Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Construeren

11 februari, 9:15

“Ja, zó kun je het architectenberoep wel opheffen!” Een jonge architect had op een Duits congres beweerd dat je op de bouwplaats moest gaan vragen hoe je moest bouwen en een gevestigde collega voelde zich genoodzaakt om hem op zijn nummer te zetten - best dapper in dit tijdperk van ongebreideld luisteren en verbinden.

Elk jaar organiseert de universiteit van Aken de met het thema Identiteit van de Architectuur. Dit jaar ging het over de vraag in hoeverre de constructie tot de kern van de architectuur behoort. Het woord constructie heeft in Duitsland een ruime betekenis. Mijn vader, die de bouwkundige handboeken van Jellema als bijbelboeken beschouwde, gebruikte het woord construeren op dezelfde manier als de Duitsers, ongeveer zoals wij het tegenwoordig over detailleren hebben.

Het bleek dat de verzamelde vakbroeders een rotsvast geloof hadden in de bouwkundige constructie als allesbepalend vakgebied (er waren dan ook vrijwel geen Nederlandse sprekers). De manier waarop dat geloof beleden werd verschilde nogal. Grofweg vielen de sprekers uiteen in architecten die de constructie zien als een performatief aspect van hun vak: het construeren staat in dienst van de soepele realisatie van gebouwen. Je kunt zeggen dat dit de constructie van de bouwplaats is. Daartegenover staat de constructie van de kunstacademie, waarin gezocht wordt naar het beeldend vermogen van de bouwkunde. De eerste opvatting voerde in Aken naar bouwbaarheid, eenvoud en ordening, de tweede naar vallen en opstaan, complexiteit en signatuur.

Begrippen als vernieuwing en experiment werden in de beide kampen totaal verschillend uitgelegd. De resulterende spraakverwarring was even vermakelijk als instructief. Je zou willen dat Nederlandse architecten zo serieus reflecteren op hun werk. Ik ken in dit land althans weinig collega’s die iets bijzonders over het construeren te melden hebben. Voor architecten lijken de boeken van Jellema mij nuttiger dan de Schrift, maar ze worden net zo weinig geraadpleegd en schijnen voor het dagelijks handelen precies zo irrelevant geworden.

Het D-woord viel nauwelijks en toch ging het over niets anders dan duurzaamheid. Ik moest denken aan enkele bijzondere constructies, ontworpen door een architect die in Aken ontbrak. Op een piepkleine zolderstudio zag ik enkele jaren terug dat een badkamervloer uit een enkel stuk natuursteen was gemaakt. Nauwkeurig waren de gootjes, opstanden en afvoerputjes erin verwerkt. Het moet een hele toer zijn geweest om de plaat op de zolder te tillen. Het leek alsof het badkamertje helemaal samenviel met de intense kleur en textuur van de vloer.

Krachtiger nog was het gastenverblijf van dezelfde architect. De kamers waren spaarzaam ingericht en bekleed met behang dat de ruimtes met zware, verzadigde kleuren stemde. De behanger was een tovenaar. De motieven sloten precies op elkaar aan. Aan de bovenkant zorgde een lint voor de afwerking van de aanzet van de banen behangpapier.

Ik vond een opmerkelijke witmarmeren haard. Op twee cilinders lag een doosvormige balk. De twee kolommen hadden spiralende aders die in tegenovergestelde richting draaiden. Op de simpelst denkbare manier werden zuilen met een architraaf gesuggereerd.

De intensiteit van deze constructies overstijgt de tweespalt van Aken. De bouwmeester van dit moois, Hans Kollhoff, laat ermee zien met welke ernst en overleg hij construeert. Tussen zijn auteurschap en de perfecte uitvoering door de behanger of de steenmeester staat iets wezenlijks: de verantwoorde keuze van materiaal. Dat vak moet je niet opheffen. Als wij nu echt bouwmaterialen aan de aarde moeten onttrekken, doe het dan met de grootst mogelijke zorg, zo leren Kollhoffs constructies.

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

hans kollhoff column het timmermansoog hans van der heijden detail

1	The Vital House: tijdelijke zorgcentra voor virusuitbraken woensdag, 25 maart
2	Architecten werken vanuit huis: actuele tips van een coach donderdag, 26 maart
3	Aanneemovereenkomst voor nieuw VU-gebouw getekend donderdag, 26 maart
4	Warenhuis met culturele route van OMA voltooid woensdag, 25 maart
5	Quickscan BNA: architecten verwachten meteen twintig procent omzetverlies donderdag, 26 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Het Timmermansoog: Boijmans

Het Timmermansoog: Castex

Het Timmermansoog: Interieur

Het Timmermansoog: Moveable Feast

Architectenweb-columnist genomineerd voor prijs architectuurkritiek

Het Timmermansoog: Groot

Het Timmermansoog: Paardenmiddel

Het Timmermansoog: Deur

Hans van der Heijden in De Volkrant: Baudet heeft een punt

Het Timmermansoog: Acceptatie

Het Timmermansoog: Brexit

Het Timmermansoog: Vakmanschap

Het Timmermansoog: Niet-stad

Het Timmermansoog: Geloof

Het Timmermansoog: Wonen

Het Timmermansoog: Burgerwezen

Het Timmermansoog: Proeftuin N

Het Timmermansoog: Analogen

Het Timmermansoog: Zivilarchitektur

Het Timmermansoog: Gelegenheidswerk

Het Timmermansoog: Arch-i-Varis

Het Timmermansoog: Stadsbank

Het Timmermansoog: Bajespuin

Het Timmermansoog: Pathos

Andere nieuwsberichten

Lessen rond het verder bouwen aan bestaande scholen

16 minuten geleden

Op woensdagmiddag 4 maart, anderhalve week voordat Nederland op slot ging om de uitbraak van het coronavirus in te dammen, organiseerde Architectenweb nog een netwerkevent rond de vernieuwing van bestaande scholen.

Nieuwbouw voor Z33 biedt waaier aan ruimtelijke ervaringen

Gisteren, 15:03

Zorgvuldig ingepast in de context voegde de Italiaanse architecte Francesca Torzo een ‘onspectaculair’ gebouw toe, met een uitdagend interieur.

G.A.F. en Interflow doen voorstel voor tijdelijke IC-units

Gisteren, 14:24

De unit bestaat uit een open opstelling met tien IC-bedden voor coronapatiënten en zorgposten in het midden.

Bestuur Salone del Mobile Milaan schrapt editie 2020

Gisteren, 11:01

De eerstvolgende editie van de Salone del Mobile in Milaan is nu gepland voor 13 tot en met 18 april 2021.

Gespiegelde blokken voor sociale en particuliere huur

Gisteren, 17:03

Het ontwerp van De Unie Architecten is een vertaling van de typische architectuur in de Groningse Indische Buurt.

Anterieure overeenkomst voor ontwikkeling De Hoef-West in Amersfoort

Gisteren, 16:20

Het project omvat 43.500 m2 met woningen, kantoren en commerciële ruimte, waarbij MVSA als architect is betrokken.

Bewoners Flevoland boos over zoekgebieden windmolens

Gisteren, 09:27

Flevoland zet de deur wijd open voor nieuwe windparken, zo blijkt uit de concept regionale energiestrategie.

'Bouw werkt aan protocol om werkzaamheden veilig voort te zetten'

27 maart, 3:59

Dat heeft Bouwend Nederland-voorzitter Maxime Verhagen laten weten in het Radio 1-programma Spraakmakers.

Zuidasdok mogelijk 1 miljard euro duurder en later klaar

27 maart, 9:41

Dat concludeert een commissie die heeft onderzocht of het infraproject in de huidige vorm moet doorgaan.

'Bouw wacht hardere klap van corona dan van kredietcrisis'

26 maart, 1:58

Bouwend Nederland verwacht een krimp van de sector van meer dan 5 procent, tegenover de 3,7 procent krimp als gevolg van de bankencrisis die twaalf jaar geleden uitbrak.

Ga naar het nieuws-archief