Francesco Veenstra

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari, 9:45

Ik woon in een huis dat gebouwd is rond 1925. Bijna honderd jaar geleden kozen de architect en de aannemer ervoor om de constructie van de woning uit te voeren met een betonnen kelderbak, kalkzandstenen dragende binnenwanden, houten vloeren en steens gevelmetselwerk. De woning is vrijstaand en heeft de begane grondvloer op bijna een meter boven de tuin. Met veel glasoppervlak en een dak dat rondom flink oversteekt is het totale oppervlak waar energieverlies plaatsvindt enorm.

Deze woning is een van de 7,5 miljoen uit de bestaande woningvoorraad, genoemd in de paragraaf ‘Gebouwde omgeving’ van het Klimaatakkoord, die in de komende tijd verduurzaamd moet gaan worden. Een opgave die op de woning een enorme impact zal hebben. Waar de klimaattafel ‘Gebouwde omgeving’ het met name heeft over de te bereiken doelstelling op het gebied van vermindering van energiegebruik en de wijze waarop dit planmatig kan worden aangepakt, hoor ik geen zorgen over de esthetische gevolgen van de realisatie van de klimaatdoelstellingen.

Om mijn woning geschikt te maken voor het gebruik van een warmtepomp voor de aansturing van de centrale verwarming zal eerst de gevel en het dak grondig moeten worden aangepakt (trias energetica). Daarbij ontstaat bouwkundig het probleem bij de opbouw van de bestaande gevel met een oppervlak van bijna 300 m2. De spouw kan niet worden gevuld met isolatiemateriaal omdat de kans op schade te groot is. Het isoleren aan de binnenzijde van de woning levert heel veel aansluitproblemen op in de overgangen van vloeren, wanden, kozijnen en plafonds. Isoleren aan de buitenzijde van de gevel zorgt voor een compleet ander gevelbeeld.

Om het huidige verbruik van circa 3.000 m3 aardgas terug te brengen naar een verbruik dat kan worden geleverd door een warmtepomp met zonnepanelen op het dak lijkt nu de enige mogelijkheid om het bestaande metselwerk te verwijderen en een compleet nieuwe gevel te plaatsen, waarbij alle (grenen) kozijnen worden vervangen zodat met drievoudig isolatieglas en een perfecte kierdichting het energieverlies tot een minimum kan worden teruggebracht.

Zonder zo’n omvangrijke operatie zal een nieuwe energiezuinige installatie niet in staat zijn om de woning te verwarmen. Naast de kosten die hiermee gemoeid zijn, zal er een enorme verandering in het architectonisch beeld van de woning ontstaan. En dan te bedenken dat alle naastgelegen woningen in het beschermde dorpsgezicht een vergelijkbare transitie ondergaan. Het zal leiden tot een totaal ander straatbeeld.

Ik realiseer me dat de ene woning complexer is om energiezuinig te maken dan de ander. Maar er moet aandacht komen voor de consequenties van de omvangrijke verduurzamingsopgave van de bestaande woningen. Ruim 56% van onze woningvoorraad is in particulier eigendom (volgens gegevens van de Rijksoverheid 2016). Meer dan 50% hiervan is gebouwd voor de energiecrisis van 1973. De opgave treft dus het overgrote deel van de woningen en door het eigen woningbezit zal de voorgestelde, planmatige aanpak extra complex, zo niet onmogelijk zijn.

De noodzaak is er nu om toe te werken naar een zorgvuldige samenwerking tussen gemeenten (als aanjager, planmaker en als vergunningsverlener), architecten, bouwers, eigenaren en niet in de laatste plaats de productleveranciers om te komen tot betaalbare en maakbare oplossingen die daarnaast ook getuigen van zorgvuldigheid en goede smaak.

Om deze enorme verbouwing van ons stedelijk landschap met grote zorgvuldigheid te kunnen realiseren is een andere kijk op ieders huishoudboekje onvermijdelijk. Huizenbezitters hebben hierin de verantwoordelijkheid een bijdrage te leveren aan de verbetering van hun woning. Maar daarbij hebben zij de hulp nodig van de verschillende overheden om te helpen in proces, in ontwerpoplossingen en in financiering.

De hypotheekrenteaftrek (een belastingmaatregel die stamt uit 1893 toen bijna alle Nederlanders nog in huurhuizen woonden) is hiervoor bij uitstek het aangewezen instrument om de fundamentele verduurzamingsopgave in volle gang te brengen en om eigenaren aan te zetten tot actie. Niet de door de taskforce Bouw voorgestelde woning-gebonden leningen, maar de huidige subsidiering van het particuliere woningbezit kan stapsgewijs worden ingezet door duurzaamheidscondities te verbinden aan deze vorm van overheidssteun. Zo kan op jaarbasis tot circa 33 miljard (CBS, gegevens 2011) worden ingezet om Nederland duurzamer te maken en kunnen we het individualistische concept ‘hypotheekrenteaftrek’ transformeren tot iets nieuws, met primair een collectief belang. Want samen verantwoordelijkheid nemen is waar uiteindelijk het klimaatakkoord over gaat.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

column klimaatakkoord gebouwde omgeving duurzaamheid francesco veenstra

1	Herbestemming Zuiderziekenhuis Rotterdam gaat van start dinsdag, 10 september
2	Nominaties ‘Kantoorgebouw van het Jaar 2019’ bekend woensdag, 11 september
3	Bouw woningen op oud ziekenhuisterrein Zaandam aanstaande dinsdag, 10 september
4	Nieuwe kantoor Triodos Bank is ook een materialenbank donderdag, 12 september
5	Energiekenniscentrum Leeuwarden rust op verstelbare kolommen woensdag, 11 september

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

Urgenda: overheid kan CO2-reductie makkelijk betalen

'Investeringen moeten klimaatschade voorkomen'

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

CO2-plan corporaties: 100.000 woningen verduurzamen

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

PBL rekent warmtefonds voor huizen door

Van opwarming naar warming-up!

'Veel nieuwe banen door klimaatakkoord'

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Grote samenwerking voor verduurzamen woningen

'Stadsvijvers stoten net zoveel uit als 200.000 auto's'

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

Andere nieuwsberichten

Civic Architects – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2019

Gisteren, 16:17

De transformatie van de LocHal in Tilburg, die Civic Architecs samen met Braaksma & Roos en Inside Outside ontwierp, is zowel door de vakgemeenschap als door de bevolking van de Brabantse textielstad met groot enthousiasme onthaald.