Francesco Veenstra

Kraamkamers van de Nederlandse architectuur

18 september 2018, 9:15

Deze maand is de winnaar bekendgemaakt van de BNA Kubus 2018. De Kubus is de Nederlandse oeuvreprijs voor een Nederlandse architect die excelleert in vakmanschap, een bijdrage levert aan het architectenvak en aan de architectuur in bredere zin. De jury heeft dit jaar, kijkend naar het uitgebreide portfolio dat Mecanoo in de afgelopen dertig jaar heeft opgebouwd, terecht Francine Houben als winnaar gekozen. In de media werd de keuze van de jury onder andere geroemd omdat ‘eindelijk’ weer een vrouwelijke architect de prijs heeft weten te bemachtigen. Francine is de eerste vrouwelijke architect die de prijs alleen ontvangt; haar twee voorgangsters ontvingen de prijs samen met hun partner.

Ik heb lang met Francine samengewerkt en weet dat juist het stigma van vrouwelijke architect niet is waar zij zich mee wil afficheren; zij is architect en met haar bureau vormt zij een van de unieke kraamkamers van de Nederlandse architectuur.

Of het nu de juiste tijd is of omdat er binnen veel gevestigde architectenbureaus een transitie bezig is, feit is dat er in de afgelopen jaren een aanzienlijk aantal nieuwe architectenbureaus zijn gestart. ‘Offsprings’ waarvan de oprichters langdurig werkzaam waren in een van de grotere architectenbureaus in ons land. In het verlengde van de succesvolle Nederlandse architectuuropleidingen vormen de bureaus Office for Metropolitan Architecture en Mecanoo de kraamkamers van de Nederlandse architectuur. Naast de ontwerpbenadering van stedenbouw- en architectuuropgaven is ook de werkwijze binnen organisaties en de aansporing tot ondernemerschap wat ons onderscheidt van veel buitenlandse bureaus. Dit is een mogelijke verklaring voor het grote internationale succes van Nederlandse bureaus en de positieve weerslag daarvan op de architectuur in eigen land. Met het winnen van een BNA Kubus als gevolg.

Het werk van Francine en haar omvangrijke team door de jaren heen is, zoals de jury het beschrijft, “specifiek toegesneden op de functie en de plek waar een gebouw of woonwijk wordt gerealiseerd. Architectuur die niet abstract of dogmatisch is, maar eerder speels en vaak kleurrijk.” Ik kan over dit oordeel natuurlijk niet een objectieve uitspraak doen, maar ik weet dat de inzet bij ieder project het verhaal is dat uiteindelijk een betekenisvolle bijdrage moet leveren aan de stad en de mensen die er leven.

Deze benadering maakt het werk van haar bureau onderscheidend en leidt architecten op die met hun Mecanoo-achtergrond hier een eigen invulling aan geven. En dat gebeurt ook bij andere toonaangevende bureaus. Je zou kunnen stellen dat, in het vervolg op het reguliere architectuuronderwijs, een aantal grote bureaus zorgen voor specifieke stromingen in de (internationale) architectuur.

De invloed van het bureau waar net afgestudeerde architecten hun carrière starten is sinds 2015 groter aan het worden, doordat iedere afgestudeerde daar een beroepservaringsperiode (BEP) van twee jaar moet doorlopen. Een inspirerende, coachende en creatieve mentor verzorgt de praktijkbegeleiding. Ik zie bij veel bureaus dat de invulling van deze rol nog veel aandacht vergt en dat de link met het onderwijs ontbreekt. Met de grote aantallen junior architecten is de BEP een mooie kans voor deze bureaus om de opleiding van nieuw talent verder te verbreden, te ondersteunen en te verbeteren. Daarbij is het voor te stellen dat mentoren een rol gaan spelen in het curriculum van de architectuuropleidingen om de afstemming tussen onderwijs en praktijk te verbeteren.

Francine heeft in de afgelopen dertig jaar meer dan vijfentwintig nieuwe bureaus zien groeien uit haar bureau. Mecanoo is daarmee (in ieder geval in kwantiteit) een van de succesvolste kraamkamers van ons land. Dat ze zo bijdraagt aan de ontwikkeling, de promotie en de groei van het architectenvak zou een mooie toevoeging aan het BNA-juryrapport vormen. Dat ze juist als vrouwelijke architect verantwoordelijk is voor zoveel succes is hopelijk een inspiratie en aansporing voor alle vrouwelijke architecten.

Francesco Veenstra is architect en vormt samen met Paul Ketelaars en Ellen van der Wal het bureau Vakwerk architecten. Voor Architectenweb observeert hij de hedendaagse architectuurpraktijk en de impact van de gebouwde omgeving op onze maatschappij.

Trefwoorden

francesco veenstra vakwerk architecten mecanoo architecten

1	Recreatiewoningen geïntegreerd in centrum Zoutelande maandag, 16 september
2	Nominaties ‘Schoolgebouw van het Jaar 2019’ bekend woensdag, 18 september
3	‘Levende’ brug als verbinding over het IJ maandag, 16 september
4	Definitief ontwerp stadion Feyenoord gepresenteerd vrijdag, 20 september
5	De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen dinsdag, 17 september