorg en aandacht aantrekkelijk in vorm blijft; volslank dus!

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

column francesco veenstra

1	Gemeente Haarlemmermeer kiest plan Ons Erf voor deelgebied Lincolnpark Hoofddorp woensdag, 3 december
2	De mythe van de architect dinsdag, 2 december
3	Veel Nederlandse winnaars bij de Archello Awards 2025 dinsdag, 2 december
4	Ibelings van Tilburg geeft boerderij met monumentale schuur in Zoetermeer woonbestemming dinsdag, 2 december
5	Nederlands Fotomuseum toont fotografische verbeelding van Rotterdam dinsdag, 2 december

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

10 mei 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart

5 december, 4:45

Behalve het nieuwe gebouw, dat in een hoek van de Sloterplas komt te staan, behelst de prijsvraag ook een herinrichting van de zuidwestoever van het meer.

Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden

5 december, 2:53

Het door Barcode Architects en Tchoban Voss Architekten ontworpen stadskantoor van Dresden is geopend. Het 34.000 vierkante meter omvattend gebouw maakt deel uit van de vernieuwing van het Ferdinandplatz in het centrum van de Duitse stad.

MIX architectuur en MAAK space ontwerpen landschappelijk woonveld in Leidschendam

5 december, 1:45

MIX architectuur en MAAK space ontwierpen in opdracht van ontwikkelaar Blauwhoed een landschappelijk woonveld met 64 grondgebonden woningen dat onderdeel is van de gebiedsontwikkeling Vlietvoorde in Leidschendam.

Nieuwbouw Algemeen Ziekenhuis Diest in gebruik genomen

5 december, 11:55

Het door archipelago ontworpen gebouw wordt omringd door groen, een conditie waarvan gebruik is gemaakt door veel uitzicht te creëren. Ook is op het maaiveld een colonnade gerealiseerd, die de overgang van binnen naar buiten verzacht.