The Cloud van MVRDV.

2011: De belangrijkste gebeurtenissen

23 december 2011, 14:21

Ook in 2011 is er te veel gebeurd om op te noemen. Toch heeft de redactie van Architectenweb een selectie gemaakt van gebeurtenissen en ontwikkelingen die de gemoederen dit jaar het meest bezighielden. Plus nog enkele andere zaken die niet onvermeld konden blijven.

Tekst Ronnie Weessies

Dit voorjaar zijn de eerste gebouwen opgeleverd die volgens publiek-private samenwerking waren gerealiseerd. Het gaat om het kantoor van DUO en de Belastingdienst in Groningen, en het nieuwe belastingkantoor in Doetinchem. De gehanteerde contractvorm was DBFMO, een vorm van ketenintegratie. Het hierbij vaak gebruikte ontwerpmodel BIM werd in november officieel voorgeschreven door de Rijksgebouwendienst, in eerste instantie voor DMO- en DBFMO-contracten. Over het realisatietraject van de genoemde bouwprojecten waren de meningen van de betrokken architecten verdeeld. Waar architect Gerard Loozekoot van UNStudio zich in vakblad AWM gematigd enthousiast toonde, plaatste Joost Berger (MAS Architectuur) tegenover Architectenweb kritische kanttekeningen.

Cultuurbezuinigingen
In juni maakte staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD) de plannen voor de cultuurbezuinigingen bekend. De sectorondersteunende en subsidieverstrekkende instellingen voor de architectuur worden samengevoegd met die voor design en nieuwe media. Het NAi moet de krachten bundelen met Premsela en het Virtueel Platform, terwijl ook de IABR, Archiprix en Europan onder de vleugels van deze nieuwe instelling gaan vallen. Het Stimuleringsfonds voor Architectuur gaat op in een fonds voor de ‘creatieve industrie’. In december maakte het fonds bekend dat de omvorming in 2012 al van start gaat. De bezuinigingen gaan op 1 januari 2013 in, het Berlage Institute verliest vanaf die datum zijn subsidie.

NAi
Het NAi heropende op 1 juli zijn deuren na een grootscheepse verbouwing van een jaar. Wegens onvoorziene constructieve problemen, die overigens niets met de door Jo Coenen geleide operatie te maken hadden, vond de opening een jaar later dan gepland plaats. Het nieuwe NAi Museum moet meer een publiekstrekker worden, met attractievere tentoonstellingen, een opener karakter en ‘de beste koffie van Rotterdam’. Pronkstuk is de door Rem Koolhaas ontworpen Schatkamer, waarin belangrijke stukken uit de collectie van het NAi zijn geëxposeerd. Met de lancering van het Platform, inzendingen voor de Biënnales van São Paulo en Shenzhen en het ‘matchmakingprogramma’ voor woningbouw in China leek 2011 een succesvol jaar voor het NAi. De aanstaande cultuurbezuinigingen treffen het instituut echter ook hard. Daarbovenop kwam nog een stevig artikel in de Volkskrant, waarin (ex-)medewerkers het beleid van de NAi-directie onder vuur namen.

BNA
Ook de BNA zorgde voor de nodige deining toen het in april bekendmaakte dat voorzitter Bjarne Mastenbroek per direct zijn functie neerlegde. Aanleiding was een verschil van inzicht over hoe de gestelde beleidsdoelen moeten worden bereikt. Als opvolger werd per 1 september Willem Hein Schenk (partner bij architectenbureau De Zwarte Hond) benoemd, die meer dan zijn voorganger als een binder wordt gezien. Toeval of niet, dit najaar werd bekend dat ook UNStudio, Mecanoo en Wiel Arets zich bij de BNA en het nieuwe netwerk BNA International hebben aangesloten. In zijn eerste maanden legde Schenk de nadruk op het ondernemerschap van architecten als middel om de economisch zware tijden door te komen. Dit ging gepaard met berichten van de BNA over slechte omzetverwachtingen, achterstallige rekeningen en gestegen kosten bij aanbestedingen. Wat het laatste betreft, werd tegen het eind van het jaar een klein lichtpuntje aangekondigd: Architectuur Lokaal gaat in 2012 een leidraad ontwikkelen voor een Nederlandse Open Oproep. Schenk en ook de dit jaar aangetreden Rijksbouwmeester Frits van Dongen toonden zich positief over deze eerste stap richting de toegankelijker manier van aanbesteden.

Leegstand
Een van de grote thema’s van dit jaar was leegstand, met name die van kantoren. In maart pleitte minister Schultz van Infrastructuur voor een rem op kantorenbouw, terwijl gemeenten als Amsterdam en Rotterdam besloten leegstaande kantoren anders te gaan invullen. De leegstand lijkt de komende jaren alleen maar toe te nemen. Niet alleen wegens de voortdurende economische crisis, maar ook omdat een prominent gebruiker van kantoren, het Rijk zelf, een kwart van de ongeveer vier miljoen vierkante meter wil gaan afstoten. De Rijkskantoren worden ‘geconcentreerd’ in twaalf steden. Ondertussen wordt ook van allerlei kanten de strijd aangegaan met leegstand. Er wordt onderzoek gedaan naar andere benuttingsmogelijkheden, kantoren worden verbouwd tot appartement en initiatieven als het Kennisplatform Tussentijd in Ontwikkeling zagen het levenslicht. Een ander nieuwbouwremmend fenomeen, krimp, was al eerder op de politieke agenda verschenen. Dit jaar werd onder andere de komst van een nationaal kennisplatform voor krimp aangekondigd, terwijl de Groningse Hanzehogeschool bekendmaakte een ‘krimplector’ aan te zullen stellen.

Materia Inspiration Centre
Architectenweb en Materia betrokken in maart een nieuw pand op de kop van het Steigereiland van stadsdeel IJburg in Amsterdam. In de plint van het door OeverZaaijer ontworpen gebouw werd later het Materia Inspiration Centre geopend. Het 1400 vierkante meter omvattend inspiratiecentrum biedt plek aan onder meer tentoonstellingen en workshops over materialen, waaronder afgelopen jaar de exposities ‘Materia meets green’ en ‘Materia goes 3D Printing’. Daarnaast werden verschillende evenementen als de Baksteendag, een rondetafelgesprek en de Architectenweb TIEN keer TIEN-avond georganiseerd.

En verder…
- Het Nationaal Historisch Museum is niet meer. In februari presenteerde het NHM nog een aantal schetsen voor een mogelijk gebouw, maar toen staatssecretaris Zijlstra in juni bekendmaakte de subsidie te zullen schrappen, stierf het veelbesproken museum uiteindelijk een stille dood.

- De architectuur verloor weer een aantal prominente vakgenoten. In april overleed stedenbouwkundige Dirk Frieling, die wordt beschouwd als een van de grondleggers van Almere. Dezelfde maand stierf Luzia Curjel-Hartsuyker, die samen met haar man Enrico Hartsuyker geldt als een belangrijk vernieuwer van de woning- en stedenbouw. In juli overleed voormalig stadsarchitect van Haarlem Wiek Röling. Hetzelfde lot trof de nog jonge Arjan Groot, medeoprichter van A10 Magazine. In november blies Joop van Stigt, prominent lid van de Forumgeneratie en restauratiearchitect, zijn laatste adem uit.

- Er komt een nieuwe nationale kennisorganisatie voor de ontwikkeling van stad en ruimte. In mei maakten de organisaties KEI, Nicis Institute, Nirov en SEV te gaan fuseren. Rodney Weterings, voormalig wethouder in Den Bosch, leidt de nieuwe organisatie die op 1 januari 2012 officieel van start gaat. De naam wordt begin volgend jaar bekendgemaakt.

- Het Rijk gaat zich minder bemoeien met ruimte, zo maakte minister Schultz afgelopen voorjaar bekend. Dit wil ze doen door te schrappen in regels en procedures. Lagere overheden krijgen in zo'n geval de ruimte, denkt de bewindsvrouw.

- In november kondigde minister Donner (Binnenlandse Zaken) aan dat de welstandsverplichting wordt afgeschaft. Volgens de nieuwe wet mogen gemeenten zelf bepalen of ze bouwplannen al dan niet voorleggen aan een welstandscommissie.

- MVRDV was het middelpunt een internationale rel. Een aantal ontwerpen die het bureau dit jaar presenteerde viel al op wegens de directe vormtaal, zoals het stripmuseum voor het Chinese Hanzhou. Het ontwerp voor een woontorencomplex in Seoul riep echter bij velen de aanslagen op het WTC van 11 september 2001 in herinnering. Het leverde Winy Maas en de zijnen ongewenste media-aandacht, dreigtelefoontjes en zelfs de titel ‘worst people in te world’ (volgens een presentator van de Amerikaanse tv-zender Fox News) op.

- SUN Architecture staakt in mei 2012 zijn activiteiten. De uitgeverij van architectuurboeken, die de afgelopen jaren een prominente positie op de markt verwierf, wordt moederbedrijf Boom opgeheven wegens de slechte markt en de onzekere vooruitzichten. Naar verluidt spreken de twee belangrijkste uitgeverijen in de architectuurmarkt, NAi Uitgevers en 010, over een fusie.

- De vaart der volkeren gaat ook niet aan de architectuur voorbij. Dit jaar werden een aantal bijzondere smartphone-applicaties gelanceerd, waaronder een app voor BIM, een voor het meten van de luchtkwaliteit in steden en eentje die de hoeveelheid dag- en kunstlicht in een ruimte meet. Eveneens bijzonder waren de ‘levende’ architectuurpostzegels die het NAi afgelopen voorjaar lanceerde.

1	Forum Groningen: een gebouw dat (niet) gezien mag worden woensdag, 04 december
2	Vier architectenbureaus geselecteerd voor Nieuw Kralingen donderdag, 05 december
3	Nieuwbouw Amphia Ziekenhuis in gebruik genomen vrijdag, 06 december
4	MVRDV en Jaarbeurs presenteren masterplan Jaarbeursdistrict woensdag, 04 december
5	Drie gebouwen met een zee van terrassen door Arons en Gelauff vrijdag, 06 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Deuren Nationaal Historisch Museum dicht

Vastgoedbelegger koopt vaker een huis

Aantal aanbestedingen met een kwart gedaald

Overeenkomst voor The Berlage getekend

Openluchtmuseum mag canon geschiedenis tonen

Architectenweb organiseert rondetafelgesprek

Voorzitter en commissie Raad voor Cultuur weg

Verhagen wil hogere drempel aanbestedingen

Architectuur wordt deel 'creatieve industrie'

Achterhoek gaat krimp te lijf

NAi Museum opent Schatkamer

Bevolkingskrimp bij een derde gemeenten

Materia en CRH organiseren excursies IJburg

Zijlstra zet in op topcultuur

Arcam toont mogelijkheden van leegstand

Architecten verwachten omzetdaling

Steeds meer leegstand van winkels

‘Get in touch’ in Materia Inspiration Centre

Nieuw markeerpunt voor Groningse skyline

NAi start met platform-activiteiten

Bouman: “De rekensom regeert”

Materia Inspiration Centre officieel geopend

Schenk wordt nieuwe BNA-voorzitter

Jasno foto-app voor shutters

MVRDV schrikt van associaties 11 september

‘Stap niet zomaar in DBFMO-traject’

BIM-app voor de iPad en iPhone gelanceerd

Architecten tegen afschaffing welstand

‘Voortbestaan Berlage Institute loopt gevaar’

Rijk bemoeit zich minder met ruimte

BNA: verdere daling omzet architecten

Amsterdam wil af van leegstaande kantoren

Tentoonstelling Materia goes 3D Printing geopend

Groningse gemeentes maken plan krimp

MVRDV: torens verbonden door een ‘wolk’

‘Inkrimping architectuur bijzonder ernstig’

Gebruikers UAR kunnen gebouw toevoegen

Leegstand kantoren neemt verder toe

'Transformatie van kantoren gaat niet vanzelf'

BNA start imagocampagne architecten

SEV: behoud krimpdorpen is te duur

Grote steden ondergaan financiële stresstest

Steunpunt: ‘aantal aanbestedingen neemt af’

App voor meten luchtkwaliteit steden

Lichtmeter-app voor gezonde gebouwen

Nederlanders helpen bij ontwerp huizen China

Luzia Hartsuyker-Curjel overleden

Ministeries staan voor grote verhuizing

SP: leegstand financiële tijdbom miljarden

BNA lanceert netwerk BNA International

‘Kabinet haalt architecten niet uit crisis’

Metselrobot in Materia Inspiration Centre

Tussentijd-kennisplatform opgericht

Welstandscommissie niet meer verplicht

‘Waarom korten op internationaal gezicht?’

Architectenweb verhuisd naar Amsterdam

‘DBFMO sleutel duurzame utiliteitsbouw’

NAi opent nieuwe tentoonstelling

Overheid laat recordaantal kantoren bouwen

‘Kantoor bouwen, dan ook slopen’

Frits van Dongen nieuwe Rijksbouwmeester

NAi-museum heropend voor het publiek

“Als ontwerpers moeten wij onze eigen agenda opstellen”

Leegstand winkels loopt in rap tempo op

Belastingkantoor Doetinchem geopend

Architectenweb presenteert TIEN keer TIEN

Winnaars Materia Jewellery Contest bekend

Nieuwe Regeling 2011 uitgebracht

Rotterdam gaat kantoren anders invullen

Schultz pleit voor rem op kantorenbouw

'Stimulans nodig voor wonen boven winkels'

Nederlandse Open Oproep stap dichterbij

Stedenbouwkundige Dirk Frieling overleden

'Nieuwe ankers NAi gaan voor eeuwen mee'

Architect Wiek Röling overleden

Groningse hogeschool krijgt 'krimplector'

Verbouwd NAi moet drempel wegnemen

Kosten aanbestedingen fors gestegen

Utiliteitsnieuwbouw bereikt dieptepunt

Samenwerking maakt BIM toegankelijk

Twee tentoonstellingen in vernieuwde NAi

BNA biedt ministerie lobbymanifest aan

Arjan Groot (A10 magazine) overleden

Architect Joop van Stigt overleden

Landelijk kennisplatform voor krimp

‘Vraag naar kantoorruimte daalt verder’

NHM: megahal, forum of klassiek museum

SUN Architecture houdt ermee op

‘Fusie NAi en IABR levert niets op’

'Lege kantoren geschikt voor zorg'

'Kantoren kunnen scholen worden'

Taken NHM naar andere musea

‘Bezuinig een miljoen op het NAi’

Zuid-Holland vertaalt krimp in woonvisie

Zijlstra wil bezuinigingen niet faseren

Daglichtcafé in Materia Inspiration Centre

InterfaceFLOR lanceert app

Rijksgebouwendienst schrijft BIM voor

Subsidie voor 'moeilijke' monumenten

NAi presenteert inzending Biënnale Shenzhen

Eerste Biënnale Herbestemming in Maastricht

Ole Bouman: ‘Portret van een wanprestatie’

BNA presenteert aanbestedingsmanifest

Weterings leidt nieuwe ruimtelijke organisatie

Unsolicited Architecture op biënnale São Paulo

Failliet verklaard KOW 'op punt van doorstart'

NAi lanceert 'levende' architectuurpostzegels

Android-app bestuurt apparaten in woning

Mastenbroek legt BNA-voorzitterschap neer

LIPS ontwikkelt app voor keuze deurbeslag

BNA: 215 miljoen aan onbetaalde rekeningen

Andere nieuwsberichten

Tijdelijk kunstenaarsdorp op NDSM-werf krijgt vorm

4 uur geleden

In opdracht van Treehouse heeft BETA een concept en architectonisch ontwerp ontwikkeld, dat hergebruik van veelvoorkomende materialen als vertrekpunt neemt.