Francesco Veenstra

Beroepservaring van een jonge architect in een weerbarstig werkveld

15 oktober 2019, 9:45

Onlangs mocht ik aanwezig zijn bij de eindgesprekken van vier ‘architecten in ontwikkeling’. Jonge ontwerpers die aan het einde van hun twee jaar durende beroepservaringsperiode waren aanbeland en hun bevindingen deelden in een soort examenmoment. Hun verhalen brachten me terug in de tijd dat ik de eerste stappen zette in de architectuurpraktijk. Een fase waar ik met dankbaarheid op terugkijk door de bijzondere ontmoetingen die de basis vormden voor mijn positionering in het werkveld, zoals dat tegenwoordig in een eindverslag wordt genoemd. De verbouwing van een monumentaal gebouw bleek mijn leerschool.

Het is in de laatste dagen van 1995 wanneer ik voor het eerst naar een serieus toneelstuk ga. Tweeëntwintig ben ik en ik woon op dat moment een half jaar in de Randstad. Het eerste project waaraan ik als architect-in-opleiding begin te werken is de verbouwing van een onopvallend, groot monumentaal pand aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam. Een voormalige Lutherse kerk midden op een van de grachten aan de rand van de rosse buurt.

In de vergaderingen, die ik samen met mijn leermeesters bijwoon, praten we over de nieuwe standplaats van toneelgezelschap De Trust. We treffen onze opdrachtgever eerst vooral op het Westergasfabriekterrein in een tochtige en koude transformatorhal; een karaktervol gebouw dat door de annexatie van theater- en filmmakers is getransformeerd van verlaten industrieel erfgoed tot culturele broedplaats. De najaarsvergaderingen kenmerken zich door ongeschoren acteurs en technisch personeel die met wollen handschoenen aan en grote mokken oploskoffie in hun handen de vergaderruimte binnenlopen op zoek naar regisseur Theu. Anneke (de stem van de HEMA) en Jaap (de boer uit ‘de Poolse bruid’) lopen regelmatig langs, op weg naar de ochtendrepetitie.

De worsteling die het gezelschap doormaakt in de zoektocht naar een perfect theater in een ongeschikt gebouw blijkt voor mij een ideale leerschool: ik werk in een half jaar aan alle denkbare facetten van de architectuur. Maar bovenal kom ik in de situatie terecht waarbij ik als vanzelfsprekend naast de opdrachtgever en de gebruikers kom te staan. Met hen praat ik over wat zij nodig hebben in hun creatieve werkplaats. Over hun schouders kijk ik mee naar scenes die tot in den treure opnieuw worden geoefend, tot de regisseur instemmend knikt.

Guus, hoofd van de technische staf, vertelt mij veel over hoe ze met weinig geld geweldige decors maken. En over de effecten van verf en kunstlicht. Guus heeft altijd vieze handen en draagt een bril met een fors, zwart montuur. Hij praat over steigerbuizen en hij denkt in visuele effecten. Ik help hem af en toe wanneer hij aan het lassen is en hij wel wat hulp kan gebruiken om het staal op z’n plaats te krijgen. Wanneer we samenwerken vertelt hij hoe belangrijk het is dat een theater goede logistiek heeft. Dat decors met grote afmetingen gewoon naar binnen kunnen worden gereden en waar het wisselen van een lampje in het lichtgrid echt wel binnen een paar minuten geregeld moet zijn. En dat ze veilig boven het toneel moeten kunnen lopen tijdens een voorstelling, zonder dat het publiek dat in de gaten heeft. Guus is een wandelend programma van eisen. En alleen door bij hem te zijn kom je erachter wat werkelijk belangrijk is voor het goed functioneren van het theater.

Guus vertelt mij meer over de voorstelling die op dat moment in Frascati draait – Faust. Hij helpt mij om me voor te bereiden op de voorstelling die ik kort daarna zelf mag bekijken, wanneer we met het bestuur van De Trust de start van de bouw gaan vieren. Ik bekijk de voorstelling als door de ogen van Guus en Theu. En als ik, maanden later, samen met een van de acteurs de laatste hand leg aan de installatie van de nieuwe bar, twee dagen voor de openingsvoorstelling van het nieuwe Trusttheater, realiseer ik mij dat ik als architect de taak heb vooral mét de gebruikers te werken aan hún huis. Om een gebouw te ontwerpen dat een middel is om hun creativiteit ruimte te bieden. Nu en in de toekomst.

Nu, bijna vijfentwintig jaar later, bouw ik met mijn collega’s aan een eigen huis voor ons architectenbureau. Een rijksmonument zo groot als het pand van de Trust aan de Kloveniersburgwal. Met minstens zoveel uitdagingen om het programma zorgvuldig in te passen en het gebruik van de industriële ruimtes van het Ketelhuis in Delft geschikt te maken voor de wensen van nu. Maar nu niet alleen in de rol van ontwerper; met mijn partners ben ik ook initiator, opdrachtgever, gebruiker, hoofdaannemer, financier, verhuurder, en uitbater van een lunchcafé.

Regelmatig moet ik denken aan Guus, Theu en aan de acteurs terwijl we de laatste hand leggen aan het project. Hun ideeën en hun zorgen zijn nu ineens voor mij ervaarbaar. We ontwerpen en bouwen een huis als middel om onze creativiteit ruimte te bieden. Als we over een paar weken gaan inhuizen zullen we zien hoe de leerschool in de jaren negentig zich na twee- en half decennia heeft uitbetaald.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Sinds deze zomer is hij ook voorzitter van de Branchevereniging van Nederlandse Architectenbureaus (BNA). Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra trusttheater beroepservaringsperiode vakwerkhuis column

1	AM onthult plannen voor woontoren in centrum Almere maandag, 17 februari
2	Gemeente Schiedam kiest markant gebouw voor Kop van de Singel woensdag, 19 februari
3	Kaartenhuis dinsdag, 18 februari
4	Bouw Pontkade Fase 3 op NDSM-terrein gestart dinsdag, 18 februari
5	Boijmans kiest Mecanoo voor renovatie museum vrijdag, 21 februari

Gerelateerde nieuwsberichten

Polarisatie? Ik zoek graag de verbinding!

Voor wie is de stad?

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

Francesco Veenstra pakt BNA-voorzittershamer op

‘Solidariteit’ is geen sluitpost maar een stelpost

De bibliotheek: broedplaats van maatschappelijke vooruitgang

Boven ondergrondse sporen is ruimte voor leegte én nieuwbouw

Van opwarming naar warming-up!

Optimisme is de motor van een volslank Nederland

Samen kunnen we Nederland duurzamer én mooier maken

Bouwen op grote hoogte vraagt om herdefinitie van woonopgave

De grensbewaking van burgemeester Aboutaleb

De betekenis van niet-gerealiseerd werk

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

Zonder debat geen werkelijke vooruitgang

Bjarke’s Requiem?

Opdrijvende grondprijs is ‘laaghangend fruit’ van hoogconjunctuur

Het ambacht begint al op de kleuterschool

What's the benefit?

De groene beloftes van helmgras en gestapelde fruitbomen

Andere nieuwsberichten

Trinity Buildings getransformeerd tot woongebouwen

21 februari, 3:40

In april wordt gestart met de transformatie van drie kantoorpanden in het Amsterdamse Amstel III-gebied tot woongebouwen.

Boijmans kiest Mecanoo voor renovatie museum

21 februari, 1:27

Museum Boijmans Van Beuningen wordt gerenoveerd naar ontwerp van Mecanoo.

Cultuurcentrum Hoogeveen: de runner-up

21 februari, 11:26

NOAHH en Civic Architects ontwierpen een ‘cultuurwerkplaats’ voor de Drentse stad, met een casco van hout.

Eerste jaarrapportage over de ruimtelijke ontwerpsector

21 februari, 9:48

De jaarrapportage bevat zes aanbevelingen voor een gezamenlijk optrekken van overheid en markt bij de grote verbouwing van Nederland, stellen Atelier Rijksbouwmeester en BNA.

Dura Vermeer legt Uithoornlijn aan

21 februari, 2:56

Naar verwachting rijdt de eerste reizigerstram tussen Amstelveen en Uithoorn in 2024.

Lelystad wil versneld 10.000 huizen bouwen

21 februari, 10:11

Lelystad wil binnen enkele jaren 10.000 woningen bouwen om de wooncrisis het hoofd te bieden.

Hele oppositie steunt motie van afkeuring over marinierskazerne

20 februari, 4:48

Door de manier waarop de regering te werk is gegaan heeft 'het vertrouwen van de regio in het kabinet als bestuurlijke partner grote schade opgelopen'.

Den Haag verhuist rosse buurt, Amsterdam zoekt alternatief voor ramen

20 februari, 4:03

Den Haag krijgt waarschijnlijk een nieuwe rosse buurt en in Amsterdam denken ze aan een prostitutiehotel of erotisch centrum als alternatief voor de raamprostitutie.

'Natuurbank' om schade stikstof te compenseren

19 februari, 2:49

Het kabinet gaat een 'natuurbank' oprichten om natuurschade te compenseren die voortkomt uit projecten die vanwege hun "grote openbaar belang" koste wat kost moeten doorgaan.