Copyright: Stadskantoor Rotterdam ( OMA)
Copyright: Campus Maastricht ( Santiago Calatrava)
Copyright: Hermitage in Amsterdam ( Luuk Kramer)
Copyright: The Red Apple ( Rob 't Hart)
Copyright: De Markthal ( MVRDV)
Copyright: De Rotterdam ( OMA)
Copyright: Stadskantoor Rotterdam ( OMA)
Copyright: Campus Maastricht ( Santiago Calatrava)
Copyright: Hermitage in Amsterdam ( Luuk Kramer)
Copyright: The Red Apple ( Rob 't Hart)
Copyright: De Markthal ( MVRDV)
Copyright: De Rotterdam ( OMA)

Jaaroverzicht 2009 - een moeilijk jaar

24 december 2009, 11:48
Halverwege januari kondigde de BNA aan wat velen hadden verwacht: 2009 zou een moeilijk jaar worden voor architecten. En dat werd het, getuige de dalende omzetten en vele ontslagen. Daarbij waren architecten er lang niet altijd zeker van of de projecten in hun portefeuille wel door zouden gaan.

De meeste bureaus en werkloos geworden werknemers leden in stilte. Reorganisaties waarbij banen werden geschrapt waren vooral zichtbaar op de vacaturebanken in de branche.

Een grote speler als Erick van Egeraat ontkwam echter niet aan de publiciteit toen hij het faillissement voor zijn firma moest aanvragen. Maar zijn reputatie heeft er ongetwijfeld ook toe bijgedragen dat hij begin februari alweer een doorstart kon maken onder de naam Designed by Erick van Egeraat.

In april kwam de BNA met de mededeling dat de orderportefeuille van het gemiddelde architectenbureau spectaculair was gedaald, drie maanden later gevolgd door de onheilstijding dat bijna de helft van alle bureaus vreest voor zijn voortbestaan.

Gevolg was een leegloop van tijdelijke krachten en later ook van het vast personeel uit de architectuurpraktijk. Maatregelen van hogerhand werden nauwelijks genomen, of het moet het in september gelanceerde Onderzoekslab door het ministerie van VROM zijn. In dit project werken zo’n tweehonderd ontwerpers met behoud van uitkering aan ruimtelijk onderzoek in Nederland.

Verder droeg het ministerie financieel bij aan de stimulering van woningbouw, projecten die Nederland verfraaien, duurzame maatregelen en scholenbouw. Ook wil het kabinet vanaf 2010 een zogeheten crisis- en herstelwet invoeren om het doorgaan van (grote) projecten te vergemakkelijken en om banen in de gehele bouwsector te behouden.

Stadskantoor Rotterdam
Opvallend was de problematiek rond grote opdrachten. De belangrijkste van het jaar, het nieuwe stadskantoor van Rotterdam, was zelfs al voor de officiële aankondiging al omstreden. Een groep architecten onder aanvoering van Atelier Kempe Thill stelde dat er te hoge eisen werden gesteld in de aanbesteding en dat jonge architecten daardoor kansloos zouden zijn.

Nadat Office for Metropolitan Architecture (OMA) de breed uitgemeten aanbesteding had gewonnen, tekenden de vier andere kandidaat-bureaus protest aan. Zij vonden dat de beoordelingscommissie de selectiecriteria slecht had toegepast.

De grootste verrassing van het jaar was wellicht de wending die het verhaal rond het Nationaal Historisch Museum in Arnhem nam. Vrijwel iedereen ging ervan uit dat het gebouw naast het Openluchtmuseum kwam en ontworpen zou worden door Francine Houben van Mecanoo architecten.

Iedereen, behalve minister Ronald Plasterk en de directeuren van het NHM. Zij noemden de locatie ‘slechts een verbijzondering’ van het streven om het museum toegankelijk te maken voor een breed publiek en pleitten ervoor het gebouw langs de Rijn te zetten. Daar moesten zij door een besluit van de Tweede Kamer vanaf zien.

Maar dat deden ze ook bij het ontwerp van Houben, tot ontsteltenis van de architect zelf. Volgens het NHM was het ‘vanaf het begin duidelijk’ dat het slechts een schets ter illustratie van de tender in 2007 was. Waarschijnlijk komt er nu een prijsvraag voor een ‘iconisch gebouw’, waarvoor half december extra geld is gevraagd.

Universiteitscampus Maastricht
Dan zijn er nog de kwesties rond het stadskantoor van Deventer en de nieuwe universiteitscampus in Maastricht. Het eerstgenoemde gebouw naar ontwerp van Neutelings Riedijk was zowel onder de inwoners van de stad als in de lokale politiek omstreden. Dit jaar barstte de bom en werd het project ‘voorlopig’ afgeblazen.

Dit kleine voorbehoud geldt vooralsnog ook voor het gestopte campusproject in Limburg. Wooncorporatie Servatius zag zich wegens de hoog opgelopen bouwkosten (van 165 tot meer dan 220 miljoen euro), en een gebrek aan financiële steun, genoodzaakt de stekker eruit te trekken.

Initiatiefnemer van het project en voormalig directeur van Servatius Leks Verzijlberg was begin december in gesprek met mogelijke investeerders om alsnog door te kunnen gaan met de campus.

Santiago Calatrava werd ondertussen stilletjes gerehabiliteerd. Via een brief liet Servatius aan de architect weten dat de opgelopen kosten niet aan de constructie te wijten was. Rest de vraag waaraan dan wel.

Succes
Succes was er voor de in juni geopende Hermitage in Amsterdam, een veel bejubeld renovatieproject van Hans van Heeswijk architecten. Het gebouw viel al snel in de prijzen, via de Geurt Brinkgreve Bokaal van de gemeente Amsterdam. Van Heeswijk sloot het jaar dubbel goed af, want hij kreeg in december ook de opdracht voor de uitbreiding van het Mauritshuis.

Woontoren The Red Apple van KCAP architects & planners oogstte ook de nodige bewondering. Aan het Westnieuwland is in november ondanks gesteggel tussen de ontwikkelaar en beleggers de bouw van de Markthal (MVRDV) gestart.

Later die maand bereikte het naastgelegen gebouw Blaak 31, ook van KCAP, zijn hoogste punt. Tenslotte beleefde een project dat lang in de ijskast lag zijn bouwstart: De Rotterdam van OMA.

Verder werden er de nodige duurzame projecten opgeleverd of aangekondigd, zoals de Haagse Hogeschool, het Annie M.G. Schmidt Huis en het naastgelegen kantoor van FARO architecten in Amsterdam en de vernieuwde watertoren in Bussum.

Tenslotte werd gestart met de bouw van het Muziekpaleis in Utrecht, kreeg het ontwerp voor de bibiliotheek in dezelfde stad groen licht en werden de vernieuwde Lichttoren in Eindhoven geopend en de Céramique in Maastricht voltooid.

China
Een opvallende stap van OMA was de opening van een kantoor in Hongkong. Maar ook bij andere Nederlandse bureaus raken de ogen steeds meer gericht op China en het Verre Oosten, getuige onder meer een speciale tentoonstelling van ‘Dutch architects’ in Shanghai dit najaar. Tegelijkertijd knapte de bubbel van Dubai.

In Nederland belooft architectuur ook komend jaar weer een enerverend thema te worden. Los (of juist niet) van alle economische strubbelingen staan er zaken als krimp, verstedelijking, particulier opdrachtgeverschap, de openbare ruimte en opnieuw duurzaamheid op de agenda.



Onder het bericht staat een overzicht van het belangrijkste nieuws van 2009

Trefwoorden

jaaroverzicht jaaroverzicht 2009