What happened to... Fusion

18 mei 2017, 11:38

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. In een serie essays deelt Rohmer op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 11: moskeeverzamelgebouw Fusion in Amsterdam.

De Transvaalbuurt in Amsterdam is een multiculturele wijk, waar een groot deel van de bewoners oorspronkelijk van Turkse of Marokkaanse afkomst is. Het moskeeverzamelgebouw, – een term die ons door het stadsdeel verboden is te hanteren– geeft ruimte aan eufemistisch genoemd TISCC (Turks Islamitisch Sociaal Cultureel Centrum) en SSCCM (Stichting Sociaal Cultureel Centrum Marokkanen). De opdracht was om een zogenaamde MFA te ontwerpen, een multifunctionele accommodatie voor culturele activiteiten, maar ondertussen huisvest het gebouw vooral twee moskeeën. Tijdens het ontwerpproces renden de gebruikers regelmatig uit de vergadering om te gaan bidden.

Multifunctionaliteit en flexibiliteit zijn de modewoorden van dit moment. MFA’s geven ruimte aan allerhande activiteiten; alles kan, alles mag en, je raadt ’t al, de architectuur wordt eigenlijk geacht dienstbaar te zijn aan (de flexibiliteit van) het gebruik. Daar schuilt tegelijkertijd het gevaar. Zoals ook niet alle kinderen geschikt zijn voor - de vrijheid van - Montessorionderwijs, zo kunnen ook veel gebruikers ‘niet omgaan’ met de vrijheid van inrichting en indeling van architectuur van MFA’s (vinden wij architecten dan). Een chaos aan hoekjes, plekjes, een verzameling van kasten en tafeltjes, overal staat iets, schijnbaar achteloos neergezet.

Bij de Turkse en Marokkaanse organisaties is het niet veel anders, het gaat eigenlijk nog verder. Om te beginnen zijn meteen na oplevering de meeste wc’s vervangen door provisorisch geïnstalleerde hurktoiletten. Dit roept de vraag op of het PVE wel actueel was. Het programma van eisen (PVE) was door struisvogelpolitiek van het stadsdeel toegeschreven op een gewoon Nederlands gebouw. Scheiding van kerk en staat laat niet toe dat de Nederlandse staat geloofsinstellingen bouwt. Vandaar dat er ook geen mihrab in het PVE stond en deze door ons te klein is uitgevoerd. De imam moet kunnen knielen in een mihrab, maar deze is daarvoor niet groot genoeg. Als hij knielt, steekt hij uit. Het resultaat is dat er een hele rij bidplaatsen niet in gebruik genomen kan worden, omdat er niemand voorbij (de billen van) de imam mag uitkomen.

El Hamdi, gebruiker: ‘Meneer Yacoubi heeft gezegd dat hij aan je heeft laten zien hoe het eruit ziet bij andere moskeeën.’

Ik: ‘Dat klopt, maar ik dacht dat er gewoon een nisje moest komen, ik mocht niet bij het gebed aanwezig zijn en heb gewoonweg niet gezien hoe de Iman de mihrab gebruikte.’

Mijn onervarenheid. Een andere misser van de bovenste plank is de vloerverwarming. De capaciteit wordt praktisch gehalveerd door de dikke bidkleden en is dus uiterst onpraktisch in deze situatie. Het is dan ook veel te koud in de winter. Voor mij als architect is werken met (onervaren) gebruikers ontzettend leuk en hartverwarmend, maar het vraagt wel een grotere verantwoordelijkheid en meer van ons vakmanschap. In dit geval konden ze nog geen tekening lezen.

Eigenlijk pleit het voor de Turkse en Marokkaanse instellingen dat ze een vrouw gekozen hebben als architect, ook nog eens onervaren. Terwijl er bij hen nog een wereld van verschil lijkt te zijn tussen mannen en vrouwen. Er is zelfs een kappersruimte gemaakt van de ruimte waar de vrouwen hun voeten moesten wassen, waardoor de vrouwen de moskee tijdelijk geboycot hebben.

Verder is op veel plekken vrolijk timmerwerk ontstaan. Het gebouw is enthousiast in gebruik genomen. Onbegrijpelijk is echter dat in de centrale hal over de schilderpatronen overal bordjes en verwijs-A4-tjes zijn geplakt, alsof de patronen er niet zijn.

Voor de baksteengevel heeft iedereen blijkbaar wel respect. Deze is onaangetast en veroudert bovendien prachtig. De rijk gedetailleerde gevel voegt zich tijdloos in de wand met gebouwen uit de periode van de Amsterdamse School. De mysterieuze verschijningsvorm geeft in eerste instantie niet prijs wat er achter de gevel gebeurt en zo is deze ook ontworpen.

Meneer Bachiri: ‘Iedereen vindt het mooi. Toeristen komen hier naar toe, moslim of geen moslim. Allemaal heel tevreden.’

El Hamdi: ‘Vorige week kwam een Marokkaanse man hier naar binnen, die zei: “Ik wist niet dat het een moskee was. Ik sliep buiten op die bank en ik wist niet dat het hier een moskee was.” Ik zeg: “man, d’r staat toch een bordje buiten.”’

Ik: ‘Dat was ook de bedoeling, dat je aan de buitenkant niet goed kunt zien wat erin zat. Het moest een gebouw worden dat een beetje tussen jullie en onze cultuur in hangt. Dat je niet meteen kunt zien hoe en wat.’ De filigreine gevel werkt uitstekend als ventilatiemogelijkheid.

EH: ‘Mensen, ook met vuile sokken, vragen altijd om schone sokken. Mensen klagen, het stinkt hier en dan gaat alles open. De zomers zijn lekker koel maar in de winter wordt het te koud.’

Bij dit project zit een wereld van verschil tussen mijn architectonische bedoelingen en het gebruik dat een volledig eigen leven lijkt te leiden. De kwaliteit van ons werk wordt voor een groot deel bepaald door zaken waar we helemaal geen invloed op hebben. Architectuur is een van de minst efficiënte manieren om schoonheid na te streven. Het is gevoelig voor zoveel invloeden.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

what happened to my buildings marlies rohmer moskee multifunctionele accommodatie fusion

1	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
2	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
3	Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam vrijdag, 17 oktober
4	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
5	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to… Smarties

1 juni 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

What happened to… Amerbos

13 april 2017

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Moos Appelweg wint Built by Nature Prize 2025

32 minuten geleden

Het project dat is ontworpen door concrete, was ingezonden voor de categorie Housing. Het langgerekte houten gebouw in Amsterdam-Noord biedt plek aan 63 appartementen.

VORM en KOW winnen tender Amstelveen met houten woongebouwen

2 uur geleden

Bouwend ontwikkelaar VORM heeft samen met architectenbureau KOW een tender voor vier houten appartementengebouwen in Amstelveen gewonnen. De gebouwen bieden plek aan 72 middeldure huurwoningen en 88 koopappartementen.

Enschede als 'vernieuwende stad' centraal tijdens negende Dag van de Stad

Gisteren, 15:47

Op maandag 10 november vindt de negende editie van de Dag van de Stad plaats. Het jaarlijkse stadscongres strijkt dit jaar onder het thema De vernieuwende stad neer in Enschede.

Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord

Gisteren, 14:35

Op de plek van het voormalige onderkomen van elektronicazaak Radio Correct in Rotterdam-Noord is naar ontwerp van EGM architecten een nieuw woongebouw gerealiseerd.

Oproep aan nieuw kabinet: maak topprioriteit van schoon water

1 uur geleden

De Unie van Waterschappen vindt dat het volgende kabinet hiervoor moet zorgen om de Europese doelen voor schoon en gezond water te halen.

Zuid-Holland draagt elf locaties Groene Hart aan voor windturbines

3 uur geleden

Uit een verkennend onderzoek bleek al dat in het open polderlandschap ruimte is voor maximaal 67 turbines van 240 meter.

Advocaten waarschuwen voor beperken bezwaar bij bouw

Gisteren, 11:54

Het inperken van de mogelijkheden om in bezwaar te gaan tegen bouwplannen is een risico voor de rechtsstaat, stelt de Nederlandse orde van advocaten.

Controle na asbestsanering schiet in derde van gevallen tekort

Gisteren, 09:31

Daardoor worden gebouwen schoon verklaard terwijl er nog asbestresten aanwezig zijn, waarschuwt de Arbeidsinspectie.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

Ga naar het nieuws-archief