What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017, 11:41

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. De komende weken deelt Rohmer in een serie essays op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 9: de serrewoningen in de Landstrekenwijk in Lelystad.

Ook over dit project kan je weer twee verhalen vertellen: 1. Geweldig project; het basisidee werkt, om met een klein budget woningen neer te zetten die in oppervlakte kunnen groeien, 2. Heel kwetsbaar project; het sterke handschrift van de geabstraheerde voorgevel is heel gevoelig voor aanpassingen. Tussen die twee uitersten zit een dun lijntje. Je leest het gebouw in fragmenten; hele lelijke stukken, heel paradijselijke stukken. Als ik dit resultaat vooraf had gezien, had ik het anders gedaan.

De straat met de enorme serres is enerzijds een vreemde eend in de bijt in de verder nogal slaperige buurt, waar veel woningen eruit zien alsof ze zo uit de catalogus zijn getrokken. Anderzijds brengt de straat karakter in deze wijk zonder historie. De ‘experimentele architectuur’ wordt door een aantal bewoners niet zo begrepen. Ze zijn gevallen voor de binnenkant, niet voor de buitenkant. Ze vinden dat de grote glazen ramen meer bij etalages van winkels passen.

De voorgevel, de serres
Ik had beter het dak van de serre een fiks eind door kunnen trekken, zodat er als vanzelf zonwering ontstaat. Nu zijn overal verschillende zonneschermen - schijnbaar lukraak - tegen de strakke voorgevel aangeplakt. In die tijd ontwierp je zonwering nog niet standaard mee. Dat zou je nu wel doen. Ik denk ook dat ik met de kennis van nu minder naïef een idealistische situatie zou nastreven en veel meer oog zou hebben voor wat er na oplevering allemaal gaat gebeuren. Daarop zou ik meer anticiperen. Het vervolgverhaal van de architectuur.

Deze architectuur is niet afgestemd op de lage inkomens van de bewoners. Bij sociale woningbouwcomplexen, in dit geval (heel) goedkope koop, schept het beheer en onderhoud van gebouw en de (semi) openbare ruimte problemen. Het beheer is kostbaar en er wordt eerder voor een goedkope of soms wel heel radicale oplossing gekozen om een probleem te tackelen. Rolluiken op de gevel om te verduisteren (bij wijze van gordijn), Gamma-schuttingen (in de voorgevel) om een stuk voortuin af te bakenen. Deze behoefte aan privacy komt op mij extreem over. De serres met hun grote glazen puien, die met een ruime voortuin terug liggen ten opzichte van de stoep en in mijn beleving een intermediair zijn - een mooie meerduidige gelaagde opbouw van binnen naar buiten - worden bijna overal geblindeerd met vitrages en gordijnen.

De grote puien van de serre hadden volgens ons ontwerp eigenlijk open moeten kunnen vouwen tot een veranda, maar dat werd er op het laatste moment uit bezuinigd. Dat had niet moeten gebeuren. De serre wordt dus niet gebruikt zoals deze ontworpen is. De bewoners komen met hun eigen ‘creatieve oplossingen’ om hun woning van meer privacy te voorzien. Nu kunnen zelfs de grote ramen niet open in de serres en daar wordt door bewoners – terecht – frequent over geklaagd. Hoe het ook zij, met transparantie hebben wij Nederlanders een haat-liefde verhouding. Zeker voor deze doelgroep – kleine woning, elke vierkante meter benutten – zijn zulke markante grote glazen puien niet praktisch. Op sommige plekken zijn kleine groene oases ontstaan. Met het voorgaande vergeleken vind ik ‘groen’ in de voortuin een charmante oplossing om privacy te verkrijgen. Wij hadden eigenlijk robuuste beukhagen mee moeten ontwerpen. Er was toen echter alleen geld voor een paar paaltjes en wat draad.

De achtergevel: apenrots-principe
De achtergevel transformeert moeiteloos. Alle bewoners borduren voort, al dan niet met de door ons ontworpen aanbouwpakketten, op het apenrots-principe: uitbouwen zijn toegestaan, mits achter het ‘decor’ van de voorgevel. Zelfs een konijnenhok is in dezelfde oranje-bruine golfplaat opgetrokken. Daarmee laat het project toch een zekere robuustheid en weerbarstigheid zien. Het wordt zelfs mooier, rijker en uitbundiger door deze aanpassingen. Bij deze gevel werken de eigen creatieve oplossingen zelfs versterkend, in tegenstelling tot bij de voorgevel. Wat ook in positieve zin opvalt is dat iedereen binnen het opgelegde roodbruine kleurschema uitbreidt. Er is niemand die in een afwijkende kleur toevoegingen doet.

Bewoners aan het woord
Bewoners vinden dat de woningen heel erg gehorig zijn. Ze kunnen de buren horen. Ze vinden het vervelend dat de ramen naar binnen open draaien want dan regent het in. Maar dat is nog niet het ergste, een deel van de kozijnen (gelamineerd vuren, een typisch product van de jaren ‘90) moest al snel vervangen worden. Een enorme kostenpost. Gesprekken met bewoners laten keer op keer zien dat het om de ‘kleine’ dingen gaat en niet om de grote thema’s.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

what happened to my buildings marlies rohmer

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
4	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
5	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to... Fusion

18 mei 2017

What happened to… Smarties

1 juni 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

What happened to… Amerbos

13 april 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Tentoonstelling rond werk Ma Yansong / MAD opent in Nieuwe Instituut

37 minuten geleden

Afgelopen weekend opende in het Nieuwe Instituut in Rotterdam de tentoonstelling Ma Yansong. Architectuur en emotie over het werk van de Chinese architect die afgelopen week met Fenix zijn eerste project in Nederland afrondde.

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Kantoorgebouw van het Jaar 2025

1 uur geleden

Hebben jullie een kantoorgebouw in Nederland ontworpen dat in de periode van 1 september 2024 tot en met 31 augustus 2025 opgeleverd of voltooid is? Stuur dat dan nu in voor de Architectenweb Awards 2025! Deadline is 27 juni 2025.

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

16 mei, 2:00

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

15 mei, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

15 mei, 1:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

15 mei, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.