Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Construeren

11 februari 2020, 9:15

“Ja, zó kun je het architectenberoep wel opheffen!” Een jonge architect had op een Duits congres beweerd dat je op de bouwplaats moest gaan vragen hoe je moest bouwen en een gevestigde collega voelde zich genoodzaakt om hem op zijn nummer te zetten - best dapper in dit tijdperk van ongebreideld luisteren en verbinden.

Elk jaar organiseert de universiteit van Aken de met het thema Identiteit van de Architectuur. Dit jaar ging het over de vraag in hoeverre de constructie tot de kern van de architectuur behoort. Het woord constructie heeft in Duitsland een ruime betekenis. Mijn vader, die de bouwkundige handboeken van Jellema als bijbelboeken beschouwde, gebruikte het woord construeren op dezelfde manier als de Duitsers, ongeveer zoals wij het tegenwoordig over detailleren hebben.

Het bleek dat de verzamelde vakbroeders een rotsvast geloof hadden in de bouwkundige constructie als allesbepalend vakgebied (er waren dan ook vrijwel geen Nederlandse sprekers). De manier waarop dat geloof beleden werd verschilde nogal. Grofweg vielen de sprekers uiteen in architecten die de constructie zien als een performatief aspect van hun vak: het construeren staat in dienst van de soepele realisatie van gebouwen. Je kunt zeggen dat dit de constructie van de bouwplaats is. Daartegenover staat de constructie van de kunstacademie, waarin gezocht wordt naar het beeldend vermogen van de bouwkunde. De eerste opvatting voerde in Aken naar bouwbaarheid, eenvoud en ordening, de tweede naar vallen en opstaan, complexiteit en signatuur.

Begrippen als vernieuwing en experiment werden in de beide kampen totaal verschillend uitgelegd. De resulterende spraakverwarring was even vermakelijk als instructief. Je zou willen dat Nederlandse architecten zo serieus reflecteren op hun werk. Ik ken in dit land althans weinig collega’s die iets bijzonders over het construeren te melden hebben. Voor architecten lijken de boeken van Jellema mij nuttiger dan de Schrift, maar ze worden net zo weinig geraadpleegd en schijnen voor het dagelijks handelen precies zo irrelevant geworden.

Het D-woord viel nauwelijks en toch ging het over niets anders dan duurzaamheid. Ik moest denken aan enkele bijzondere constructies, ontworpen door een architect die in Aken ontbrak. Op een piepkleine zolderstudio zag ik enkele jaren terug dat een badkamervloer uit een enkel stuk natuursteen was gemaakt. Nauwkeurig waren de gootjes, opstanden en afvoerputjes erin verwerkt. Het moet een hele toer zijn geweest om de plaat op de zolder te tillen. Het leek alsof het badkamertje helemaal samenviel met de intense kleur en textuur van de vloer.

Krachtiger nog was het gastenverblijf van dezelfde architect. De kamers waren spaarzaam ingericht en bekleed met behang dat de ruimtes met zware, verzadigde kleuren stemde. De behanger was een tovenaar. De motieven sloten precies op elkaar aan. Aan de bovenkant zorgde een lint voor de afwerking van de aanzet van de banen behangpapier.

Ik vond een opmerkelijke witmarmeren haard. Op twee cilinders lag een doosvormige balk. De twee kolommen hadden spiralende aders die in tegenovergestelde richting draaiden. Op de simpelst denkbare manier werden zuilen met een architraaf gesuggereerd.

De intensiteit van deze constructies overstijgt de tweespalt van Aken. De bouwmeester van dit moois, Hans Kollhoff, laat ermee zien met welke ernst en overleg hij construeert. Tussen zijn auteurschap en de perfecte uitvoering door de behanger of de steenmeester staat iets wezenlijks: de verantwoorde keuze van materiaal. Dat vak moet je niet opheffen. Als wij nu echt bouwmaterialen aan de aarde moeten onttrekken, doe het dan met de grootst mogelijke zorg, zo leren Kollhoffs constructies.

Hans van der Heijden is architect en werkt daarnaast als publicist en docent. Over het werk van zijn bureau, Hans van der Heijden Architect, is vorig jaar het boek Street Architecture verschenen. Hij is honorary visiting professor aan de University of Liverpool en geeft les aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam.

Trefwoorden

hans kollhoff column het timmermansoog hans van der heijden detail

1	Biobased villa’s van Natrufied aan de Texelse duinen woensdag, 27 januari
2	Utrecht wordt 'tienminutenstad' met vier nieuwe centra vrijdag, 22 januari
3	Kosmische stedenbouw dinsdag, 26 januari
4	Bouw kabelbaan Floriadeterrein Almere van start gegaan woensdag, 27 januari
5	Mecanoo presenteert ontwikkelvisie voor Dordtse Spoorzone dinsdag, 26 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Het Timmermansoog: Boijmans

Het Timmermansoog: Castex

Het Timmermansoog: Interieur

Betaalbare huurwoningen van Hans van der Heijden Architect in Rotterdam

Het Timmermansoog: Moveable Feast

Architectenweb-columnist genomineerd voor prijs architectuurkritiek

Het Timmermansoog: Groot

Het Timmermansoog: Paardenmiddel

Het Timmermansoog: Deur

Hans van der Heijden in De Volkrant: Baudet heeft een punt

Het Timmermansoog: Zelfdoen

Het Timmermansoog: Middenrif

Het Timmermansoog: Folklore

Het Timmermansoog: Acceptatie

Het Timmermansoog: Brexit

Het Timmermansoog: Vakmanschap

Het Timmermansoog: Niet-stad

Het Timmermansoog: Geloof

Het Timmermansoog: Wonen

Het Timmermansoog: Burgerwezen

Het Timmermansoog: Proeftuin N

Het Timmermansoog: Analogen

Het Timmermansoog: Zivilarchitektur

Het Timmermansoog: Gelegenheidswerk

Het Timmermansoog: Arch-i-Varis

Het Timmermansoog: Stadsbank

Het Timmermansoog: Bajespuin

Het Timmermansoog: Pathos

Het Timmermansoog: Plasticsoep

Het Timmermansoog: Onheil

Het Timmermansoog: Vak

Hans van der Heijden

Het Timmermansoog: Mies

Hans van der Heijden – genomineerd voor de Architect van het Jaar-prijs

Andere nieuwsberichten

Brugge krijgt tentoonstellingshal met transparantie en hoge zalen

3 uur geleden

In de Design & Build-competitie voor een nieuwe tentoonstellingshal is gekozen voor de inzending van Robbrecht en Daem architecten en Olivier Salens architecten.

Ector Hoogstad Architecten en Atelier Van Berlo ontwerpen nieuwbouw Het Streek

3 uur geleden

De nieuwbouw verrijst op de huidige locatie van de christelijke scholengemeenschap in het zuiden van de Gelderse plaats en zal plek bieden voor 1.500 leerlingen.

College Rotterdam stemt in met masterplan voor woningbouw aan Parkhaven

Gisteren, 17:22

Het college van burgemeester en wethouders heeft ingestemd met het masterplan voor woningbouw aan de Parkhaven van ontwikkelcombinatie ParkHaven Partners.

Rijnboutt transformeert verborgen telefooncentrale naar woningen

Gisteren, 14:55

Op het binnenterrein van een woonblok in Amsterdam-West krijgt een voormalige telefooncentrale uit 1926 een nieuwe bestemming als woongebouw.

Boek: Iwan Baan biedt bijzonder perspectief op werk W.M. Dudok

1 uur geleden

Het werk van een legendarische architect vastgelegd door een hedendaagse topfotograaf. Dat is het principe van het pas verschenen boek Dudok by Iwan Baan.