What happened to... Fusion

18 mei 2017, 11:38

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. In een serie essays deelt Rohmer op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 11: moskeeverzamelgebouw Fusion in Amsterdam.

De Transvaalbuurt in Amsterdam is een multiculturele wijk, waar een groot deel van de bewoners oorspronkelijk van Turkse of Marokkaanse afkomst is. Het moskeeverzamelgebouw, – een term die ons door het stadsdeel verboden is te hanteren– geeft ruimte aan eufemistisch genoemd TISCC (Turks Islamitisch Sociaal Cultureel Centrum) en SSCCM (Stichting Sociaal Cultureel Centrum Marokkanen). De opdracht was om een zogenaamde MFA te ontwerpen, een multifunctionele accommodatie voor culturele activiteiten, maar ondertussen huisvest het gebouw vooral twee moskeeën. Tijdens het ontwerpproces renden de gebruikers regelmatig uit de vergadering om te gaan bidden.

Multifunctionaliteit en flexibiliteit zijn de modewoorden van dit moment. MFA’s geven ruimte aan allerhande activiteiten; alles kan, alles mag en, je raadt ’t al, de architectuur wordt eigenlijk geacht dienstbaar te zijn aan (de flexibiliteit van) het gebruik. Daar schuilt tegelijkertijd het gevaar. Zoals ook niet alle kinderen geschikt zijn voor - de vrijheid van - Montessorionderwijs, zo kunnen ook veel gebruikers ‘niet omgaan’ met de vrijheid van inrichting en indeling van architectuur van MFA’s (vinden wij architecten dan). Een chaos aan hoekjes, plekjes, een verzameling van kasten en tafeltjes, overal staat iets, schijnbaar achteloos neergezet.

Bij de Turkse en Marokkaanse organisaties is het niet veel anders, het gaat eigenlijk nog verder. Om te beginnen zijn meteen na oplevering de meeste wc’s vervangen door provisorisch geïnstalleerde hurktoiletten. Dit roept de vraag op of het PVE wel actueel was. Het programma van eisen (PVE) was door struisvogelpolitiek van het stadsdeel toegeschreven op een gewoon Nederlands gebouw. Scheiding van kerk en staat laat niet toe dat de Nederlandse staat geloofsinstellingen bouwt. Vandaar dat er ook geen mihrab in het PVE stond en deze door ons te klein is uitgevoerd. De imam moet kunnen knielen in een mihrab, maar deze is daarvoor niet groot genoeg. Als hij knielt, steekt hij uit. Het resultaat is dat er een hele rij bidplaatsen niet in gebruik genomen kan worden, omdat er niemand voorbij (de billen van) de imam mag uitkomen.

El Hamdi, gebruiker: ‘Meneer Yacoubi heeft gezegd dat hij aan je heeft laten zien hoe het eruit ziet bij andere moskeeën.’

Ik: ‘Dat klopt, maar ik dacht dat er gewoon een nisje moest komen, ik mocht niet bij het gebed aanwezig zijn en heb gewoonweg niet gezien hoe de Iman de mihrab gebruikte.’

Mijn onervarenheid. Een andere misser van de bovenste plank is de vloerverwarming. De capaciteit wordt praktisch gehalveerd door de dikke bidkleden en is dus uiterst onpraktisch in deze situatie. Het is dan ook veel te koud in de winter. Voor mij als architect is werken met (onervaren) gebruikers ontzettend leuk en hartverwarmend, maar het vraagt wel een grotere verantwoordelijkheid en meer van ons vakmanschap. In dit geval konden ze nog geen tekening lezen.

Eigenlijk pleit het voor de Turkse en Marokkaanse instellingen dat ze een vrouw gekozen hebben als architect, ook nog eens onervaren. Terwijl er bij hen nog een wereld van verschil lijkt te zijn tussen mannen en vrouwen. Er is zelfs een kappersruimte gemaakt van de ruimte waar de vrouwen hun voeten moesten wassen, waardoor de vrouwen de moskee tijdelijk geboycot hebben.

Verder is op veel plekken vrolijk timmerwerk ontstaan. Het gebouw is enthousiast in gebruik genomen. Onbegrijpelijk is echter dat in de centrale hal over de schilderpatronen overal bordjes en verwijs-A4-tjes zijn geplakt, alsof de patronen er niet zijn.

Voor de baksteengevel heeft iedereen blijkbaar wel respect. Deze is onaangetast en veroudert bovendien prachtig. De rijk gedetailleerde gevel voegt zich tijdloos in de wand met gebouwen uit de periode van de Amsterdamse School. De mysterieuze verschijningsvorm geeft in eerste instantie niet prijs wat er achter de gevel gebeurt en zo is deze ook ontworpen.

Meneer Bachiri: ‘Iedereen vindt het mooi. Toeristen komen hier naar toe, moslim of geen moslim. Allemaal heel tevreden.’

El Hamdi: ‘Vorige week kwam een Marokkaanse man hier naar binnen, die zei: “Ik wist niet dat het een moskee was. Ik sliep buiten op die bank en ik wist niet dat het hier een moskee was.” Ik zeg: “man, d’r staat toch een bordje buiten.”’

Ik: ‘Dat was ook de bedoeling, dat je aan de buitenkant niet goed kunt zien wat erin zat. Het moest een gebouw worden dat een beetje tussen jullie en onze cultuur in hangt. Dat je niet meteen kunt zien hoe en wat.’ De filigreine gevel werkt uitstekend als ventilatiemogelijkheid.

EH: ‘Mensen, ook met vuile sokken, vragen altijd om schone sokken. Mensen klagen, het stinkt hier en dan gaat alles open. De zomers zijn lekker koel maar in de winter wordt het te koud.’

Bij dit project zit een wereld van verschil tussen mijn architectonische bedoelingen en het gebruik dat een volledig eigen leven lijkt te leiden. De kwaliteit van ons werk wordt voor een groot deel bepaald door zaken waar we helemaal geen invloed op hebben. Architectuur is een van de minst efficiënte manieren om schoonheid na te streven. Het is gevoelig voor zoveel invloeden.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

what happened to my buildings marlies rohmer moskee multifunctionele accommodatie fusion

1	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
2	Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd maandag, 1 september
3	Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 3 september
4	CO2-gestuurd ontwerpen is oog hebben voor kosten. Betaalbaar is duurzamer! donderdag, 28 augustus
5	Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn vrijdag, 29 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

Video: What happened to...

16 juni 2017

What happened to… Smarties

1 juni 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

What happened to… Amerbos

13 april 2017

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

D66 wil stad bouwen in nieuwe polder tussen Amsterdam en Almere

1 uur geleden

IJstad, zoals D66 de nieuwe stad voorlopig heeft genoemd, moet ruimte bieden aan 60.000 woningen.

's-Hertogenbosch selecteert acht ontwerpteams voor volgende ronde Citadelpoort

2 uur geleden

In het gebied ten noorden van de Citadel wil de gemeente 185 tot 200 woningen bouwen, een nieuw onderkomen voor Design Museum Den Bosch realiseren en een ‘oeverpark’ aanleggen. Ook moet er een nieuwe Lage Diezebrug komen.

Tweede prijs voor ontwerp Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke en SteenhuisMeurs bij tender Tilburgse spoorzone

Vandaag, 10:00

Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke (ADVMB), SteenhuisMeurs eindigden onlangs op de tweede plaats bij een tender voor de Tilburgse Spoorzone.

Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend

Vandaag, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de veertig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vijf projecten genomineerd.

Energiekosten huishoudens Randstad lager dan in rest van het land

3 uur geleden

In Groningen betaalt een gezin gemiddeld 105 euro meer per maand aan energie dan een vergelijkbaar huishouden in Utrecht.

ING en Rabobank stoppen 200 miljoen euro in Nationaal Warmtefonds

Gisteren, 11:58

Het fonds verwacht dat de bijdrage 12.500 huishoudens helpt bij het energiezuiniger maken van hun woning. Met een lening kunnen ze bijvoorbeeld een warmtepomp aanschaffen of hun vloeren isoleren.