Gesprek met Jurriaan van Stigt over carbon-based design

2 maart 2023

De grote hoeveelheid CO₂ die de bouw nu nog jaarlijks uitstoot, moet drastisch teruggedrongen worden. Binnen die opgave groeit de aandacht voor de materiaalgebonden CO₂-uitstoot nu het energievraagstuk zeker bij nieuwbouw voor een groot deel opgelost is. Afgelopen jaar heeft LEVS architecten onderzoek gedaan naar die materiaalgebonden CO₂-uitstoot en een werkmethode ontwikkeld om deze stapsgewijs te verminderen. Een van hun conclusies is dat met een MPG van 0,8 of zelfs 0,6 nog veel te veel CO₂ wordt uitgestoten. Dat moet veel ambitieuzer.

https://www.buzzsprout.com/297197/12356155

Als we alles gebouwd hebben dat momenteel door architectenbureaus getekend is, dan zijn we in Nederland waarschijnlijk door ons CO₂-budget heen, waarschuwt Jurriaan van Stigt, architect en partner van LEVS architecten. Om de klimaatdoelen uit het Akkoord van Parijs te halen, zou ieder jaar de CO₂-uitstoot moeten dalen. Omdat dit zeker in de bouw nog te weinig gebeurd, wordt daar nu eigenlijk beslag gelegd op toekomstige uitstoot.

Als we de door het Rijk gewenste 900.000 woningen volgens MPG 0,8 zouden bouwen, dan wordt tweemaal zoveel CO2 uitgestoten dan volgens het Akkoord van Parijs is afgesproken. Het Dutch Green Building Council (DGBC) heeft berekent dat er voor de bouw als geheel nog een budget is van 78 Mton CO₂ en dat er voor de woningbouw nog 18 Mton CO₂ is. Worden al die 900.000 woningen echter volgens MPG 0,8 gebouwd, dan zou de uitstoot op 45 Mton uitkomen: meer dan het dubbele dus.

Met een MPG van 0,8 of zelfs 0,6 denk je als architectenbureau al heel duurzaam te bouwen, vertelt Van Stigt, maar als je dat dan doorrekent naar CO₂ / m² BVO, dan blijkt die uitstoot nog tweemaal zo hoog als waar we volgens het DGBC op dit moment zouden moeten zitten. De MPG zou momenteel eigenlijk al op 0,4 of 0,3 moeten zitten, denkt Van Stigt, en dan ieder jaar lager moeten worden. Anders halen we de klimaatdoelen uit het Akkoord van Parijs simpelweg niet, anders gaat het ons niet lukken om de aarde niet meer dan 1,5 graad te laten opwarmen.

Afgelopen jaar heeft LEVS architecten onderzoek gedaan naar de materiaalgebonden CO2-uitstoot, en heeft het bureau een werkmethode ontwikkeld om die CO₂-uitstoot inzichtelijk te maken en daar vervolgens op te kunnen sturen. Die werkmethode ziet er zo uit:

BIM-model opbouwen in zes lagen (volgens S-model van Stewart Brand);
CO2-uitstoot per materiaal uit Nationale Milieudatabase halen en aanvullen met losse Environmental Product Declarations (EPD’s);
Volgens Paris Proof rekenmodel van DGBC uitrekenen van de CO₂ / m² BVO;

Uiteindelijk is het gewoon een rekensom. Zoveel materiaal maal zoveel CO₂-uitstoot gedeeld door het aantal vierkante meters BVO. Geen duurzaamheidscertificaat dat het gebouw als Excellent of Outstanding betiteld, maar een getal dat gerelateerd kan worden aan het Akoord van Parijs. Volgens het DGBC zouden nu opgeleverde gebouwen op 220 kg CO₂ / m² BVO moeten zitten. Toen LEVS architecten een aantal eigen projecten doorrekende, waren de resultaten wel even schrikken, vertelt Van Stigt. De projecten hadden een MPG van 0,8 of 0,6, maar leverden tweemaal zoveel CO₂-uitstoot op als op dit moment zou moeten.

Volgens DGBC zouden gebouwen die in 2030 opgeleverd worden op 139 kg CO₂ / m² BVO moeten zitten en in 2050 uiteindelijk op 50 kg CO₂ / m² BVO. Omdat het jaren duurt voordat voordat projecten gerealiseerd worden, zouden overheden, opdrachtgevers, architecten en bouwers nu al met die veel lagere CO₂-uitstoot moeten rekenen, stelt Van Stigt. We moeten weer echt de toekomst in gaan kijken.

LEVS architecten heeft zijn onderzoek naar materiaalgebonden CO₂-uitstoot gevat in een compact en mooi vormgegeven boekje, en heeft daarin lijsten opgenomen van materialen die CO₂-intensief zijn, materialen die een CO₂-reductie vertegenwoordigen, en materialen die CO₂ opslaan. Uiteindelijk zullen we naar een bouw toe moeten waarin draagconstructies hoofdzakelijk in hout uitgevoerd worden en verder vooral biobased materialen toegepast worden, geeft Van Stigt aan. Dat is nu echter lang nog niet overal haalbaar. Maar het goede nieuws is dat door nu al net andere keuzes te maken in het ontwerp en de materialisering daarmee ook al veel CO₂ bespaard kan worden, legt Van Stigt uit.

Ook als de hoofddraagconstructie van een gebouw nog voor een belangrijk deel in beton gerealiseerd wordt, dan kan de gevel misschien wel al in houtskeletbouw uitgevoerd worden, met een houtvezelisolatie. Ook kunnen binnenwanden wellicht al wel uitgevoerd worden met kernen van vlas. En bij een bakstenen gevel kan ook voor een slankere baksteen gekozen worden. LEVS architecten noemt dit een hybride benadering; de combinatie van CO₂-intensieve materialen met materialen die een CO₂-reductie bieden en materialen die CO₂ opslaan.

Deze hybride benadering kan ook op de draagconstructie zelf toegepast worden. Zo kan bij grotere gebouwencomplexen de laagbouw misschien nu al een houten draagconstructie krijgen, maar de hoogbouw nog niet.

Onder de juiste condities, met een ambitieuze opdrachtgever, is het nu al mogelijk om op de doelstelling voor 2050 te ontwerpen, vertelt Van Stigt ook. Het project Populus in de wijk Ommoord zit op papier op de 50 kg CO₂ / m² BVO. De sociale woningen in dit project worden opgebouwd uit houten modules. Daaromheen worden vooral biobased materialen gebruikt. De beelden bij deze podcast – gemaakt door Vivid Vision – tonen de eerste impressies van dit project.

De publicatie Carbon-based Design van LEVS architecten is gratis te downloaden op de website van het bureau. Voor 5 euro ontvang je een gedrukt exemplaar.

Beschikbaarheid

Beluister je de podcast via Apple Podcasts? Laat ons daar in de comments dan weten wat je ervan vindt: dat helpt ons om daar beter gevonden te worden!

Is de podcast via jouw favoriete app daarvoor nog niet te beluisteren? Laat ons dan via redactie@architectenweb.nl weten welke app je gebruikt, dan proberen we ‘m ook daarop beschikbaar te maken.

Trefwoorden

whole life carbon mpg co2 carbon based design co2-budget michiel van raaij populus carbon-based design milieuprestatie gebouwen levs architecten jurriaan van stigt architectenweb co2-uitstoot podcast