Gesprek met Gijs en Joost Baks over de publieke dimensie van architectuur

1 juni 2023

Een gesprek met architecten Gijs Baks en Joost Baks van Space Encounters over het publieke in de architectuur en hoe zij daar in hun ontwerpen op verschillende manieren vorm aan geven. Tussendoor komt ook ter sprake hoe het is om als broers zo nauw samen te werken.

https://www.buzzsprout.com/297197/12959102

Een belangrijk thema in het werk van Space Encounters is het vormgeven aan de publieke dimensie van architectuur. Het gaat daarbij om het ontwerp van de overgang tussen privé en publiek, maar ook over het ontwerp van publieke en semi-publieke ruimtes binnen gebouwen.

In de nieuwe buurt Wisselspoor in Utrecht heeft het bureau op verschillende plekken de overgang tussen privé en publiek ook anders vormgegeven. Er zijn eengezinswoningen met concave gevels die de publieke ruimte voor de woningen als het ware omarmen, er zijn appartementen die via spiegels in de negges van de ramen ook in de lengte van de straat kijken, er zijn appartementengebouwen die wat terug liggen van de straat om zo ruimte te maken voor klimop, die over frames groeit, en als intermediair zal gaan functioneren.

Oostenburg in Amsterdam is net zo’n autoluwe wijk als Wisselspoor. Bij de woongebouwen die Space Encounters daar heeft ontworpen liggen er ook woningen op de begane grond. Ook hier is de overgang tussen privé en publiek weer zorgvuldig ontworpen, in dit geval met woningbrede trapjes. Voor de bewoners is dat straks een heerlijke plek om buiten te zitten.

Tussen de twee woongebouwen op Oostenburg hebben Joost en Gijs Baks als het ware een heel smal pandje ontworpen van waaruit beide gebouwen ontsloten worden. Op de begane grond kom je hier binnen, op de verdiepingen vormt dit pandje brede corridors. Op beide koppen eindigen deze corridors in trappenhuizen die uitkragen over de straat. Deze trappen zijn omwikkeld door stalen netten en meer ook niet. Door het ontbreken van spiegelend glas of andere omhulling is er een directe zichtrelatie met de straat. De publieke straat loopt hier als het ware als een semi-publieke straat omhoog.

Bij The Doors op Buiksloterham heeft iedere twee voordeuren gekregen. Die extra deur kan ingezet worden om een praktijk aan huis te hebben en die praktijk te scheiden van de eigen woonruimte. Met al die praktijken aan huis, dat kunnen er hier twaalf zijn, heeft dit gebouw een veel publieker karakter dan een regulier woongbouw. Dit betekende dat normale halletjes op de verdiepingen niet voldoende waren. Space Encounters heeft daarom voorgesteld die halletjes een stuk groter te maken en die halletjes verticaal met elkaar te verbinden met een wenteltrap die meteen ook de tweede vluchtweg vormt. De entreehal beneden is daarbij nog extra ruim gemaakt en voorzien van groen.

Ieder gebouw heeft een publieke dimensie, stellen architecten Gijs en Joost Baks. Bij villa’s ziet dat er anders uit dan bij stedelijke woongebouwen, en bij werkomgevingen ziet dat er weer anders uit, net als bij publiekere gebouwen. Op dit moment werkt Space Encounters aan verschillende van die publiekere gebouwen en de grootste daarvan ligt op Industriepark Kleefse Waard in Arnhem. Op dit bedrijventerrein zijn allerlei bedrijven uit de cleantech gevestigd, net als een hogeschool, en andere creatieve bedrijven. Het voormalige KB Gebouw op dit terrein is 17.000 vierkante meter groot en bestaat voor het grootste deel uit een tien meter hoge industriële hal. Naar ontwerp van Space Encounters wordt deze hal nu getransformeerd tot een gebouw dat gedeeld gaat worden door bedrijven in de cleantech en de hogeschool. De grote hal wordt daarbij doorsneden door overdekte en niet-overdekte straten; centraal wordt een plein met tuin gemaakt waar de gedeelde voorzieningen aan komen te liggen, zoals de evenementenruimte, de vergaderruimtes en het restaurant.

Bij de oprichting bijna tien jaar geleden had Space Encounters vier partners: Gijs Baks, Remi Versteeg, Joost Baks en Stijn de Weerd. Enkele jaren geleden zijn Remi Versteeg en Stijn de Weerd hun eigen weg ingeslagen met bureau Beyond Space, wat betekent dat de architectenbroers het bureau nu dus samen leiden. In de podcast vertellen ze hoe het is om als broers samen te werken, hoe ze elkaar aanvullen en aanvoelen. Het bureau is een familiebedrijf geworden en ze zien de cultuur van het bureau daarop ook veranderen.

Vanaf het begin heeft Space Encounters zich geprofileerd als een bureau dat even makkelijk interieurs als gebouwen ontwerpt en even makkelijk meubilair ontwikkelt als een nieuwe gebouwtypologie. En die brede benadering van het vak blijft, benadrukken Gijs en Joost. Met minder partners in het bureau zien zij bij het ontwerpen een verdieping van de concentratie.

Op Buitenplaats Koningsweg op de Veluwe verrijzen de komende periode tien bijzondere buitenhuisjes, allemaal ontworpen door een ander architectenbureau, voor verschillende particulieren. Een van die buitenhuisjes hebben Joost en Gijs Baks ontworpen, voor henzelf. Het wordt een mysterieus object: drie houten kokers tillen een houten blok, het feitelijke huis, op tussen de bomen. Wanneer het huis niet bewoond wordt, is het helemaal gesloten. Wordt het wel bewoond, dan openen grote luiken zich.

Door het buitenhuisje zo op te tillen, zit je daar echt tussen de kronen van de bomen in. Daarbij ontstaat ook een prettige afstand tussen het huisje en de wandelaars in het bos, want het gebied blijft vrij toegankelijk. In de buurt van de locatie groeiden de architectenbroers op en bouwden ze al ‘vrij legendarische boomhutten’. Nu dus voor het echie.

Het beeld bij de podcast toont de woningen en woningbouw naar ontwerp van Space Encounters in de nieuwe buurt Wisselspoor in Utrecht en is gemaakt door fotograaf Lorenzo Zandri.

Beschikbaarheid

Beluister je de podcast via Apple Podcasts? Laat ons daar in de comments dan weten wat je ervan vindt: dat helpt ons om daar beter gevonden te worden!

Is de podcast via jouw favoriete app daarvoor nog niet te beluisteren? Laat ons dan via redactie@architectenweb.nl weten welke app je gebruikt, dan proberen we ‘m ook daarop beschikbaar te maken.