What happened to… Smarties

1 juni 2017, 9:15

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. In een serie essays deelt Rohmer op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 13: studentencomplex Smarties in Utrecht.

Als ik het studentencomplex Smarties in Utrecht bezoek, is er weinig levendigheid te ontdekken. Het gebouw is met 400 eenheden is een studentenstad in zichzelf. Een bunker voor een buitenstaander. Een cardsysteem verschaft de bewoners toegang. En dan alleen tot de eigen woning. Dat heeft allemaal met veiligheid te maken. Even buurten in je pyjama bij de bovenburen is er niet meer bij.

Waar er op de Krakeelhof (studentencomplex Delft) in de jaren ’70 en ’80 intensief samengeleefd werd, zie je hier nauwelijks enige collectiviteit. Ideeën en wensen van jonge mensen kunnen blijkbaar in rap tempo veranderen. Er lijkt hard gestudeerd te worden. Fijn op de campus wonen. Zit je tenminste dicht bij de bieb en de collegezalen.

Het oogt individualistisch, lekker alles voor je zelf: een eigen badkamer, een eigen keuken. En de buren - wie zijn dat eigenlijk? - leiden je hoofdzakelijk af. Wat zit hier achter? Is dit ambitie? Is dit een gevolg van strakke schema’s: in vier jaar klaar? Is het de tijdsgeest? Worden er momenteel zoveel zelfstandige eenheden gebouwd om te voldoen aan een vraag? Of heeft het, heel pragmatisch, met de huursubsidie op zelfstandige eenheden te maken?

Bruisende machine
Overwegend staat er wat ik voor ogen had toen ik begon: een robuust gebouw dat tegen een stootje kan, goed georganiseerd en uitnodigend. Een deel van mijn intenties zijn echter niet uitgekomen. Een bruisende machine met plekken voor ontmoeting op alle schaalniveaus. Van interactie tussen gebouw en stad, tot de eerste liefdes die op de gang of in het trappenhuis worden geboren. Thema's als veiligheid en beheer hebben al deze idealen om zeep geholpen.

Het cardsysteem bepaalt dat je niet zomaar op bezoek kunt bij je bovenbuurvrouw, maar geeft alleen rechtstreeks toegang tot je eigen woning. Dat is bepalend voor de ontmoetingsmogelijkheden in deze microkosmos. Daar kan je als architect niet tegenop ontwerpen. Het –naïeve (?)- verlangen naar een betere wereld, wordt hier in de kiem gesmoord. Het begon al met de naamswisseling: Smarties (verwijzend naar bollebozen, vele culturen en de vrolijke gevel) werd door de opdrachtgever veranderd in het meer 'established' Casa Confetti en daarmee was de toon gezet.

De vijfpersoons-schommelbank bij de entree werd na een paar weken al aan de ketting gelegd vanwege te radicaal gebruik. Deze staat nu enigszins eenzaam symbool voor alle goede bedoelingen: mede vormgeven aan de ontmoetingskansen van jonge mensen.

(“Onder de huid voorziet deze kolos in ontmoeting en uitwisseling op ieder schaalniveau: feestruimten, trappenhuizen en gangen met nissen vormen de microkosmos waarin de eerste echte liefdes opbloeien en blijvende vriendschappen worden geboren”, zo luidt het in projectdocumentatie uit 2011.)

Zelfvoorzienend
Zoals gezegd, van voornoemde microkosmos valt niet veel te bespeuren. Doordat de meeste kamers volledig zelfvoorzienend zijn met sanitair en keuken is de noodzaak elkaar tegen het lijf te lopen minimaal. Daar bovenop komt het beheer. Dat is effectief in het tegen gaan van rommel en beschadiging. Dat gaat zelfs zo ver dat op straat geen fiets tegen de gevel geparkeerd staat. Bij een studentengebouw! Maar het strikte beheerbeleid van de opdrachtgever verhindert ook dat in de gangen zelfs maar een poster wordt opgehangen. De ontwerpersdroom van de gang als drempelzone of zelfs als verblijfsruimte moet dus (vooralsnog) als illusoir worden beoordeeld.

De begane grond draagt uiteindelijk de meeste sporen van de mismatch tussen ontwerpbedoeling en beheer. De entree is een echte ‘inkom’ geworden, zoals de Vlamingen dat zo mooi noemen. Geen deurtje/halletje, geen deprimerende bedompte ruimte, maar een ruimhartig gebaar met verrassende doorkijken en een majestueuze maatvoering in de hoogte. Dat de leerling kapsalon niet aan de straat ligt, blijft evenwel eeuwig zonde.

Gesloten boek De vier verdiepingen hoge, felgroen gesauste onderbouw verankert het complex stevig aan de grond, maar functioneel blijft het ook daar grotendeels een gesloten boek. Zoals de meeste hoogbouw met bergingen op de begane grond kan ook dit gebouw weinig tot geen wisselwerking aangaan met het maaiveld en de omliggende bebouwing. Het poort-plein compenseert dit gelukkig, en dat onderstreept eens te meer het belang van die ingreep, maar dat lost het probleem niet helemaal op. Bij een radicale functieverandering zouden de bergingen/fietsenstalling gesloopt kunnen worden en vrijwel de gehele begane grond zo worden opengemaakt. Een spannend vooruitzicht.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

utrecht what happened to my buildings smarties de uithof marlies rohmer studentenhuisvesting

1	EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw vrijdag, 10 januari
2	Consortium Fullhouse transformeert voormalig gemeentekantoor Westersingel Rotterdam woensdag, 8 januari
3	Waaiervormige woonbuurt op Cruquiseiland naar integraal ontwerp van KCAP woensdag, 8 januari
4	Woonzorgensemble met dorpse opzet langs het Damsterdiep woensdag, 8 januari
5	Houten markthal vormt sluitstuk vernieuwing Marktplein Apeldoorn donderdag, 9 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Vossius Gymnasium verbouwd door Marlies Rohmer met passend antwoord

2 maart 2021

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

What happened to... Fusion

18 mei 2017

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to… Amerbos

13 april 2017

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

Team SVP en CROSS ontwerpt Internationale School Utrecht

3 juli 2019

Verhuizing RIVM opnieuw vertraagd, mede door corona

13 april 2021

Verhuizing RIVM wederom vertraagd: niet eerder dan 2025

5 september 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Herontwikkeling voormalig Slotervaartziekenhuis voltooid met nieuwe dakopbouw

Gisteren, 16:22

Met de oplevering van de nieuwe dakopbouw eind 2024 is de herontwikkeling van het voormalige Slotervaartziekenhuis in Amsterdam afgerond. Het renovatieontwerp is gemaakt door INBO, de dakopbouw is ontworpen door MVSA Architects.

Lab-S verbouwt jaren 30-villa in relatie met natuur

Gisteren, 15:08

De eigenaren van een karakteristieke villa uit de jaren 1930, gelegen aan de rand van de Veluwe, wilden hun woning uitbreiden, waarbij de oorspronkelijke architectuur goed uit de verf moest komen.

Implicaties van AI voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp belicht in boek

Gisteren, 11:35

Wat betekent de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp? In het pas verschenen boek Powered by AI zoomen ‘scape magazine en de gasthoofdredacteuren van LOLA Landscape Architects in op dit vraagstuk.

EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw

10 januari, 2:32

In april wordt gestart met de transformatie van het voormalige Girokantoor in Leeuwarden naar een woongebouw. Het uit 1973 stammende gebouw, oorspronkelijk ontworpen door Abe Bonnema, gaat vanaf eind dit jaar plaats bieden aan 59 appartementen.