What happened to… Amerbos

13 april 2017, 10:43

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. De komende weken deelt Rohmer in een serie essays op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 6: woningbouwproject Amerbos in Amsterdam.

Over de woningen voor ouderen in Amsterdam Noord kun je twee verhalen vertellen. Enerzijds is het een nogal gedateerd gebouw, een kind van de complexe jaren ’90, complex in zijn typologie. Behoorlijk toegetakeld ook, waarbij de naderhand donkerrood geschilderde kozijnen, een kleur die absoluut misstaat bij het zandgele en overigens behoorlijk vervuilde beton, meteen opvallen. ‘Wie had ook al weer verzonnen dat een lichtgele kleur beton langs de snelweg een goed idee was?’ De donkerrode kozijnen zijn het meest in het oog springende staaltje van aanpassingen ‘zonder-overleg-met-de-architect’. De aanblik van de buitenkant vervult me met enige schaamte. De gebouwen zijn zo hermetisch ontworpen dat elke wijziging als storend wordt ervaren. Anderzijds is het basisconcept van woningen voor ouderen rond een collectieve hof nog steeds behoorlijk actueel en staat dit concept in sociale zin nog rotsvast overeind.

De bewoners lijken met elkaar in contact te komen door de gebouwvorm. Burenhulp en sociale controle worden door bijna alle bewoners als een prettige bijkomstigheid ervaren. Daar ben ik best trots op. De binnenhoven vormen een totaal andere wereld dan de enigszins ongenaakbare buitenkant. De ‘opgerolde galerijflat’, met verbredende en verspringende galerijen is een oase van groen, en persoonlijke uitingen. Iedereen kent elkaar. (Gek genoeg kennen de mensen van de afzonderlijke gebouwen elkaar niet.) Dat de originele inrichting van de hoven is veranderd na vijftien jaar doet daar niets aan af. In die zin verloopt de transformatie moeiteloos. Het gebouw wordt misschien niet mooier, wel interessanter. De weggelaten zevende woning, waardoor er zicht is vanuit de hof op het groen, is een vondst: ontsnapping uit de hermetische concentrische vorm en een relatie met het omliggende ruige stadslandschap.

De gebouwen zijn met hun paradijselijke en weelderige tuinen duurzaam verankerd in hun omgeving. Het dogma ‘ouderen willen niet op de begane grond wonen in verband met veiligheid’ blijkt hier dus niet op te gaan. Waarbij je kunt aanmerken dat de inmiddels veranderde context, bijvoorbeeld de intrede van het veelvuldig bezit van canta’s en scootmobiels die op de stoep geparkeerd worden, een enorme wissel hebben getrokken op de publieke ruimte rondom de gebouwen. De bergingen die tussen de blokken gelegen zijn blijken te ver weg te zijn gesitueerd van de woning om een scootmobiel te stallen. Bovendien zijn de gangen van de bergingen te smal voor scootmobiels. De vraag dringt zich op ‘wat doet de veranderde context eigenlijk met het gebouw’, terwijl architecten worden geacht te reageren op de context.

Slimme ontwerpers-mentaliteit
Onze typisch Nederlandse ‘slimme ontwerpers-mentaliteit’ het creatief interpreteren van de regelgeving, ‘alles is toegestaan tenzij het tegendeel bewezen wordt’, heeft ertoe geleid dat er één trappenhuis en één lift zijn aangebracht in het gebouw aan een kort rondlopend galerijtje. (Wij leren nu in Duitsland dat de Duitsers bouwen wat mag, de Nederlanders ‘wat niet verboden is’). Eén trappenhuis mag, maar voelt bij een toren van zeven lagen niet heel veilig. Bovendien als de enige lift kapot is, moeten mensen die slecht ter been zijn naar de zesde verdieping worden gedragen. Dit is een groot probleem. En eigenlijk is het behoorlijk vreemd en wreed dat wij hier niet beter over nagedacht hebben, zeker bij de hoogste toren. Het zal ook weer een kwestie van geld zijn geweest, het kwam vroeger ook vaker voor, één lift, dit zou je nu niet meer zo doen.

De experimentele scheve gevels hebben ook zo hun problemen; schuine ramen die niet in de kiepstand kunnen en plekken waar je niet naar buiten kunt kijken. De bewoners zijn over het algemeen gecharmeerd van de fantasievolle, gevarieerde, veelhoekige ruimtes in de divergerende panoramawoningen. Het keukenraam aan de galerij wordt wel als erg fijn ervaren. Je kunt eerst kijken wie er buiten staat.

Naturel beton blijft moeilijk in Nederland. En al helemaal pal aan de snelweg. Het veroudert niet mooi, terwijl het wel goed gedetailleerd is. Het wordt ook niet goed schoon gehouden. Bij een bezoek aan het project een jaar later blijkt het beton voor de eerste keer in 15 jaar te zijn gereinigd en het ziet er weer stralend uit.

We hadden van tevoren een plan voor zonwering moeten uitwerken, zeker met deze divergerende gevels. Nu hangen de later aangebrachte zonweringen potsierlijk aan de gevel. Ook al zou je dit kunnen aanvechten middels auteursrechten, dan zou ik het nog niet doen, het is gewoonweg een ontwerpfout.

Toen we begin jaren ‘90, nu 20 jaar geleden, dit complex ontworpen hebben, reikten de mogelijkheden tot in de hemel. Het experiment was uitgangspunt. Zou ik het weer zo doen? Deels wel, het collectieve hofje werkt geweldig, zij het met twee liften. Maar aan mijn experimenteerdrift kleven ook nadelen. De modieuze gevel vind ik niet voor herhaling vatbaar. Te gezocht met die oplopende borstweringen, niet gebruiksvriendelijk genoeg. Gebouwen verouderen snel als je alles specifiek maakt.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

what happened to my buildings marlies rohmer

1	Definitief ontwerp voor vernieuwing Centrale Bibliotheek Rotterdam is klaar dinsdag, 26 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Bouw EDGE Coolsingel in Rotterdam officieel gestart maandag, 25 november
4	Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer donderdag, 21 november
5	Woongebouw MO*town Track 8 nabij station Sloterdijk opgeleverd dinsdag, 26 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

What happened to... Fusion

18 mei 2017

What happened to… Smarties

1 juni 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Team met MoederscheimMoonen en Felixx wint aanbesteding Insulindestraat Rotterdam

Gisteren, 17:18

MoederscheimMoonen Architects, Felixx en de ontwikkelaars GetYourKIKX en Sustain Real Estate Consultancy hebben als team de aanbesteding voor woningbouw gewonnen met het plan Via Insulae.

Woonzorggebouw van Bierman Henket met flexibele structuur

Gisteren, 16:00

In opdracht van woonzorgorganisatie Het Laar heeft BiermanHenket het gebouw Laarstede ontworpen, als uitbreiding van de bestaande locatie in Tilburg.

Definitief ontwerp voor vernieuwing Centrale Bibliotheek Rotterdam is klaar

Gisteren, 15:30

Het definitief ontwerp voor de nieuwe Centrale Bibliotheek in Rotterdam is klaar en zowel de omgevingsvergunning als de vergunning voor de warmte-koudeopslag in de bodem zijn definitief verleend. De vernieuwing start in het voorjaar van 2026.

Woongebouw MO*town Track 8 nabij station Sloterdijk opgeleverd

Gisteren, 15:15

Nabij station Amsterdam Sloterdijk is het door De Zwarte Hond ontworpen woongebouw MO*town Track 8 opgeleverd. Het complex telt 94 appartementen en heeft voorzieningen op de begane grond.

Nieuwbouw bij woningzoekers populairder dan bestaande bouw

Vandaag, 12:40

Nieuwbouw is bij woningzoekers populairder dan bestaande bouw, zowel wat betreft wijk als woning. De aanschaf van een nieuwbouwwoning kost wel veel tijd en energie.

Makelaars: impact bankroeten op leegstand in winkelstraat beperkt

Gisteren, 13:40

Het toenemende aantal faillissementen in de detailhandel zorgt vooralsnog niet voor een explosieve toename van de leegstand in de Nederlandse winkelstraat.

Madlener wil verbreding A27 bij Zeewolde als eerste opstarten

Gisteren, 10:37

De minister wil de uitbreiding van de A27 tussen Zeewolde en Eemnes als eerste van zeventien gepauzeerde projecten laten doorgaan.

Coalitiepartijen willen nieuw onderzoek naar Lelylijn

25 november, 2:31

Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB willen een nieuw onderzoek dat de Lelylijn koppelt aan de inrichting van Nederland op de lange termijn en de bouw van nieuwe woningen.

Onderzoek: overwaarde koopwoning klimt tot gemiddeld 220.000 euro

25 november, 9:35

De gemiddelde overwaarde op een koopwoning in Nederland is verder gestegen door de aanhoudende stijging van de huizenprijzen. Dit zou blijken uit berekeningen van marktonderzoeker Calcasa.