Francesco Veenstra

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

16 oktober 2018, 9:05

Vorige week ging ik met lood in mijn schoenen naar de uitreiking van de Dutch Daylight Awards. De bijeenkomst werd gehouden in de het huis van de Hoge Raad der Nederlanden aan het Korte Voorhout in Den Haag. Het was niet de spanning rondom de bekendmaking van de winnaars die mij een ongemakkelijk gevoel gaf toen ik het statige gebouw betrad. Al sinds de oplevering van het gebouw in 2015 vermeed ik deze plek die ik tot dan toe enkel associeerde met het verlies van een jaar durende architectuurcompetitie.

Eenmaal aangekomen in de centrale hal kreeg al het werk dat ik samen met het team had gedaan eindelijk een plek en realiseerde ik mij de betekenis van niet-gerealiseerd werk.

De afgelopen vijftien jaar in de bouw worden gekenmerkt door de verschuiving van traditioneel aanbesteden naar complexere contractvormen. Zo worden grote overheidsprojecten via zogenaamde Publiek-Private-Samenwerkingen via een DBFMO-contract uitgevraagd en vervolgens in opdracht gegeven. Projecten waarbij consortia vaak jaren geïnvesteerd hebben in het ontwikkelen van een integraal gebouwontwerp inclusief de financiering ervan en het beheer, het onderhoud en de exploitatie. De enorme risico’s die consortia nemen bij dergelijke contracten leidt in de regel tot heel veel werk door heel veel partijen met verschillende disciplines in de competitiefase.

De uitvraag voor de nieuwbouw van de Hoge Raad der Nederlanden was zo’n competitie. Op basis van een gedetailleerde ‘output-specificatie’ werkte ik samen met mijn collega’s in een team onder leiding van Heijmans PPP. De bouwenvelop was krap en het programma van eisen bijzonder dwingend. De kunst was om voor het beschikbare budget zoveel mogelijk kwaliteit te leveren met als minimum criterium het foutloos uitvoeren van de complexe puzzel van rechtszalen, een parkeergarage, een beeldengalerij, traditionele kantoorruimtes, raadzalen en twee presidentiële suites. Ons team bleek na een jaar puzzelen en het voeren van vele dialogen met de opdrachtgever en de gebruikers uiteindelijk niet de gelukkige winnaar.

De wond van verlies was groot bij iedereen die aan het project had gewerkt. Ik vermeed de plek in Den Haag die voor mij gelijk stond aan teleurstelling, falen en het vergooien van een jaar van werk. Tot ik de dag voor de uitreiking van de Dutch Daylight Awards de podcast beluisterde van het VPRO-radioprogramma ‘Nooit meer slapen’ met daarin een interview met Rem Koolhaas. Hij werd bevraagd over zijn werk en wat hij ervan vindt dat zoveel van de projecten waaraan gewerkt wordt alleen de weg vinden naar het papieren of digitale archief. In zijn zorgvuldig geformuleerde antwoord gaf Koolhaas aan dat slechts tien procent van het werk gerealiseerd wordt en dat de overige negentig procent de basis vormt voor nieuw werk. Zo had ik het tot op dat moment nog nooit kunnen of willen zien!

Als ik terugkijk op de projecten waaraan ik in de afgelopen decennia heb gewerkt, hebben alle verloren competities op de een of de andere manier een bijdrage geleverd aan een daaropvolgend project. En juist daarmee krijgt het ongerealiseerde werk betekenis; ieder aspect van elke project is een onderdeel van een mogelijk oneindige keten van ideeën en realisaties. Door de bijdrage van al het werk te erkennen in het grotere geheel behoudt ook niet-gerealiseerd werk bestaansrecht. Een geruststellende gedachte voor een architect die werkt in een wereld van inefficiëntie ‘by default’.

Een flinke pleister op de helende wond was overigens het winnen van de Dutch Daylight Award voor projecten tot duizend vierkante meter met echt vakwerk van Paul. En eindelijk kon ik het huis van de Hoge Raad zien als gebouw met tal van nog slimmere oplossingen dan wij destijds hadden kunnen (en mogen) bedenken.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

aanbestedingen niet-gerealiseerd werk francesco veenstra dbfmo de hoge raad papieren architectuur

1	EGM architecten over uitwerking ontwerp Fenix: “Het was echt teamwork” woensdag, 16 juli
2	CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker! dinsdag, 15 juli
3	Aquon – transparant laboratorium met in houten hart plek voor ontmoeting dinsdag, 15 juli
4	ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven woensdag, 16 juli
5	Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta maandag, 14 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

21 mei 2019

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

19 juni 2018

Bjarke’s Requiem?

15 mei 2018

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

17 april 2018

Het ambacht begint al op de kleuterschool

20 maart 2018

What's the benefit?

20 februari 2018

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

23 januari 2018

Ex-partners Mecanoo starten eigen bureau

5 september 2017

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

20 november 2018

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

18 december 2018

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

22 januari 2019

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

19 februari 2019

Van opwarming naar warming-up!

19 maart 2019

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

16 april 2019

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

18 juni 2019

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

20 juni 2019

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

17 september 2019

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

19 november 2019

Voor wie is de stad?

17 december 2019

CRa introduceert Architectenindex om kleinere ontwerpopdrachten breder te gunnen

3 april

Van Spaandonk en Van Dooren nieuwe Rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving

5 februari

Zoektocht naar nieuwe Rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving gestart

19 augustus 2024

Paneldiscussie: oplossing werkdruk ligt bij opdrachtgevers én architecten

26 juni 2024

SFA organiseert evenement ‘Architect van je eigen werk!’

28 mei 2024

Evenement ‘Daylight Talk – A Day with Daylight’ bij TU/Eindhoven

6 maart 2024

Rijksbouwmeester: verlies van arbeidskrachten in architectuur werkt door in hele samenleving

6 september 2023

Rijksbouwmeester: veranker positie architect in de wet

1 september 2023

Rijksbouwmeester: geef architecten rol bij versterkingsoperatie Groningen

16 februari 2023

Francesco Veenstra van start als Rijksbouwmeester

1 september 2021

Jolijn Valk gekozen tot nieuwe voorzitter BNA

1 juli 2021

Francesco Veenstra benoemd tot nieuwe Rijksbouwmeester

6 november 2020

BNA kritisch op positief subsidieadvies Het Nieuwe Instituut

27 augustus 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

VORM ontwikkelt laatste twee kavels Eenhoorngebied Amsterdam

Vandaag, 14:24

Op de kavels worden onder de projectnaam Portico twee bouwblokken met in totaal 88 woningen gerealiseerd. Marcel Lok_Architect en Studio Blad (landschap) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Multifunctioneel gebouw Floating Gardens in Sloterdijk biedt plek aan woningen en een IKC

Vandaag, 12:18

In het gebouw zijn 192 appartementen en een IKC ondergebracht. Het gebouw en de woningen zijn ontworpen door Orange Architects, Bureau Rowin Petersma ontwierp de ‘alles-in-één-school’.

Architectenweb Sportzomer: Vincent van Heesch is een fanatiek tennisser

Vandaag, 09:15

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tweede aflevering spreken we met Vincent van Heesch, die vaak op de tennisbaan is te vinden.

Powerhouse Company presenteert opgeleverde woontoren Nelson in Arnhem

Gisteren, 11:46

Aan de voet van de Nelson Mandelabrug in Arnhem is woontoren Nelson opgeleverd. De door Powerhouse Company ontworpen diamantvormige toren biedt plek aan 93 woningen.

Provincie komt bij BAM en SPIE uit voor onderhoud aan Zeelandbrug

Vandaag, 13:39

Zeeland opende de aanbesteding in januari, maar geen partij meldde zich voor de klus.

Meerderheid Limburgers houdt rekening met nieuwe overstromingen

Vandaag, 10:35

Bijna driekwart van de Limburgers denkt dat hun provincie de komende vijf jaar weer te maken krijgt met wateroverlast zoals overstromingen en stortbuien.

ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven

Gisteren, 12:31

Het concern heeft in Eindhoven grond gekocht en wil begin 2026 starten met de bouwwerkzaamheden.

Organisaties: compensatie natuur Maasvlakte II onvoldoende

Gisteren, 09:17

Zeven natuurorganisaties stapten in 2022 naar de rechter om het kabinet te dwingen de natuur te herstellen in een Europees beschermd natuurgebied voor de kust van Zeeland en Zuid-Holland.