What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017, 9:39

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. De komende weken deelt Rohmer in een serie essays op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 8: het Dobbelmanterrein in Nijmegen.

Houden projecten die met intensieve bewonersparticipatie zijn ontstaan zich beter? Dat kan je je afvragen. Gebruikers kunnen heel nuttige informatie aandragen, maar het blijft vaak op detailniveau. Het is elke keer weer zoeken hoe we het engagement van bewoners met hun wijk kunnen omzetten in meedenken met de planvorming. Architectuur en stedenbouw zijn een vak en dienen een collectief belang. Je leent je oor aan bewoners, maar geeft niet je potlood uit handen. Vaak worden wij als architectenbureau getypeerd als dat we heel goed met omwonenden uit de voeten kunnen. Toch voel ik me daarbij vaak als Kuifje in Afrika. Met listen en soms een klein beetje bedrog, probeer je je in uiteenlopende situaties te redden en op geraffineerde wijze mensen ‘het gevoel te geven’ dat zij bedacht hebben wat jij eigenlijk toch al wilde doen. Dit klinkt erger dan het is. Het gaat om dirigeren, optimaliseren, richting geven en kanaliseren.

De formule voor het Dobbelmanterrein was een lappendeken, het 'patchworkmodel' dat ruimte liet om te schuiven met bouwvolumes. Dit model, dat gebaseerd was op de oorspronkelijke fragmentarische opzet van het voormalige fabrieksterrein van schijnbaar ‘willekeurig tegen elkaar aangelijmde volumes’, leek het ‘concept pur sang’ om bewoners te laten meedenken. Het concept kon immers nooit zijn kracht verliezen, omdat het immers al op willekeurig schuiven en de interactiviteit van het proces gebaseerd was. Het Dobbelmanterrein is daarmee niet een soort openluchtmuseum van goede bedoelingen en halfslachtigheden geworden, waar je als architect wel beducht voor bent bij inspraak, maar een verrassende én vertrouwde sterke stadsinvulling. Deze inspraak is meer dan de som der delen geworden. Het terrein is een vanzelfsprekende bijna tijdloze plek, heel erg aanwezig en bescheiden tegelijkertijd. Wel vraag ik me af: Is het project niet te veel historiserend? Had het moderner gemoeten?

Het Dobbelmanterrein is een project geworden met veel diversiteit en dat is wel echt aan de buurt te danken. Een mix van oude robuuste gebouwen, met hun prettige overmaat en flexibiliteit, aangevuld met nieuwe, grote en kleinere blokken, met verschillende functies. De bakkerswinkel gedreven door verstandelijk gehandicapten is daar een van de mooiere voorbeelden van. Zij hebben een groot stuk geannexeerd van ‘de wasstraat’ voor een terras. De wasstraat was daarvoor bedoeld: ongeprogrammeerde leegte, geplaveid met stelconplaten. In de praktijk zie je dat verder niemand eigenlijk goed raad weet met wat hij met die leegte aanmoet. Het ‘bottom-up’-gevoel komt maar niet van de grond, letterlijk en figuurlijk. Er is bijvoorbeeld vraag naar meer groen, maar niemand durft er blijkbaar een tegel uit te trekken en een boom te planten. Mijn conclusie: bottom-up werkt hier niet. Misschien had er een gebruiksaanwijzing bij gemoeten. Beetje merkwaardig is het wel, een gebruiksaanwijzing voor bottom-upinitiatieven.

Wel wordt het terrein bij tijd en wijle gebruikt voor buurtmanifestaties en voldoet daarmee ruimschoots aan de (mijn) verwachtingen en geeft daarbij een prachtige publieke ruimte terug aan de stad. Waar bij veel nieuwbouwprojecten ‘geparasiteerd’ wordt op de stad, is hier het tegendeel aan de orde. Het gegeven dat alle auto's onder de grond zijn gesitueerd draagt natuurlijk bij aan dit succes. Ten tijde van mijn bezoek (2014 en crisis) was parkeren in kelders al niet eens een item meer dat zelfs maar besproken werd, net als hoekoplossingen van een bouwblok. Het Dobbelmanterrein zou je in deze tijd dus niet meer zo kunnen maken. Wat een lef van deze opdrachtgever. En inderdaad, een gebouw(encomplex) wordt zo goed als je opdrachtgever.

Schoonheid brengt flinke onderhoudskosten mee
De hoofdopzet vindt echt iedereen geslaagd. Maar op detailniveau zijn er, zoals bij alle projecten, een aantal opmerkingen. De trappen naar de fietsenkelder zijn te steil. De aluminium gevellamellen zijn moeilijk te onderhouden. De scharnierende delen blijven niet meer open staan bij wind en vertoonden al roestvorming na vijf jaar. De deuren van de hoofdentree, die voor het beeld opgedikt zijn met lamellen, zijn zeer zwaar te openen.

Er is geen goede voorziening voor de vuilafvoer van de woningen en het bakkerscafé, waardoor de vuilcontainers tegen de gevel staan. Er is geen werkkast/watervoorziening voor de schoonmaakdienst. De lift is te klein, waardoor er al mensen per brancard via de trap vervoerd zijn. De glazen liftschacht is niet te reinigen van binnen en aan de buitenkant slechts door een 4 á 5 meter hoge steiger op te bouwen in het trappenhuis. Schoonheid brengt dus soms flinke onderhoudskosten met zich mee, of beter gezegd wij: architecten denken soms niet echt goed na over wat we tekenen.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

marlies rohmer dobbelmanterrein what happened to

1	Duitsland slokt Nederlandse bouwkracht op maandag, 13 oktober
2	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
3	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
4	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
5	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

What happened to… Smarties

1 juni 2017

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

Architectuurprijs Nijmegen voor Dobbelman

29 juni 2009

What happened to… Amerbos

13 april 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

Gouden Piramide voor de Dobbelman Nijmegen

30 november 2009

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to... Fusion

18 mei 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

Houten woongebouwen op kloostercomplex Nijmegen

10 april 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

CPO meer&deel grote winnaar Dirk Roosenburgprijs 2025

17 oktober, 3:37

Het project naar ontwerp van Tom van Tuijn Stedenbouw, Werkstatt en Volle Grond kreeg zowel de vakjury- als publieksprijs.

Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam

17 oktober, 2:56

In het WTC op de Amsterdamse Zuidas is een gedetailleerde maquette van de stad Amsterdam geplaatst. In de 3D-geprinte en interactieve maquette zijn bekende plekken en gebouwen te zien, maar ook gebieden die tussen nu en 2030 worden ontwikkeld.

Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk

17 oktober, 1:48

Aan de Oosterhamrikkade in Groningen is dit jaar woongebouw Talent opgeleverd. Het complex, dat net als het naastgelegen gebouw Karaat is ontworpen door VdpArchitecten, bestaat uit 108 middeldure huurwoningen.

Het Cultuurfonds kent subsidie toe aan biobased paviljoen voor Amsterdamse Bos ontworpen door Space Encounters

17 oktober, 11:07

Het Cultuurfonds stelt € 100.000 beschikbaar voor het Amsterdamse Bosnest. Het paviljoen is ontworpen door Space Encounters en wordt volledig gebouwd met biobased materialen uit het Amsterdamse Bos.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw

17 oktober, 10:11

Volgens het instituut wordt het tekort aan vakmensen in de bouw steeds groter, vooral omdat de energietransitie een enorme extra vraag naar arbeid creëert.